Publicystyka - ngo.pl

Niniejszy artykuł (oraz towarzyszący mu webinar, który możesz obejrzeć tutaj) powstał z potrzeby dzielenia się wiedzą o tym, że praca w trzecim sektorze jest dla wielu osób nie tylko sposobem zarabiania na życie, ale przede wszystkim miejscem, w którym mogą działać w zgodzie z wyznawanym systemem wartości.

Prowadząc spotkania z młodzieżą i dorosłymi, często zadaję uczestnikom pytanie: „Czy wiecie, kogo zatrudniają organizacje pozarządowe?”. Pierwsza (i zazwyczaj jedyna odpowiedź) brzmi: wolontariuszy. Nic bardziej mylnego. Oczywiście wolontariusze są kluczowym elementem działalności wielu organizacji non-profit, jednak nie są to pracownicy w dosłownym rozumieniu tego słowa. Są to osoby, które dobrowolnie poświęcają swój czas na wsparcie bliskich ich sercom inicjatyw społecznych, jednak nie są zatrudnione w organizacji.

Mało osób zdaje sobie sprawę z tego, że stała praca w fundacji lub stowarzyszeniu to dla wielu tysięcy Polaków podstawowe źródło utrzymania. Bez regularnych pracowników i pracowniczek funkcjonowanie fundacji i stowarzyszeń działających profesjonalnie nie byłoby możliwe (pomyśl np. o działaniach takich instytucji, jak: WOŚP, Polska Akcja Humanitarna, TOPR czy S.O.S. Wioski Dziecięce). Również nasza fundacja, Katalyst Education, tworząca Mapę Karier i Pistację, zatrudnia na stałe aż 20 osób, a artykuł, który właśnie czytasz, powstał w ramach płatnej, etatowej pracy.

Mam nadzieję, że lektura tego wpisu wzbogaci Twoją wiedzę i zachęci Cię do dzielenia się z młodzieżą informacjami o trzecim sektorze.

Zacznijmy od tego, czym w ogóle są organizacje non-profit. Organizacjami pozarządowymi nazywamy fundacje i stowarzyszenia, które są nastawione na osiąganie zysku społecznego, a nie ekonomicznego. Zysk społeczny może być wielorako rozumiany i dotyczyć bardzo różnych dziedzin, nie tylko pracy na rzecz najbardziej potrzebujących.

Dane GUS pokazują, że w Polsce zdecydowana większość spośród aktywnych 90 tys. organizacji działa w obszarach innych niż pomoc społeczna czy humanitarna. Najwięcej, bo prawie 30%, zajmuje się szeroko pojętym sportem i rekreacją. Na kolejnych miejscach znajdują się obszary takie, jak: ratownictwo (np. ochotnicze straże pożarne, społeczne służby ratownicze takie, jak GOPR czy WOPR), kultura i sztuka oraz edukacja [1] . Widzimy zatem, że organizacje pozarządowe działają bardziej różnorodnie niż się na ogół sądzi. Trzeci sektor skupia specjalistów z wielu dziedzin, a praca w fundacji czy stowarzyszeniu nie oznacza automatycznie pracy na rzecz osób w trudnej sytuacji życiowej, chociaż oczywiście jest to bardzo ważny obszar działalności organizacji non-profit.

Postawione pytanie jest bardzo trafne, ponieważ działalność ponad jednej trzeciej organizacji pozarządowych w Polsce opiera się tylko i wyłącznie na pracy społecznej [2]. Należy jednak wziąć pod uwagę, że są to raczej mniejsze organizacje, działające na niewielką skalę. W większych, bardziej profesjonalnych podmiotach prowadzenie regularnych, skomplikowanych projektów i inicjatyw nie mogłoby się udać jedynie na zasadzie zaangażowania wolontariuszy (chociaż są oni bezcenni). Z tego powodu prawie 40% organizacji w Polsce zatrudnia stałych pracowników i ten odsetek z roku na rok się zwiększa, co sprawia, że ogólna liczba miejsc pracy w trzecim sektorze wzrasta.

Dodatkowo warto pamiętać, że ponad jedna czwarta wszystkich organizacji co prawda nie zatrudnia stałego zespołu, jednak sporadycznie zleca część zadań pracownikom dorywczym bądź podmiotom zewnętrznym. Dlatego można powiedzieć, że organizacje pozarządowe są miejscem, w którym można dorobić, nawet jeśli nie zdecydujemy się na stałą pracę.

