Publicystyka - ngo.pl

Na temat organizacji pozarządowych funkcjonuje w Polsce wiele stereotypowych przekonań i mitów. Wyłania sie z nich uproszczony obraz sektora, w którym gubi się najważniejsza cecha wyróżniająca stowarzyszenia i fundacje – ich różnorodność.

Pierwsze uproszczenie dotyczy dominującej formy prawnej organizacji. Choć w rzeczywistości stowarzyszeń jest pięć razy więcej niż fundacji, w obiegowych wyobrażeniach organizacje pozarządowe to przede wszystkim fundacje.

Dlaczego organizacje pozarządowe są utożsamiane z fundacjami, choć w rzeczywistości stanowią one tylko 18% całego sektora? Zapewne jest to związane z faktem, że duża część największych, najbardziej znanych i medialnych organizacji to właśnie fundacje: WOŚP, Fundacja TVN, Fundacja Polsat. Co ciekawe, Stowarzyszenie Wiosna, które potencjalnie mogłoby wzmocnić świadomość istnienia stowarzyszeń wśród Polaków, znane jest główne jako Szlachetna Paczka (a więc najbardziej znana akcja Stowarzyszenia).

Kolejne nieporozumienie może mieć źródło w tych samych przekazach medialnych. Ponieważ duże, ogólnopolskie organizacje są bardziej widoczne, więc rozpowszechnione jest przekonanie, że jest to jedyny model działania organizacji, gdy tymczasem połowa organizacji zlokalizowanych jest na wsi i w małych miastach.

Stereotypowy obraz aktywności stowarzyszeń i fundacji, to pomoc chorym dzieciom. W rzeczywistości nie jest to wcale najczęstsza sytuacja. Oczywiście są organizacje, które pomagają chorym dzieciom. I robią bardzo ważną robotę. Przekłamanie polega na uogólnieniu, że robi to większość stowarzyszeń i fundacji.

Prawda jest taka, że owszem, organizacje pomagają, ale robią to na różne sposoby: działając na rzecz sportu (35% organizacji) czy kultury (14%) umożliwiają ludziom realizację pasji i zainteresowań, zajmując się edukacją (13%) ułatwiają zdobywanie wiedzy i kompetencji, a w obszarze pomocy społecznej (7%) i ochrony zdrowia (8%) pomagają chorym i potrzebującym, w tym chorym dzieciom. Poza tym rozwijają społeczności lokalne, działają na rzecz środowiska naturalnego, chronią prawa człowieka, bronią mniejszości… i wiele, wiele innych.

Nie tylko aktywność organizacji jest często pozbawiana wielowymiarowości, także ich źródła finansowania sprowadzane są do dwóch: przychodów z 1% podatku i darowizn. Tymczasem w budżecie sektora ważne są inne fundusze – przede wszystkim publiczne (rządowe i samorządowe, a także europejskie). Ponad połowa środków polskich organizacji pochodzi właśnie z dotacji ze źródeł publicznych. Darowizny od osób indywidualnych i biznesu znaczą dla sektorowego budżetu mniej więcej tyle, ile przychody z opłat w ramach działalności ekonomicznej organizacji (gospodarczej lub odpłatnej), czyli ok. 15% sumy środków, którymi organizacje dysponują w ciągu roku.

Połowa polskich organizacji dysponowała w 2017 roku budżetem nie przekraczającym 28 tys. zł rocznie. To niewiele ponad 2 tys. zł miesięcznie. Dla części organizacji taki budżet może być wystarczający: nie mają pracowników, lokalu, stałych działań. Jednak większość polskich organizacji uważa, że budżet, jakim dysponują jest niewystarczający – 70% dostrzega trudności związane ze zdobywaniem funduszy lub sprzętu.

Organizacje pozarządowe, społeczne, charytatywne, wolontariackie… Przynajmniej część określeń sugeruje, że działają one dzięki bezinteresownemu i dobrowolnemu zaangażowaniu osób niepobierających wynagrodzenia (wolontariuszy pracujących społecznie). Ale to nie znaczy, że jest to jedyny możliwy model funkcjonowania. Niemal 40% stowarzyszeń i fundacji regularnie wypłaca wynagrodzenia pracownikom zaangażowanym w działania organizacji.

Zaangażowani, oddani organizacji wolontariusze mogą zrobić dla niej bardzo wiele. Jednak stowarzyszenia i fundacje świadczące regularnie usługi społeczności (np. prowadzące ośrodek rehabilitacyjny, dom samotnej matki, przedszkole czy szkołę) potrzebują wykwalifikowanego personelu. Pracownicy, którzy nie działają w organizacjach po godzinach, ale w ramach własnej pracy zawodowej, pozwalają na większą stabilność i efektywność działań.

Dzięki swojej różnorodności organizacje mogą odpowiadać na różne potrzeby i działać dla wszystkich: od dzieci po seniorów, od najbardziej potrzebujących do najbardziej aktywnych, od lokalnych społeczności po organizacje i instytucje. Jednak mimo swej niejednorodności, są też kwestie dla organizacji wspólne: wszystkie działają dla społecznego zysku.

Zachęcamy do obejrzenia krótkiej animacji przygotowanej przez Studio DINKSY.

Badania „Kondycja organizacji pozarządowych w Polsce 2018” zostały sfinansowane ze środków Fundacji im. Stefana Batorego oraz środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Artykuł powstał w ramach projektu „Kurs na użyteczność: nowa strategia badań Stowarzyszenia Klon/Jawor”, sfinansowanego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030.