Publicystyka - ngo.pl

W ramach programu „Aktywni Obywatele – fundusz krajowy”, do polskich organizacji pozarządowych trafi w ciągu trzech lat ok. 26,5 mln euro (113 mln zł). Czy to dużo? Na pierwszy rzut oka kwota wydaje się ogromna, warto jednak spojrzeć na nią w szerszym kontekście. Dla porównania, w tegorocznej edycji konkursu FIO do rozdysponowania jest 31,4 mln zł, a roczny budżet Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego wynosi 184 mln zł (z których znaczna część przeznaczona jest na dotacje). Zatem nie – 26,5 mln euro z Funduszy Norweskich, to nie są ogromne pieniądze.

Tym bardziej istotne jest, abyśmy racjonalnie je zainwestowali. Szkoda tych środków, aby je po prostu wydać – na kolejne projekty, szkolenia, konferencje. Musimy je zainwestować. Zainwestować w nasze organizacje. Urzędy pracy udzielają dotacji na rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej – warunkiem otrzymania funduszy jest prowadzenie jej przez określony czas. Nikt jednak nie weryfikuje, czy po zakończeniu wymaganego okresu osoba nadal kieruje swoim biznesem.

 Nie sztuką jest „skonsumować” 26,5 mln euro. Sztuką będzie, jeśli te środki przełożą się na usprawnienie metod działania i zwiększenie samodzielności organizacji pozarządowych.

Program wydaje się skrojony tak, aby odpowiadał różnym typom organizacji. Są zarówno środki na duże projekty sektorowe, projekty tematyczne dla organizacji średnich, jak i stosunkowo małe granty, niewymagające wkładu finansowego. Każdy znajdzie coś dla siebie. Zastanawiam się jednak, jak poradzą sobie małe organizacje, w konkurencji z tymi bardziej doświadczonymi i dysponującymi większym zapleczem. Będą przecież konkurować w ramach tego samego konkursu i jednej puli środków.

Pewnie nie da się tego zweryfikować na podstawie złożonych wniosków, ale dobrze by było, gdyby grantodawca premiował nie tylko jakość napisanych wniosków, ale również jakość działań, realizowanych przez poszczególne organizacje. Dzięki temu środki nie będą trafiły tylko do tych, którzy mają najlepsze umiejętności w pisaniu wniosków. Ten problem dostrzeżono w programie FIO, gdzie poza oceną punktową wniosku, eksperci oceniają również pomysł na realizację projektu. Może nie jest to rozwiązanie idealne, jednak zmierza w dobrym kierunku.

Na szczęście operatorzy Funduszu, to organizacje posiadające znakomite doświadczenie i gwarantujące efektywne zarządzanie programem. To dobrze rokuje na przyszłość, bo trzeci sektor nie może sobie pozwolić na zmarnowanie szansy, jaką są Fundusze Norweskie.

Warto, aby oprócz dotacji na realizację działań, organizacje korzystały ze środków na rozwój instytucjonalny. „Projekty” są tylko okazją do realizacji naszych pomysłów. To rozwój instytucjonalny może zapewnić zakorzenienie naszych organizacji. Również zapowiadane wsparcie merytoryczne, np. podnoszenie kompetencji menadżerów organizacji, planowane przez Fundację Akademia Organizacji Obywatelskiej, jest nie do przecenienia (sam obecnie uczestniczę w programie Promengo i dzięki temu nauczyłem się, jak wiele spraw w mojej organizacji wymaga zmian). Mam nadzieję, że grantobiorcy będą świadomie korzystać również z tej oferty.

Dla mnie szczególnie istotne w programie jest wsparcie działań strażniczych. Organizacje zajmujące się kontrolą obywatelską nie mają wielu możliwości finansowania swoich działań. Fundusze Norweskie są dla nich szansą na realizację swojej misji, ale również na zbudowanie podwalin niezależnego finansowania (w ramach rozwoju instytucjonalnego).

Fundusze dla organizacji pozarządowych w ramach programu „Aktywni Obywatele”, to zarówno szansa, jak i zagrożenie. Wykorzystajmy (my – organizacje) tę szansę i uniknijmy niebezpieczeństwa zmarnowania środków.

Krzysztof Jakubowski – prezes zarządu Fundacji Wolności.