Publicystyka - ngo.pl

Osiedle Piaski na Bielanach w Warszawie powstało w latach 70. i – jak zwykle bywa w przypadku bloków z PRL – ma niezłą infrastrukturę usługowo-handlową: szkoły, przedszkola, sklepy. Gorzej z terenami zielonymi. Na przykład między blokami przy alei Reymonta kiedyś była hydrofornia. Po likwidacji pozostał zdewastowany i niezagospodarowany teren. W dodatku niedawno firma remontowa robiąca balkony na osiedlu gromadziła tu materiały budowlane i ulokowała budynki mieszkalne dla robotników. Gdy skończyła prace, powstało tam składowisko gruzu i odpadów budowlanych.

„Pomyślałyśmy razem z Joanną Baranowską, że dzięki estetycznemu zagospodarowaniu, jakie daje ogród społeczny, okolica zyska na atrakcyjności. W Warszawie jest niewiele wspólnych przestrzeni przeznaczonych na ogrody społeczne. Na Bielanach, które są osiedlem liczącym ponad 130 tys. mieszkańców, dotychczas był zaledwie jeden. Przy Reymonta mieszkańcy osiedla i dzieci z pobliskiego publicznego przedszkola mieliby więc możliwość tworzyć swój własny” – mówi Katarzyna Rospędowska, liderka grupy Sąsiedzi z osiedla Piaski.

Potrzebne były pieniądze na rośliny i ich pielęgnację, na dobrą jakościowo ziemię, małą architekturę ogrodową, narzędzia do pracy. Pierwsze próby pozyskania funduszy skończyły się niepowodzeniem; nie udało się otrzymać dotacji w ramach konkursu grantowego „Fundusz Naturalnej Energii” realizowanego przez GAZ-SYSTEM S.A. To jednak nie zraziło liderek – Katarzyny Rospędowskiej i Joanny Baranowskiej. Dowiedziały się o inicjatywie lokalnej.

Napisały wniosek do Urzędu Dzielnicy Bielany. Aby wzmocnić głos mieszkańców, dołączyły podpisy poparcia sąsiadów, pracowników Spółdzielni Mieszkaniowej Piaski C i pracowniczek zlokalizowanego na osiedlu Przedszkola nr 308, choć inicjatywa lokalna nie wymaga zbierania podpisów. Wniosek nie przyniósł jednak żadnego rezultatu. Dlaczego?

Według planu ogrodu miał w nim być kompostownik, a podczas rozpatrywania wniosku okazało się, że Urząd nie może pozwolić na taką instalację z racji przepisów dotyczących odpadów. System ich zbiórki w Warszawie obejmuje odpady bio i zmieszane, więc kompostownik nie był potrzebny.

To nie przekreśliło zamiarów zrealizowania ogrodu. Z pomocą przyszli pracownicy Urzędu, którzy doradzili, jakie sformułowania powinny znaleźć się we wniosku, pomogli opracować wycenę działań, aby potem nie było problemów z realizacją projektu i rozliczeniem. W niespełna dwa miesiące wniosek został zaakceptowany. Urząd Dzielnicy wziął na siebie dostarczenie mieszkańcom materiałów ogrodowych oraz wypożyczył jeden z namiotów na potrzeby uroczystego otwarcia ogrodu. Po stronie mieszkańców była praca wykonawcza.

„Inicjatywa lokalna to doskonałe narzędzie w przypadku grup nieformalnych. Niepotrzebna jest osobowość prawna, aby złożyć wniosek. Wystarczy pomysł na działanie i wkład np. w postaci pracy społecznej ze strony zainteresowanych osób – mówi Agnieszka Maszkowska, koordynatorka akcji Masz Głos. – Jeśli po drugiej stronie, czyli urzędu, jest wola współpracy i chęć udzielenia wsparcia, to jak w przypadku ogrodu społecznego na Piaskach, sukces gwarantowany!”.

Prace ogrodowe ruszyły w lipcu. Mieszkańcy najpierw uruchomili grupę na Facebooku „Zielone Piaski – ogród społeczny”, „zrekrutowali” opiekunów grządek, przygotowali teren: ogrodzili go pieńkami, skosili trawę, podzielili na grządki i wypełnili ziemią. Powstały 24 grządki podniesione.

Na początku października odbyło się oficjalne otwarcie ogrodu. Uroczystości towarzyszyły atrakcje, m.in.: animacje dla dzieci, tworzenie bomb nasiennych, sąsiedzki poczęstunek i warsztat „Zdrowa gleba – zdrowi my” Anny Danylczenko z Fundacji Grunt od Nowa. Prowadząca podarowała inicjatorom ogrodu dziesięć wiaderek bionawozu roślinnego, który pomoże zasilić rośliny na wiosnę. Grzegorz Pietruczuk, burmistrz Bielan, napisał na Facebooku, że cieszy się z aktywności podjętej przez mieszkańców:

„Na Bielanach nie brakuje zaangażowanych i pomysłowych mieszkanek i mieszkańców, którzy swój czas poświęcają na sąsiedzkie inicjatywy”.