Według danych GUS około 15% organizacji non-profit w Polsce zatrudnia pracowników etatowych, a NGO oferują w sumie ponad 140 tys. pełnoetatowych miejsc pracy, co oznacza, że co setny pracownik etatowy w Polsce związany jest z trzecim sektorem [1]. Ten odsetek może wydawać się niewielki, jednak gdyby potraktować wszystkie organizacje pozarządowe jako jeden podmiot, wyprzedziłby on pod względem zatrudnienia największych pracodawców w Polsce. Dla porównania: branża kolejowa zatrudnia ok. 90 tys. pracowników, Poczta Polska – 80 tys., a Jeronimo Martins (właściciel sklepów Biedronka) prawie 70 tys. osób.

Niestety, oprócz umów o pracę, w organizacjach pozarządowych często zatrudnia się stałych pracowników w oparciu o umowy cywilnoprawne. Wynika to prawdopodobnie z braku wiedzy lub chęci uniknięcia dodatkowych kosztów, szczególnie gdy organizacja ma niestabilną sytuację finansową. Eksperci wskazują, że umowy cywilnoprawne bywają w trzecim sektorze nadużywane, co jest niekorzystne dla pracowników, ponieważ pozbawia ich wielu świadczeń socjalnych i nie gwarantuje bezpieczeństwa finansowego [5].

Stowarzyszenie Klon/Jawor podaje, że średnia płaca w organizacji pozarządowej w 2018 roku wynosiła ok. 3000 PLN brutto [2]. GUS w 2016 roku podaje nieco wyższą kwotę, 3700 PLN brutto, stanowiącą około 80% średniej krajowej pensji [3].

Niezależnie od źródła danych, zarobki w organizacjach pozarządowych są z reguły niższe niż w sektorze komercyjnym, jednak mogą być zróżnicowane ze względu na staż pracy, zajmowane stanowisko czy lokalizację. Specjaliści i kadra zarządzająca mogą liczyć na wyższe wynagrodzenie niż szeregowi pracownicy. Więcej zarobią także osoby pracujące w średnich i dużych organizacjach, zatrudniających co najmniej 50 osób, lub zatrudnione w największych polskich miastach [4].

Warto wiedzieć, że w NGO nie ma odgórnych wytycznych dotyczących wysokości wynagrodzenia czy możliwości przyznawania premii – jest to, tak samo jak w sektorze prywatnym, indywidualna decyzja każdej organizacji. Ponieważ jednak organizacje nie działają dla zysku, z reguły wynagrodzenia nie są wysokie, a awanse, podwyżki i premie są raczej rzadkością. To duży problem w trzecim sektorze, ponieważ praca w NGO coraz częściej wymaga specjalistycznych kompetencji.

Wiele osób zastanawia się, jak wygląda obrót pieniężny w organizacjach non-profit i skąd trzeci sektor pozyskuje środki na działalność.

Każde NGO przyjmuje własny model finansowania, na który może się składać zarówno jedno, jak i ponad dziesięć źródeł przychodów. Aktualnie najczęściej wykorzystywanymi źródłami są: składki członkowskie, dotacje samorządowe i darowizny od osób prywatnych. Dodatkowo z biegiem lat coraz więcej organizacji zaczyna świadczyć odpłatne usługi, np. prowadzić szkolenia. Przychody z dodatkowej działalności przeznaczane są na działalność statutową.

Jak widzisz, organizacje pozarządowe mają całkiem sporo możliwości finansowania swojej działalności. Z wybranych źródeł przychodów finansują wynagrodzenia stałych i dorywczych pracowników, a także wszelkie inne wydatki.

Przede wszystkim warto podkreślić, że pracownik NGO to nie zawód. Zauważmy, że pracownik korporacji nie powie, że jego zawodem jest praca w korporacji. Zamiast tego najprawdopodobniej wymieni konkretną nazwę stanowiska, taką jak: analityk finansowy, przedstawiciel handlowy czy rekruter. To samo dotyczy organizacji pozarządowych, które szukają ludzi o określonych umiejętnościach. Niektóre kompetencje są wspólne dla wszystkich branż (np. marketing), inne są specyficzne dla trzeciego sektora (np. umiejętność pisania wniosków o dotacje czy pozyskiwania funduszy – fundraising).

Analiza najpopularniejszego w trzecim sektorze serwisu z ogłoszeniami o pracę (ogloszenia.ngo.pl) wskazuje, że organizacje pozarządowe najczęściej szukają specjalistów z poniższych dziedzin:

• koordynowanie projektów
• pozyskiwanie funduszy/fundraising
• pisanie wniosków grantowych
• marketing, komunikacja, PR
• praca biurowa i administracyjna
• prowadzenie szkoleń, warsztatów, projektów edukacyjnych
• psychologia, terapia, pedagogika
• księgowość
• prawo

Poniżej znajdziesz przykładowe ogłoszenia o pracę, dodane do serwisu ogloszenia.ngo.pl w dniu 9 lipca 2020:

W organizacjach pozarządowych, oprócz posiadania kompetencji twardych, bardzo istotne jest dopasowanie kandydata do kultury organizacji. Szczególnie przy rekrutacji osób wchodzących na rynek pracy lub z małym doświadczeniem najważniejsze są: wartości zbieżne z celami organizacji, chęć nauki i gotowość do wykonywania różnorodnych zadań.

