Publicystyka - ngo.pl

Rocznice takie jak stulecie niepodległości Polski zachęcają do podsumowań. Można ich dokonywać zarówno na poziomie ogólnym – co udało się osiągnąć (a przecież udało się wiele, Polska przez ostatnie 100 lat zmieniła się ogromnie!), jak i na płaszczyźnie indywidualnej – czy oraz czym każdy i każda z nas przyczynił lub przyczyniła się do osiągnięcia tych zmian.

Okres od 1918 roku to dla Polaków przede wszystkim czas emigracji w różnych jej odmianach – zarówno tej ekonomicznej w okresach wolnej Polski (w II RP oraz początkach III RP), jak i tej politycznej (podczas II Wojny Światowej czy za PRL, w tym w Stanie Wojennym). To także czas przymusowych przemieszczeń i wypędzeń – między innymi Polaków z Kresów (po 1939 oraz po 1945 roku), Niemców z Ziem Zachodnich (po 1945 roku) czy Polaków pochodzenia żydowskiego (po 1968 roku).

Zjawisko imigracji do Polski obejmuje w zasadzie zaledwie ostatnie ćwierćwiecze, a dopiero w ciągu ostatnich kilku lat przybrało na sile i stało się widoczne dla większej części mieszkańców naszego kraju.

Społeczeństwo obywatelskie pierwotnie działało w kwestiach migracyjnych przede wszystkim na emigracji, gdzie Polonia dbała o podtrzymywanie narodowej kultury i języka, a także wspierała osoby przyjeżdżające. W kraju zajmowano się głównie przeciwdziałaniem nadużyciom związanym z emigracją, w tym handlowi ludźmi – wywożeniu za granicę i wykorzystywaniu, przede wszystkim kobiet i dziewcząt (zarówno w II RP, jak i po 1989 roku dzięki ogromnej pracy Fundacji „La Strada”). Rola organizacji społecznych zaczęła być szczególna po 1989 roku, gdy do Polski zaczęli napływać cudzoziemcy, w tym uchodźcy. Ta przemiana ze społeczeństwa wysyłającego uchodźców w społeczeństwo ich przyjmujące była błyskawiczna. Tuż po upadku Muru Berlińskiego pojawili się w Polsce uchodźcy z NRD, którzy koczowali pod bramą ambasady RFN w Warszawie, czekając na wizy do tego kraju, a w 1990 roku pierwsza grupa cudzoziemców poprosiła w Polsce o ochronę międzynarodową. Wówczas to PCK był główną organizacją wspierającą uchodźców, szybko dołączyła do niego Helsińska Fundacja Praw Człowieka (z pomocą prawną) oraz Polska Akcja Humanitarna (z pomocą socjalną).

Działający w nich społecznicy od razu uznali, że pomimo tego, iż wówczas wielu Polaków i wiele Polek potrzebowało pomocy, nie wolno zamykać się tylko na nasze wewnętrzne bolączki i nie zauważać krzywdy dotykającej innych osób przebywających w naszym kraju. To było stanowisko ważne i odważne. I cały czas stanowi wzór dla wielu osób pracujących z migrantami. Osób, które i dziś często muszą się tłumaczyć, czemu pomagają „obcym”, a nie rodakom, będącym są w potrzebie.

Rola organizacji społecznych w budowaniu pomostów między migrantami a polskim społeczeństwem przybierała na sile w XXI wieku. To trzeci sektor i jego aktywiści oraz aktywistki byli pionierami w prowadzeniu działań integracyjnych, pomocowych, edukacyjnych skierowanych do uchodźców oraz do społeczeństwa przyjmującego. Organy państwa pozostawały w tym zakresie w zasadzie bierne, jedynie wyjątkowo dofinansowywały większymi lub mniejszymi kwotami te działania, a jeszcze rzadziej się w nie włączały.

W trudnych czasach 2015-2016 roku, gdy uchodźcy zaczęli być postrzegani jako źródło wszelkiego zła i niebezpieczeństwa, to przedstawiciele i przedstawicielki organizacji społecznych stanęły w pierwszym szeregu, by obalać mity, uspokajać nastroje, przekonywać do pomagania osobom uciekającym przed wojną i prześladowaniem. I cały czas upominać się o ich prawa, i walczyć o nie przed sądami – jeśli była taka potrzeba.

Rola ta ma nie tylko znaczenie moralne, ale także praktyczne. Dzięki doświadczeniom wspierania migrantów i migrantek osoby te stają się ekspertkami i ekspertami, w których głos doradczy mogą i powinni wsłuchać się rządzący, by mądrze zarządzać ruchami migracyjnymi – z poszanowaniem praw człowieka, jak najlepszym wykorzystaniem potencjału przybyszów i zapewniając wszystkim poczucie bezpieczeństwa.