Poselski projekt ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych wpłynął do Sejmu 30 marca 2022 roku. To powrót do pomysłów nazywanych „lex Woś”, których celem było oznaczenie organizacji pozarządowych, których źródła finansowania działań pochodzą z zagranicy.
Historia Lex Woś zaczęła się w 2020 roku. Projektu nie udało się wtedy wnieść do Sejmu, a jednym z efektów całego zamieszania było zainicjowanie przez Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego prac nad uproszczeniem systemu sprawozdawczości dla organizacji pozarządowych. Jednak pomysły zgłaszane przez Ministra Michała Wosia nie zniknęły. Kolejną próbę podjęto przy okazji opiniowania projektu ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych (zob. Projekt o sprawozdawczości NGO. Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje przepisy o finansowaniu z zagranicy). Ostatecznie pomysłodawcy postanowili jednak swoje cele realizować za pomocą oddzielnej ustawy.
Zobacz projekt wraz z uzasadnieniem
projekt wniesiony do Sejmu 30 marca 2022 roku
Poselski projekt ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych, sejm gov.pl
Co w projekcie ustawy
Ustawa proponuje kilka rodzajów obowiązków w zależności od wielkości organizacji. Podstawowy dotyczy NGO-sów, które mają roczny przychód z działalności statutowej większy niż 250.000 zł. Będą one musiały zebrać informacje o źródłach finansowania projektów i przesłać je do Krajowego Rejestry Sądowego. Zakres tych informacji określa załącznik do ustawy (poniżej prezentujemy pełną treść załącznika, żeby zobrazować jak wiele informacji trzeba będzie przekazać do KRS).
ZAKRES INFORMACJI O ŹRÓDŁACH FINANSOWANIA PROJEKTÓW
Informacja o źródłach finansowania projektów zawiera dane o(1):
1) przychodach ogółem;
2) przychodach z działalności nieodpłatnej;
3) przychodach z działalności odpłatnej;
4) przychody z działalności gospodarczej;
5) przychodach z odsetek i dywidend ogółem;
6) przychodach z zamówień publicznych ogółem;
7) przychodach z kontraktów z Narodowym Funduszem Zdrowia ogółem;
8) przychodach ze źródeł publicznych, w tym z:
8.1) 1% podatku dochodowego od osób fizycznych ogółem;
8.2) ze środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego w ramach otwartych konkursów ofert ogółem(2);
8.2.1) wyszczególnienie dotacji, których wartość wyniosła co najmniej 50 000 zł z podaniem podmiotu, od którego pochodzą środki, celu dotacji i jej wysokości;
8.3) ze środków budżetu państwa w ramach otwartych konkursów ofert(2) ogółem;
8.3.1) wyszczególnienie dotacji, których wartość wyniosła co najmniej 50 000 zł z podaniem podmiotu, od którego pochodzą środki, celu dotacji i jej wysokości;
8.4.) dotacje udzielane z pominięciem otwartego konkursu ofert ogółem, w tym:
8.4.1) w tym w trybie uproszczonym („małe granty” art. 19a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz. U. z 2020 r. poz. 1057, z późn. zm.);
8.4.2) w trybie szczególnym (w trybach określonych w art. 11a, 11b, 11c ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie);
8.5) dotacje podmiotowe ogółem, w tym:
8.5.1) ze środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
8.5.2) ze środków budżetu państwa;
8.6) refundacje/dofinansowanie z PFRON lub Powiatowego Urzędu Pracy do wynagrodzeń lub składek na ubezpieczenia społeczne osób zatrudnionych;
8.7) ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) ogółem;
8.7.1) wyszczególnienie dotacji, których wartość wyniosła co najmniej 50 000 zł z podaniem podmiotu, od którego pochodzą środki, celu dotacji i jej wysokości;
8.8) z innych zagranicznych źródeł publicznych ogółem;
8.8.1) wyszczególnienie dotacji, których wartość wyniosła co najmniej 50 000 zł, ze wskazaniem podmiotu, od którego pochodzą środki, celu dotacji i jej wysokości;
9) przychodach ze źródeł niepublicznych ogółem, w tym z:
9.1) krajowych darowizn i innych środków ogółem;
9.1.1) wyszczególnienie darowizn, których jednorazowa wartość wynosi co najmniej 15 000 zł ze wskazaniem:
9.1.1.1) w przypadku darowizn od osób fizycznych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości;
9.1.1.2) w przypadku darowizn od osób prawnych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości z podaniem nazwy i adresu darczyńcy;
9.1.2) wyszczególnienie darowizn, których łączna suma otrzymana od jednego darczyńcy przekracza 50 000 zł ze wskazaniem:
9.1.2.1) w przypadku darowizn od osób fizycznych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości;
9.1.2.2) w przypadku darowizn od osób prawnych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości z podaniem nazwy i adresu darczyńcy;
9.2) zagranicznych darowizn i innych środków zagranicznych ogółem;
9.2.1) wyszczególnienie darowizn, których jednorazowa wartość wynosi co najmniej 15 000 zł ze wskazaniem:
9.2.1.1) w przypadku darowizn od osób fizycznych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości;
9.2.1.2) w przypadku darowizn od osób prawnych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości z podaniem nazwy i adresu darczyńcy;
9.2.2) wyszczególnienie darowizn, których łączna suma otrzymana od jednego darczyńcy przekracza 50 000 zł ze wskazaniem:
9.2.2.1) w przypadku darowizn od osób fizycznych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości;
9.2.2.2) w przypadku darowizn od osób prawnych – wskazanie liczby darowizn i poszczególnych wartości z podaniem nazwy i adresu darczyńcy;
9.3) zbiórek publicznych ogółem;
10) przychodach ze składek członkowskich ogółem;
11) pozostałe przychody, nie wymienione w pkt 1-8 ogółem.
