Publicystyka - ngo.pl

Szacuje się, że co najmniej dziesięć milionów Polaków ma nadciśnienie, a około 2,5 miliona cukrzycę typu II (dane Narodowego Funduszu Zdrowia). Skąd biorą się te choroby? Częściowo z materiału genetycznego, po części z niezdrowego odżywania (nadmiar sodu, cukru itd.), stresu, nadwagi czy otyłości. To tylko kilka przykładów chorób przewlekłych, z którymi znaczna część z nas będzie się borykać na którymś etapie swojego życia (zapewne po pięćdziesiątce).

Według GUS, roczne spożycie cukru w Polsce w 2017 r. wynosiło 44,5 kg na mieszkańca, co stanowiło najwyższą wartość zaobserwowaną w latach 2008-2017 (ze wzrostem o ponad 6 kg!). Około 95% przypadków raka płuc wynika z palenia lub wdychania dymu tytoniowego. Palacze mają co najmniej sześciokrotnie większe szanse zachorowania na ten nowotwór, niż osoby niepalące.

Już w latach siedemdziesiątych Marc Lalonde, ówczesny kanadyjski minister zdrowia i opieki społecznej, policzył, że tylko 25% naszego zdrowia zależy od systemu opieki medycznej. Co wpływa na resztę? Warunki społeczno-ekonomiczne, nasz tryb życia, genetyka oraz środowiska, w którym żyjemy. Można się sprzeczać o procenty (tutaj nieco inne wyliczenia: https://www.goinvo.com/vision/determinants-of-health/), co nie zmienia faktu, że sami w głównej mierze jesteśmy odpowiedzialni za swoje zdrowie i życie. Nie wszyscy jednak są w stanie odpowiednio o nie zadbać, choćby ze względu na brak odpowiedniej wiedzy lub umiejętności. Takim osobom trzeba pomóc.

To także doskonała pożywka dla sektora prywatnego i wzmożonej konsumpcji suplementów diety, choć większość z nich nie jest nam potrzeba, niektóre nie działają (na nic, nie tylko na to, co opisuje producent), a znaczna część w swoim składzie nie ma tego, co obiecuje opakowanie.

Według GUS, prawie 70% wydatków prywatnych na zdrowie przeznaczamy na leki lub suplementy kupowane bez recepty, na dentystę oraz na prywatne wizyty lekarskie. Na co więc idzie 9%, które osoby pracujące płacą w ramach składki zdrowotnej (nominalnie 100 mld złotych w zeszłym roku)? Na leczenie szpitalne przeznaczanych było 53% wszystkich pieniędzy NFZ (czyli ze składki zdrowotnej), a ponad 10% NFZ wydaje na refundację leków. Na leczenie w ramach POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej) i AOS (Ambulatoryjnej Opieki Zdrowotnej) wydano w 2017 łącznie ponad 19%  pieniędzy pochodzących z naszych składek. Co za to kupujemy? Dla przykładu, w 2018 roku blisko 5,8 mln polskich pacjentów korzystało ze świadczeń zdrowotnych z powodu nadciśnienia. NFZ wydał ponad 258 mln zł na świadczenia dla pacjentów z nadciśnieniem, a za refundację leków zapłacił ponad 1,2 mld zł, czyli około 14% całego budżetu na refundację apteczną. Według raportu NFZ poświęconego nadciśnieniu, wartość refundacji na pacjenta wynosiła w 2018 roku średnio 137 zł, a 91 zł dopłacił sam pacjent.

W Diagnozie Społecznej z 2015 roku 93% gospodarstw zadeklarowało, że korzysta ze służby zdrowia w ramach systemu publicznego, a 54%, że wydaje na ochronę zdrowia prywatne środki, z których średnio prawie 600 zł rocznie szło na wizyty u specjalisty. Chodzimy więc do specjalistów częściowo za własne pieniądze, dopłacamy do leków i kupujemy suplementy, płacimy za opiekę stomatologiczną.

Każdy z nas chodzi do lekarza rodzinnego (w ramach POZ) lub specjalisty (w ramach AOS) średnio 9 razy w ciągu roku. Wizyty w POZ prawie zawsze są darmowe, podobnie jak leczenie szpitalne. Dla porównania, w Szwecji średnia liczba wizyt wynosi 2,9 rocznie, w Nowej Zelandii 3,7 a w USA 4. Czy potrzebujemy częstszych wizyt, niż obywatele innych państw? Nie wskazywałyby na to badania Eurostatu, według których od ponad 15 lat prawie 60% z nas deklaruje dobry lub bardzo dobry stan zdrowia.

I nie chodzi tutaj o to, czy lekarz jest „prywatny” czy „państwowy” (prawie cały POZ stanowią firmy prywatne realizujące świadczenia zdrowotne w ramach kontraktów z NFZ) lub czy Zakład Opiekuńczo Leczniczy opiekujący się osobami starszymi, to firma czy fundacja. Kluczowe jest pytanie, jaki zakres i jakość opieki mogą one zapewnić swoim pacjentom.

Wiemy, że na wszystko wszystkim nie starczy. Poziom finansowania profilaktyki w Polsce jest jednym z najniższych w Europie, podobnie jest w przypadku opieki długoterminowej. Cały system jest niedofinansowany, a tam gdzie pieniądze są (np. kardiologia), zawsze mogło by być ich więcej lub mogłyby być lepiej wydawane.

Systemy, w których zespół POZ znałby się z pracownikami ośrodka pomocy społecznej, organizacjami pozarządowymi i wolontariuszami, koordynując opiekę oraz profilaktykę w taki sposób, aby naprawdę zadziałały?

Na koniec, przykład działań z Wielkiej Brytanii: w Wigan objęto część pacjentów projektem Wigan Integrated Neighbourhood Teams project. Stworzono tym osobom plany opieki, w których lekarz, pielęgniarka, pomoc społeczna i pomoc psychologiczna stanowiły jedną całość. Lokalna pielęgniarka środowiskowa odwiedziła w domu wszystkie osoby o zidentyfikowanym podwyższonym ryzyku hospitalizacji. Powody ich częstych hospitalizacji były różne. Jedni nie wiedzieli, jak prawidłowo brać leki, u innych  warunki życia stanowiły czynnik ryzyka, jeszcze inni byli samotni.

Mamy wiele dowodów na to, że koordynacja działań i opieki, współpraca rożnych sektorów na poziome lokalnym, nawet zanim pacjent będzie potrzebował leczenia oraz w trakcje terapii, nie tylko wspomaga bezpieczeństwo pacjenta, jakość świadczeń i szybszy powrót do zdrowia, ale również uwalnia zasoby dla innych potrzebujących.

Anna Kozieł – ma ponad dwadzieścia lat doświadczenia w pracy z organizacjami i rządami krajów w Europie i Azji, wdrażając innowacyjne rozwiązania problemów sektora opieki zdrowotnej w różnych dziedzinach, takich jak świadczenie usług, opieka koordynowana, zdrowie publiczne, organizacja sektora świadczeń szpitalnych, rozwój kapitału ludzkiego czy zarządzanie wiedzą. Współpracując z decydentami i środowiskami zdrowotnymi, wspiera rządy, środowiska eksperckie i naukowe oraz władze lokalne w projektowaniu i wdrażaniu zmian w ochronie zdrowia, na styku potrzeb pacjentów, nowoczesnych technologii, zasad projektowania i systemów zarządzania danymi.