Po przeanalizowaniu wielu raportów i badań dotyczących trzeciego sektora, a także po rozmowach ze znajomymi przedstawicielami innych organizacji, zidentyfikowałam sześć największych plusów pracy w organizacji pozarządowej:

To oczywiście nie jedyne korzyści. W czasie rozmów z pracownikami organizacji non-profit usłyszałam również takie stwierdzenia:

- nie trzeba się już angażować w projekty społeczne po godzinach

- mogę pracować w niepełnym wymiarze czasu

- mogę współpracować z innymi organizacjami społecznymi

Z dostępnych badań dodałabym jeszcze informację o tym, że organizacje pozarządowe częściej niż inne podmioty gospodarki zatrudniają osoby z niepełnosprawnościami [3].

Co ciekawe, jak przekonamy się w kolejnym punkcie, niektóre zalety pracy w organizacjach pozarządowych są równocześnie wadami. Przykładowo, płaska struktura organizacyjna oznacza często swobodniejszą atmosferę, mniejszą hierarchię i brak tzw. wyścigu szczurów w miejscu pracy, ale jednocześnie utrudnia ona awans i otrzymanie podwyżki.

Wskazałam już powody, dla których warto rozważyć zatrudnienie w organizacji non-profit. Czas przyjrzeć się minusom. W marcu 2020 roku Stowarzyszenie Klon/Jawor opublikowało niezwykle ciekawy raport „ZaTRUDnienie. Problemy personelu NGO 2020” [5], który przedstawia największe bolączki pracowników organizacji pozarządowych.

O ile kwestie niskich wynagrodzeń, ograniczonych możliwości awansu i braku stabilności zatrudnienia omówiliśmy już wcześniej, o tyle może Cię zdziwić wysoka pozycja innych wymienionych problemów.

Nadmiar obowiązków to częsta bolączka osób zatrudnionych w NGO. Organizacje angażują się często w bardzo ambitne i skomplikowane projekty przy ograniczonych zasobach ludzkich. Skutkuje to przeciążeniem pracowników i nadgodzinami, nie zawsze wynagradzanymi. Na nadmiar obowiązków skarży się prawie połowa organizacji.

Innym problemem jest wypalenie. W branży NGO funkcjonuje nawet pojęcie wypalenie aktywistyczne, które opisuje skrajne zmęczenie i/lub frustrację osób przez długi czas działających na pełnych obrotach i całkowicie zaangażowanych w swoją pracę, którzy w pewnym momencie zaczynają odczuwać negatywne skutki długotrwałego napięcia (zarówno zdrowotne, jak i związane ze spadkiem efektywności i motywacji).

Działacze organizacji pozarządowych skarżą się również na to, że ich praca nie jest wystarczająco doceniana przez otoczenie, a nawet niesłusznie traktowana pobłażliwie jako zajęcie „mniej poważne” od „prawdziwej” pracy w firmie czy instytucji państwowej. Osobiście boli mnie ten zarzut i również często go słyszę. Mam nadzieję, że ten wpis oraz codzienna praca moja i moich współpracowników, m.in. przy projektach Mapa Karier i Pi-stacja, utwierdzą Cię w przekonaniu, że to jedynie stereotyp.

Praca w trzecim sektorze ma wiele plusów i minusów. Jest to ścieżka kariery, w której odnajdą się przede wszystkim osoby, którym bardziej zależy na wykonywaniu pracy w zgodzie ze swoimi wartościami i dla dobra społecznego, niż na korzyściach finansowych.

Jako nauczyciel i doradca zawodowy masz duży wpływ na decyzje edukacyjno-zawodowe swoich podopiecznych. Zachęcam Cię przede wszystkim do tego, aby podjąć z uczniami rozmowę na temat możliwości zatrudnienia w organizacjach pozarządowych i przedstawić fakty. Wydaje się, że w tym temacie funkcjonuje bardzo wiele szkodliwych stereotypów.

Oto moje propozycje:

Zdobądźcie podstawowe informacje o NGO

Wejdźcie na stronę fakty.ngo.pl i przeanalizujcie dane o trzecim sektorze, przedstawione w formie przyjaznych infografik. Sprawdźcie, co Was zaskoczyło i jakie informacje są dla Was nowe. Zastanówcie się, czy/jak ta wiedza może Wam się przydać przy podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych.