Informacja o kosztach poniesionych przez organizację pozarządową zawiera dane o:
1) łącznej kwocie kosztów ogółem;
2) kosztach poniesionych na realizację celów statutowych:
2.1.) z tytułu prowadzenia nieodpłatnej działalności pożytku publicznego,
2.2.) z tytułu prowadzenia odpłatnej działalności pożytku publicznego;
3) kosztach poniesionych na działalność gospodarczą;
4) kosztach administracyjnych;
5) kosztach poniesionych na wynagrodzenia:
5.1.) osobowe (wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy),
5.2.) bezosobowe (wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia lub umowy o dzieło),
5.3.) członków zarządu;
6) kosztach poniesionych na składki na ubezpieczenie społeczne;
7) kosztach z tytułu odsetek od zaciągniętych pożyczek.
Informacja o rodzaju działalności pożytku publicznego prowadzonej przez organizację pozarządową zawiera:
1) informację o poszczególnych zadaniach publicznych prowadzonych w sferze działalności pożytku publicznego w zakresie określonym w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
2) opis nieodpłatnej działalności pożytku publicznego;
3) opis odpłatnej działalności pożytku publicznego;
4)(3) informację, czy fundacja ustanowiona na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 2020 r. poz. 2167) lub stowarzyszenie posiadające osobowość prawną, utworzone na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2020 r. poz. 2261) jest instytucją obowiązaną w rozumieniu ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2022 r. poz. 593 i 655), w tym:
4.1.)(3) informację o przyjęciu lub dokonaniu przez fundację ustanowioną na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach lub stowarzyszenie posiadające osobowość prawną, utworzone na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane, wraz ze wskazaniem daty i kwoty operacji.
Wyjaśnienia:
1) w przypadku środków pochodzących ze źródeł zagranicznych należy podać równowartość w zł. określoną według kursu zastosowanego przy ujęciu przychodów w ewidencji lub księgach rachunkowych
2) za każdym razem, gdy mowa o środkach pochodzących z otwartych konkursów ofert należy przez to rozumieć środki przyznane z budżetu jednostek samorządu terytorialnego lub środki przyznane z budżetu państwa w otwartych konkursach ofert zlecanych przez organy administracji publicznej
3) dotyczy wyłącznie fundacji ustanowionych na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach oraz lub stowarzyszeń posiadających osobowość prawną, utworzonych na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach
Poza wysłaniem informacji do KRS organizacja będzie też musiała opublikować "na swojej stronie internetowej, w terminie 7 dni od dnia uzyskania wsparcia lub wsparcia z zagranicy, informację o podmiotach udzielających wsparcia lub wsparcia z zagranicy".
Większy zestaw obowiązków informacyjnych będzie dotyczył organizacji, które mają przychody przekraczające 1 mln zł. Będą one m.in. zobowiązane do prowadzenia publicznego rejestru wpłat. Organizacje te będą też prowadzić rejestr umów. Oba rejestry NGO-sy będą udostępniać na swoich stronach internetowych. Wzory rejestrów określą rozporządzenia.
Kontrolę realizacji obowiązków opisanych w projektowanej ustawie będzie prowadził Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności. W projekcie zapisano kary pieniężne do 50.000 zł i inne kary (np. pozbawienie wolności do 2 lat).
Potrzeba stworzenia takich regulacji wynika także z istniejącej luki prawnej w polskich przepisach, która może być wykorzystywana do prowadzenia działalności lobbingowej podmiotów, zarówno rządowych, jak i pozarządowych, poprzez organizacje pozarządowe (w tym zagraniczne) i wywierania w pośredni lub bezpośredni sposób wpływu na życie publiczne w naszym kraju. Wypełnienie tej luki projektowanymi przepisami ułatwi obywatelom wyrażanie swojej aktywności obywatelskiej bez nieświadomego ukierunkowania jej przez podmioty obce, co często bywa sprzeczne z rzeczywistym interesem samych obywateli.
(fragment uzasadnienia)
Ustawa o transparentności a ustawa o sprawozdawczości
Przepisy zawarte w zaproponowanym projekcie dotyczą spraw, które próbuje się uregulować również w rządowym projekcie ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych. Projekt, o którym dyskutujemy już niemal rok, przygotował Przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego.
Celem projektowanej ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych jest zapewnienie przejrzystości finansowania organizacji pozarządowych, poprzez określenie zasad i sposobu prowadzenia rejestru wpłat i rejestru umów, ujawniania informacji o wsparciu, źródłach finansowania projektów, źródłach przychodów, kosztach i rodzajach prowadzonej działalności przez organizacje pozarządowe, w tym przez organizacje pożytku publicznego.
(fragment uzasadnienia do projektu ustawy o transparentności)
Jak wynika z zacytowanego wyżej fragmentu uzasadnienia do projektu ustawy o transparentności, jego celem jest m.in. ujawnienie informacji o przychodach i kosztach działalności – czyli o tym, z czego sprawozdają się NGO-sy i co planuje uregulować również ustawa o sprawozdawczości. Z kolei w uzasadnieniu do tej ostatniej znajdziemy sformułowania dotyczące jawności i transparentności. Cele i propozycje z obu ustaw przenikają się więc i trudne będzie z pewnością do pogodzenia jednoczesne funkcjonowanie tych aktów prawnych.
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
Skorzystaj ze Stołecznego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych
(22) 828 91 23
