Publicystyka - ngo.pl

Organizacje społeczne reprezentujące społeczność LGBT+ już wiele lat temu przekonały się, że linie „ideologicznego podziału”, tak skutecznie rozpalającego wyobraźnię mediów i sporej części społeczeństwa, nie są wcale tak jasne, jak mogłoby się wydawać. Historia kolejnych projektów ustaw, które mogłyby rozwiązać najbardziej elementarne problemy i zapewnić minimum bezpieczeństwa osobom LGBT+, jasno wskazuje, że bez względu na rozłożenie mandatów w sejmowych ławach, sprawy takie jak rozpoznanie przez polskie prawo rodzin gejów, lesbijek i wychowywanych przez nie dzieci, uregulowanie procesu uzgodnienia płci osób transpłciowych, zaadresowanie problemu samobójstw i depresji młodych osób LGBT+, czy nawet ochrony przed przestępstwami motywowanymi uprzedzeniami nie mieści się w wizji Polski dwóch głównych ugrupowań.

Warto przypomnieć, że podczas gdy kolejne kraje Unii Europejskiej wprowadzały do swojego ustawodawstwa związki partnerskie i równość małżeńską, w Polsce kolejne rządy albo unikały tematu jak ognia, albo wykorzystywały go jako straszak, snując wizje utraty tożsamości i powtarzając refren o tym, że społeczeństwo nie jest gotowe. Jeszcze przed nastaniem epoki duopolu pierwszy projekt ustawy o związkach partnerskich w sejmowej zamrażarce skutecznie zamknął marszałek Cimoszewicz, co wskazywałoby na głębsze korzenie problemu. Brak wizji, odwagi i przywództwa polskiej klasy politycznej uwydatnia porównanie do brytyjskich torysów i niemieckich chadeków. Pomimo dyskusji miejscami bardzo przypominających tę z naszego podwórka, partie te wprowadziły równość małżeńską w swoich krajach. To nie tylko wynik bardziej otwartych społeczeństw, lecz przede wszystkim jakości przywództwa i debaty publicznej.

Podczas gdy badania społeczne wskazują na rosnące poparcie Polek i Polaków dla związków partnerskich i równości małżeńskiej (odpowiednio 56 i 41%, IPSOS dla Oko.press), również w elektoratach partii duopolu, stanowisko PO i PiS w obu tych kwestiach pozostaje niezmienne. Co więcej, język, jakim posługują się obie – rzekomo tak skrajnie różne – strony politycznej barykady, gdy mowa o osobach LGBT+, nieustannie stanowi zlepek uprzedzeń, plotek i mądrości wyniesionych ze szkolnego boiska. Partie nie potrafią i nie chcą przyswajać wiedzy, ponieważ wiedza nie jest dla nich wartością. Stwierdzenie, że brak wiedzy wzmacnia uprzedzenia, jest tutaj równie trafne, co banalne.

Dobrym przykładem tego zjawiska są protesty w obronie niezależności sądów, na których pojawiały się tęczowe flagi. Ten prosty gest wsparcia społeczności LGBT+ dla idei praworządności i szacunku do Konstytucji (tak często mylnie przytaczanej jako wymówka dla braku równości małżeńskiej) nieraz budził niechęć obrońców demokracji. Powracały zarzuty o „obnoszenie się” i „tworzeniu niepotrzebnych podziałów”, które osoby LGBT+ znają już jak zły szeląg.

Po raz kolejny doświadczaliśmy efektów nieodrobionej lekcji z różnorodności i nieprzyswojenia kilku prostych zasad: 1) to, że się różnimy, nie znaczy, że nie możemy współpracować, 2) prawo do godnego i bezpiecznego życia nie jest kwestią światopoglądu, lecz podstawą praw człowieka, 3) demokracja to rządy większości z poszanowaniem praw mniejszości.

Tymczasem już sama obecność osób LGBT+ JAKO LGBT+ (a nie domyślnie heteroseksualnych, „normalnych” prodemokratycznych Polek i Polaków) okazała się wyzwaniem dla mozolnie budowanej jedności.

Jak widać świadomość tego, że kwestie orientacji i tożsamości nie redukują się do tego, „co kto robi w łóżku”, lecz dotyczą podstaw funkcjonowania w życiu społecznym – od szpitala, przez urzędy, po szkoły i przedszkola – przebija się skutecznej do Polek i Polaków, niż do partyjnych działaczy.

