Publicystyka - ngo.pl

Jak dotąd problem uchodźców dryfował gdzieś na łodziach egzotycznych mórz. Polska nie angażowała się w narastający w Europie problem migrantów. Temat był marginalizowany. Nadszedł czas na odrobienie zaległości. Trzeba było połapać się, skąd ci ludzie idą, dokąd i dlaczego. Należało przypomnieć sobie o procedurach i prawach człowieka. Później nauczyć się, co to jest push-back. Wkrótce także powtórzyć sobie, że kobiety nie powinny rodzić w lesie, ani w nim umierać. Ale to lekcje tylko dla chętnych.

Samorząd podlaskiego Michałowa odrobił je jako pierwsza gmina w Polsce. Na początku października Rada Miasta jednogłośnie przyjęła uchwałę o utworzeniu punktu pomocy w miejscowej remizie. Działalność tę rozszerzono wkrótce o dwie kolejne lokalizacje, w Jałówce i Szymkach. 
Do Michałowa popłynęła pomoc z całej Polski.

– Żeby pani widziała, co się tam działo – opowiada Nina Bielenia, sołtyska od szesnastu lat i radna michałowska.

Październik i listopad to ogrom pracy. Bielenia pracowała w remizie codziennie, razem z Elżbietą Oczko, prywatnie żoną komendanta OSP, Krzysztofa Oczko i strażakami.

Od razu zgłosiła się jako wolontariuszka w punkcie pomocy. – To, co się wydarzyło na naszej granicy, to jest koszmar – mówi. – Nie mogłam inaczej. Tym bardziej, że to przecież teren mojego sołectwa.

Z całej Polski przyjeżdżały samochody z rzeczami, które mogły być potrzebne ludziom w lesie. W remizie wszystko było segregowane: jedzenie i woda w jednym pomieszczeniu, ubrania, buty i środki higieniczne w innych.

Punkt współpracował zarówno z lokalną strażą pożarną, Grupą Granica, działającą tuż przy samym pasie granicznym i Strażą Graniczną. – W Grupie Granica są młodzi ludzie, bardzo operatywni. Oferowali nam pomoc, ale dawałyśmy sobie radę. Zarówno Granica, jak i Straż zabierały od nas posegregowane rzeczy – mówi. – Nasi strażacy zawieszali też torby z jedzeniem i ubraniami w miejscach, gdzie spodziewaliśmy, że będą przechodzić uchodźcy.

Nina Bielenia chwali wszystkie te współprace.

– Są różne zdania o tym, jak się zachowuje się Straż Graniczna, ale nasza współpraca z SG była bardzo dobra i jest nadal.

– Czy mi się to śniło po nocach? Niech pani lepiej nic nie mówi… przychodziłam do domu o dwudziestej pierwszej jak wrak i padałam jak zabita, byle wstać o piątej następnego dnia. I tak przez dwa i pół miesiąca.

Wielu ludziom w Polsce Michałowo kojarzy się z czymś jeszcze.

Koniec września 2021 roku. W ogólnopolskich mediach ukazały się zdjęcia dzieci przed budynkiem Straży Granicznej w Michałowie. To akurat iraccy Jazydzi, jedni z tysięcy, którzy do Europy uciekają przed głodem, wojną i prześladowaniem. Białoruś, w odpowiedzi na sankcje organizuje stały przerzut imigrantów do Unii. Ludzie wierzą, że trafiają na łatwy szlak na Zachód. Lądują w puszczy i wpadają w pułapkę. Służby obu krajów przepychają ich przez ogrodzenie. To samo spotkało grupę Kurdów. Przed wypchnięciem na Białoruś trafili z lasu do placówki Straży Granicznej w Michałowie, a razem z nimi ogólnopolskie media. Zdjęcia uchodźców pojawiły się w gazetach i na portalach. Wszyscy pytali: „Gdzie są dzieci z Michałowa?”.

Pod koniec października pod siedzibą Straży Granicznej odbył się ogólnopolski protest pod hasłem „Matki na granicę”. Przyjechały byłe prezydentowe, apelowały o utworzenie korytarzy humanitarnych, a media z całej Polski zaczęły mocniej nagłaśniać sprawę katastrofy humanitarnej.

– Dlaczego nikt nie mówi o tym, że Podlasie przeżywa dramat – mówiła mi w czasie protestu Anna Chomczuk, nauczycielka z Hajnówki. – Za naszymi płotami umierają ludzie, a my nic nie możemy zrobić. Wy wrócicie do domów, my tu zostajemy i musimy jakoś żyć. Mówcie wszędzie, gdzie się da, o tym, co się tu dzieje.

Styczeń 2022 roku. Nina Bielenia dochodzi do siebie po wyczerpujących miesiącach. Jest ciągle pod telefonem, w kontakcie z kolegami z remizy. Michałowo wydaje się spokojniejsze.