Jednym z najważniejszych partnerów było Przedszkole nr 308, które od początku włączyło się w starania o pozyskanie pieniędzy na ogród i w imieniu grupy inicjatywnej aplikowało do firmy GAZ-SYSTEM. Później poparło wniosek o inicjatywę lokalną.

Drugim partnerem była Spółdzielnia Mieszkaniowa Piaski C, która wydała pozwolenie na udostępnienie terenu na potrzeby ogrodu. Z kolei mieszkańcy zaangażowali do współpracy przedsiębiorców. Zrobili spotkanie z Renatą Gorzelak z firmy Garden Duet, która opowiedziała, co warto sadzić w ogrodzie, jak dbać o rośliny. Swoim doświadczeniem podzieliła się również Agnieszka Kuczma z Ogrodu Społecznego Modraszka, pierwszego ogrodu społecznego na Bielanach, mieszczącego się na Słodowcu. Dom Kultury Samogłoska nieodpłatnie wypożyczył drugi namiot na otwarcie ogrodu.

W działania włączyło się blisko 80 osób, głównie mieszkańcy osiedla – osoby w różnym wieku. „Na początku, kiedy przedstawiliśmy pomysł stworzenia ogrodu społecznego, nie wszyscy mieszkańcy go zaakceptowali. Niektórzy widzieli w tym miejscu łąkę kwietną, inni obawiali się przekopanej ziemi i grządek na wzór wiejskiego pola. Wszelkie zażalenia rozwiązywaliśmy na bieżąco, nie szczędząc czasu na opowiadanie o założeniach projektu, przedstawianie planów. Przed postawieniem grządek niewielu mieszkańców zgłosiło chęć, by zostać ich opiekunami. Jednak gdy grządki już się pojawiły i widać było, jak ładne może być to miejsce, zainteresowanie dbaniem o nie od razu wzrosło" – mówi Katarzyna Rospędowska.

Obecnie ogrodem opiekuje się 60 osób, nie wliczając dzieci z okolicznego przedszkola. Ich zadaniem jest sadzenie i pielęgnacja roślin. W grupie na Facebooku są 164 osoby. O ogród dbają tak dorośli, jak i dzieci z przedszkola. Organizatorom przedsięwzięcia udało się zbudować środowisko ludzi zainteresowanych dalszymi działaniami społecznymi i ekologicznymi. Grupa Sąsiedzi z osiedla Piaski wzmocniła też relację z Urzędem Dzielnicy Bielany i Fundacją Grunt od Nowa, co może owocować dalszą współpracą w kwestiach ekologicznych. Wszyscy zyskali miejsce do odpoczynku, relaksu i uprawiania własnych roślin w środku dużego miasta, a dzieci mogą własnoręcznie zajmować się roślinami i poznawać przyrodę od praktycznej strony, nie tylko z książek czy opowieści.

W „Atlasie dobrych praktyk. Historie lokalne 2022” jest 25 historii o zaangażowaniu ludzi w lokalne zmiany. Wydarzyły się one w różnych miejscach w całej Polsce, przy wsparciu akcji Masz Głos Fundacji Batorego i jej lokalnych koordynatorów. Historie dotyczą tworzenia miejsc wspólnych dla mieszkańców, dialogu w społeczności lokalnej, załatwiania potrzeb różnych grup wiekowych, ochrony środowiska i zostały zrealizowane dzięki sprawnej współpracy władz z mieszkańcami.

Przeczytaj historie o ludziach, którzy wzięli sprawy w swoje ręce.

Sąsiedzi z osiedla Piaski są nieformalną grupą mieszkańców blokowiska zarządzanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową Piaski C na warszawskich Bielanach. Działają od 2021 roku i mają na koncie zorganizowanie m.in. Sąsiedzkiego Turnieju Gier i Zabaw Podwórkowych – wydarzenia, które przypomniało mieszkańcom stare zabawy osiedlowe: grę w kapsle, w klasy, skakanie na skakance i na gumie, kręcenie hula-hopem, planszówki, podchody. Działanie spodobało się uczestnikom i jest kontynuowane.

Akcja Masz Głos to prowadzony od 2006 roku ogólnopolski projekt Fundacji im. Stefana Batorego, który ma na celu budowanie dialogu i współpracy pomiędzy społecznościami lokalnymi a władzami samorządowymi. W 2023 roku akcja jest realizowana z partnerami regionalnymi: Stowarzyszeniem Aktywności Obywatelskiej Bona Fides, Fundacją Laboratorium Badań i Działań Społecznych SocLab, Stowarzyszeniem Rozwoju „Inspiracje”, Pracownią Zrównoważonego Rozwoju, Fundacją Twórczości, Edukacji i Animacji Młodzieży – „Teatrikon”. W latach 2022-2023 projekt jest współfinansowany przez Open Society Foundations. Patroni medialni: Onet.pl, Ngo.pl.