Jedną z cech duopolu jest właśnie niemożność dostrzeżenia charakterystycznej dla obu stron awersji do tego, co (ich zdaniem) inne. Zasklepianie się w iluzorycznej wizji jedności jako kompletnego braku różnic oraz – co chyba najbardziej dotkliwe – odrzucenie wartości takich jak empatia, wrażliwość na krzywdę i solidarność, w imię zwierania szyków i egzekwowania bezwzględnej lojalności to zjawiska, które szkodzą wszystkim. Nie tylko naszej społeczności.

Change we can believe in – kampanijne hasło Baracka Obamy, odwołujące się z jednej strony do kreującej wspólnotę pozytywnej wizji, a z drugiej do ideału zmiany na lepsze, skupia jak w soczewce problem wpływu polityki na świadomość i nastroje społeczne. Slogan Obamy porwał tłumy, bo był obietnicą czegoś więcej, wezwaniem do wyjścia poza status quo i wykonania skoku wiary. Był zatem również wezwaniem do podjęcia pewnego ryzyka.

Być poza wspólnotą to tyle, co być poza prawem, poza dyskursem, poza obszarem widoczności. Głos spoza granicy wspólnoty jest odbierany jak atak, a postulat równości jest postrzegany jako żądanie nienależnego przywileju.

Logika duopolu zakłada, że każdy ruch w kierunku bardziej progresywnej polityki równościowej musi rozbijać się o mur lęków, stojący na wytyczonych w ten sposób granicach „naszej” wspólnoty. Głos innego wywołuje poczucie zagrożenia, bo kwestionuje wyimaginowaną Jedność, nieważne czy Narodu (PiS), czy opozycji (PO). Na tak zaaranżowanej szachownicy rzeczywiście nie ma miejsca na żadne nowe posunięcie. Możliwe są wyłącznie lustrzane roszady.

Aktywistki i aktywistów przyzwyczajonych do tego, że zmiana wychodzi od nas, a konkretniej z naszej pracy i uporu, którymi reagujemy na niesprawiedliwość i znieczulicę. Organizacje społeczne wierzą w zmianę, nawet najtrudniejszą, przede wszystkim dostrzegają problem i nie boją się z nim konfrontować, chcą się uczyć i poszerzać granice tego, co możliwe.

Jako organizacja rzecznicza od 10 lat działająca na rzecz społeczności LGBT+ niejednokrotnie przekonywaliśmy się w Miłość Nie Wyklucza, że jedyną obroną przed plemienną narracją jest rzeczywista apartyjność, niezależność od finansowania publicznego i kontakt z naszą społecznością. Jednocześnie kierując się zasadą „rozmawiamy ze wszystkimi, którzy chcą rozmawiać z nami” oraz upierając się przy przejrzystości w kontaktach z politykami i polityczkami (rozmowy zakulisowe zbyt często wypaliły nam w twarz), wiemy, że nie jesteśmy wygodnym partnerem do rozmowy dla nikogo.

Podpisanie Warszawskiej Deklaracji LGBT+ przez prezydenta Trzaskowskiego po prawie ośmiu miesiącach koordynowanych przez nasze stowarzyszenie rozmów pokazuje, że wyjście z tego impasu jest jednak możliwe. Trudno powiedzieć, czy kunktatorstwo i strach Platformy Obywatelskiej tym razem ustąpiły liderskiej wizji, „świeżej krwi”, czy zwykłej przedwyborczej kalkulacji. Jednak jako strona społeczna mamy pewność, że filozofia pracy rzeczniczej oparta na transparentności, kontakcie i komunikacji ze społecznością LGBT+, dla której staramy się pracować, oraz asertywnym, rzeczowym i merytorycznym (nie bojaźliwym, emocjonalnym i ideologicznym) formułowaniu naszych propozycji doprowadziła do sukcesu.

Nienawistna i kłamliwa nagonka na Deklarację i całą społeczność LGBT+, której jesteśmy teraz świadkami i świadkiniami, jest też dla nas ważnym sygnałem – trafiliśmy w czuły punkt. Przez chwilę ktoś w Polsce mógł usłyszeć, że warszawski dokument to odpowiedź na lata zaniedbań, które odbijają się życiu dużej grupy obywateli i obywatelek.

Czy podobnie, jak w przypadku migrantów i uchodźców, uda się zdehumanizować całą rzeszę ludzi, którzy po prostu chcą bezpiecznie i godnie żyć? Tylko od nas i naszej umiejętności wyjścia poza koleiny przekazów dnia zależy, czy trwająca kampania nienawiści okaże się skuteczna.

W końcu odwaga, solidarność i empatia to nie są cechy jakiejś partii, lecz każdego i każdej z nas. I tylko na nie – tylko na nas i na Was – możemy dziś liczyć.

Hubert Sobecki – współprzewodniczący Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza (MNW). Odpowiada za realizację „Strategii wprowadzenia równości małżeńskiej w Polsce”.