– Tylko pozornie – prostuje od razu. – Przecież w lesie ciągle są ludzie. Teraz to jeszcze bardziej drastycznie wygląda, bo jest mróz. To niezrozumiałe, jak można kobietę i dziecko traktować jak rzecz, i przerzucać tam i z powrotem.

– My, którzy nie chodzimy do lasu, mamy dług, by jasno nazywać rzeczy po imieniu – mówi mi teraz Anna Chomczuk.

Niedawno Ninie Bieleni znowu chce się płakać ze wzruszenia. W nocy z 9 na 10 stycznia Maria Ancipiuk, razem z grupą wolontariuszy i prawników, wzięła udział w akcji ratowania rodziny z czwórką dzieci. W okolicach Jałówki lokalni aktywiści znaleźli w lesie zrozpaczone małżeństwo z maleńkim dzieckiem. Zgubiła się trójka ich starszych dzieci. Udało się je znaleźć i przyprowadzić do rodziców. Było zbyt zimno, żeby czekać do poniedziałku na wszczęcie procedury Interim Measure (wniosek do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka o zastosowanie środków tymczasowych – red.). Maria Anciupiuk zaangażowała się w procedurę przekazania rodziny Straży Granicznej.

– Organizacje Grupy Granica szukają sposobów, by uchronić cudzoziemców przed wywózką i umożliwić im skuteczne złożenie wniosku o ochronę międzynarodową – mówi Karolina Czerwińska z Polskiego Forum Migracyjnego, które jest częścią Grupy Granica.

→ Polska dla początkujących [foto]

Wyjaśnia: – Ta sama Straż Graniczna realizuje push-backi, jak i przyjmuje wnioski o azyl. Żeby zapobiec wywózkom, współpracujemy z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich, mediami, aktorami wolontariuszami, a także z lokalnymi działaczami, takimi jak pani Maria Ancipiuk, którzy nagłaśniają historie cudzoziemców i swoim autorytetem skłaniają Straż Graniczną do realizowania praw cudzoziemców. Ogromne osobiste zaangażowanie pani Marii sprawiło, że Straż Graniczna przyjęła od rodziny wnioski o ochronę międzynarodową.

W relacji Piotra Czabana opublikowanej w mediach społecznościowych wzruszona Maria Ancipiuk dziękuje wszystkim tym, którzy uratowali rodzinę, ale nie mogą się ujawnić. – Jedziemy teraz odpoczywać – mówi, uśmiechając się do dwóch kobiet.

Dzięki Fundacji Mała Ojczyzna, którą założyła, w pobliskich Bondarach wynajęła dwa mieszkania. Jedno z nich zajęli czterej młodzi Syryjczycy, dwaj prawnicy, dziennikarz i student, w drugim zamieszkała uratowana rodzina, która czeka na rozpatrzenie wniosku o ochronę.

Nina Bielenia na co dzień nie słyszała narzekania na uchodźców. – Byłam tak zarobiona, że w ogóle tego nie odczułam, wręcz odwrotnie. My jesteśmy dobrzy, mamy wielkie serca i potrafimy się zjednoczyć – opowiada. – Ubolewaliśmy tu nad tym, że media niezależne nie zostały dopuszczone do strefy, bo mieliśmy tylko jednostronną opinię ze strony Straży Granicznej, co się dzieje. A różne rzeczy do nas docierały. Nie mieliśmy dostępu do wiarygodnych informacji.

Pani sołtys już za chwilę odwiedzi każdy z czterystu domów w Michałowie. Osobiście rozniesie sądowe decyzje dotyczące podatku od nieruchomości. – Oczywiście, że ludzie będą chcieli rozmawiać o tym, co się dzieje na granicy. Zainteresowanie tematem było ogromne. Martwimy się, co będzie z tymi, którzy zostali w lesie.

Za swoją postawę i działania społeczność Michałowa została uhonorowana nagrodą RPO im. Pawła Włodkowica. Każdego roku trafia ona do „osób broniących podstawowych wartości i prawd, nawet wbrew zdaniu i poglądom większości”. To, co po przecinku jest szczególnie ważne. Przede wszystkim z powodu polityki polskiego rządu i nieprzychylnej opinii dużej części społeczeństwa wobec kwestii uchodźców.

Kapituła złożona z dotychczasowych rzeczników oraz laureatów nagrody obradowała na początku listopada. Na skutek działań białoruskich władz kryzys na granicy przybrał już wtedy rozmiary katastrofy humanitarnej. Pierwszej w powojennej Polsce.

Nagrodę odebrali przedstawiciele samorządu Michałowa: burmistrz Marek Nazarko, przewodnicząca Rady Miasta, Maria Ancipiuk i prezes lokalnej OSP, Bartosz Nos.

Wypowiedzi Marii Ancipiuk pochodzą z następujących źródeł:

• Profil FB „Czaban robi raban” link: https://fb.watch/aE-ljl7XxC/
• Materiał video Patryka Śledzia „Mała ojczyzna migrantów w Bondarach” w serwisie bia.24.pl