Jeżeli wolicie oglądać filmy, obejrzyjcie 3-minutowy film portalu ngo.pl z 2019 roku przedstawiający najważniejsze informacje o działalności NGO w Polsce: Wszystko, co musisz wiedzieć o NGO w Polsce.

Dowiedzcie się, jakie organizacje społeczne działają w Waszej okolicy

Wejdźcie na stronę spis.ngo.pl i sprawdźcie, czym zajmują się organizacje społeczne w Waszej miejscowości/powiecie. Czy działają aktywnie? W jaki sposób wpływają na otoczenie? Czy działają w skali lokalnej czy ogólnopolskiej?

A może znalezione przez Was organizacje poszukują wolontariuszy? W ramach wolontariatu uczniowie mogą zdobyć cenne doświadczenia oraz kompetencje, którymi będą mogli się pochwalić przyszłemu pracodawcy. Jeżeli interesuje Cię ten temat, przeczytaj nasz artykuł Wolontariat nie zawiedzie - to pierwszy krok w stronę wymarzonego zawodu.

Sprawdźcie, jakich pracowników poszukują aktualnie organizacje pozarządowe w Polsce

Wejdźcie na stronę ogloszenia.ngo.pl i przejrzyjcie ostatnio dodane ogłoszenia o pracę. Jakich kompetencji miękkich i twardych oczekują organizacje od przyszłych pracowników? Co oferują? W jaki sposób można aplikować o pracę w sektorze non-profit?

Zagrajcie w grę

Gra w zmianę to prosta gra karciana, którą możesz wydrukować na czarno-białej drukarce i zorganizować rozgrywkę w klasie w ramach zajęć doradztwa zawodowego, godziny wychowawczej lub WOS-u. Mimo że gra odnosi się do organizacji działających w Warszawie, świetnie się sprawdzi jako poszerzanie horyzontów uczniów, niezależnie od Waszej lokalizacji. Gra pokazuje różnorodność działań organizacji non-profit i efekty ich działań dla społeczeństwa.

Obserwujcie działalność organizacji pozarządowych w mediach społecznościowych

Fanpage Organizacje społeczne. To działa to dynamicznie rozwijająca się inicjatywa, która przedstawia działania organizacji, które przyczyniają się do pozytywnych zmian społecznych. Zajrzyjcie na tę stronę i odkryjcie, jak wiele dzieje się w trzecim sektorze. Działalność których organizacji jest Wam szczególnie bliska? W które działania chcielibyście się zaangażować? Jak uważacie, w jaki jeszcze sposób (oprócz mediów społecznościowych) organizacje mogą promować swoje działania?

Porozmawiajcie o alternatywach dla pracy w sektorze non-profit

Czy osoby, które chciałyby pracować zgodnie ze swoimi wartościami, powinny szukać przyszłej pracy w NGO? Niekoniecznie. Jest wiele instytucji publicznych i firm komercyjnych, które również robią wiele dobrego dla świata. Niektóre czerpią z tego zysk ekonomiczny (i nie ma w tym nic złego). Czy znacie przedsiębiorstwa, które zmieniają świat na lepsze? W jakich zawodach ważne jest poczucie misji i powołanie? Poszukajcie przykładów.

Mam nadzieję, że teraz posiadasz większą wiedzę na temat trzeciego sektora. W przypadku pytań skontaktuj się z nami: kontakt@mapakarier.org. 

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, polecam lekturę raportu Kondycja organizacji pozarządowych. Raport z badań 2018 Stowarzyszenia Klon/Jawor, które w kompleksowy i przyjazny graficznie sposób przedstawia codzienność organizacji non-profit.

Ten artykuł powstał jako podsumowanie webinaru, który odbył się 6 lipca 2020 roku w ramach 3. Zdalnego Zlotu Doradców Zawodowych zorganizowanego przez Centrum Szkoleń i Promocji Zatrudnienia. Nagranie dostępne jest na kanale YouTube Mapy Karier.

Bibliografia:

 [1] Działalność stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych, fundacji w 2018 r. - wyniki wstępne, Główny Urząd Statystyczny

[2] Kondycja organizacji pozarządowych. Raport z badań 2018, Stowarzyszenie Klon/Jawor

[3] Sektor non-profit w 2016 r., Główny Urząd Statystyczny

[4] Wynagrodzenia w organizacjach pozarządowych w 2015 roku, Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń 2015

[5] ZaTRUDnienie. Problemy personelu NGO 2020, Stowarzyszenie Klon/Jawor