Publicystyka - ngo.pl

Program Aktywni Obywatele (PAO), który właśnie uruchomiono, skupiony jest na czterech obszarach działalności organizacji pozarządowych, które obecnie w Polsce są przeważnie dostrzegane wybiórczo lub ignorowane przez władze publiczne, czy wręcz uznawane za wrogie i zagrażające przyjętemu, jednemu porządkowi światopoglądowemu.

To co istotne, PAO nastawione jest przede wszystkim na wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego i aktywności obywatelskiej oraz upodmiotowienie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wsparciem mają być objęte działania podejmowane przede wszystkim przez organizacje z mniejszych ośrodków i mniej doświadczone, a także ukierunkowane na grupy narażonych na dyskryminację i wykluczenie.

Programowi przyświecają takie wartości jak: poszanowanie godności osoby ludzkiej, praw człowieka (w tym praw osób należących do mniejszości), wolności, demokracji, równości, rządów prawa. To, co podkreślono w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej – wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn. Tego wszystkiego nam dziś brakuje. Nie tylko z powodu „dobrej zmiany”, ale także naszych wewnętrznych sporów, podziałów i nierzadko zaślepienia i braku krytycyzmu w stosunku do nas samych (nas – obywateli, jak i nas – organizacji obywatelskich).

To przede wszystkim odbiorcy mają być angażowani do podejmowania działań, włączani do zabierania głosu w ramach debaty publicznej, nawet – czy może pomimo różnic, które ich dzielą. Wyzwaniem będzie więc prowadzenie w tym duchu akcji i kampanii społecznych na rzecz reagowania na przejawy homofobii, ksenofobii, rasizmu, antysemityzmu, dyskryminacji i przemocy ze względu na płeć. Mamy więc włączać i „wietrzyć Polskę”, wpływać na kształtowanie świadomości społecznej, a nie pogłębiać podziały i dyskryminację m.in. grup mniejszościowych. Wszystkie te sfery są dziś mocno upolitycznione i zantagonizowane – jak więc przejść od podziałów do rozmów, dyskusji i działań pomimo różnic?

Program Aktywni Obywatele daje także szansę na rzetelną i merytoryczną ocenę złożonych wniosków – gwarantują to operatorzy (organizacje pozarządowe z mocno ugruntowaną pozycją i znajomością III sektora). Już sam dwuetapowy nabór pozwala na przyjrzenie się pomysłom. Do tego dochodzi ocena prowadzona przez starannie dobranych ekspertów i ekspertki, a przy tym – zapewne wzorem poprzedniej edycji Programu w ramach Funduszy Norweskich – panel ekspercki podczas, którego omawiane są projekty proponowane do dofinansowania, prowadzona jest merytoryczna dyskusja nad przedstawionym pomysłem i jego oddziaływaniem. 

Rzadko kiedy jest czas i przestrzeń w ramach prowadzonej oceny wniosków na pogłębioną rozmowę ekspertów i ekspertek umożliwiającą spojrzenie na projekt z punktu widzenia osób mających doświadczenie, wiedzę i znających z różnych perspektyw obszary działań organizacji. PAO – tak jak wcześniej, kiedy organizacje pozarządowe korzystały z Funduszy Norweskich – to także podejście przyjazne i otwarte na realizatorów projektów. Trudno przypuszczać, by operatorzy PAO, sami będący organizacjami, nie uwzględniali perspektywy trzeciego sektora.

Program Aktywni Obywatele daje także szanse na wzmocnienie instytucjonalne organizacji. Część dotacji może być przeznaczona na realizację działań, które mają wzmocnić organizację, która szczęśliwie znajdzie się na liście rankingowej.

A na koniec jeszcze jedna ważna i przewrotna wiadomość: pamiętajmy, że chętnych do „przewietrzenia Polski” jest wielu!

Agnieszka Deja - od 2002 r. związana zawodowo z sektorem pozarządowym, od 2015 r. pracuje w Ogólnopolskim Związku Rewizyjnym Spółdzielni Socjalnych. Od lat 90. wiercipięta aktywna społecznie. Wiceprezeska Fundacji Bank Żywności SOS w Warszawie, współzałożycielka, w swoim rodzinnym mieście, Fundacji Rozwój Aktywność Społeczność. Od 2008 r. ocenia projekty społeczne (m.in. FIO, ASOS, PO WER, fundusze szwajcarskie, norweskie, mikrogranty na innowacje społeczne). Wspiera organizacje w mądrym planowaniu projektów i przygotowywaniu jeszcze lepszych wniosków o dotacje.