Publicystyka - ngo.pl

Magdalena Gajda: – Spisanie testamentu to zwykła procedura prawna. Testament spisuje każdy człowiek rozważnie myślący o przyszłości. Tak jest na świecie, ale nie u nas. Dla wielu Polaków spisanie testamentu jest czynnością tabu. Co Pańskim zdaniem powstrzymuje nas przed sporządzaniem testamentów?

Paweł Łukasiak: – Na pewno ważna jest nasza indywidualna samoświadomość śmierci i tego czym dla nas jest. Istotny jest też stopień edukacji prawnej. Im bardziej śmierć jest dla nas naturalna, im większą mamy wiedzę o testamentach, tym łatwiej przychodzi nam spisanie tego dokumentu. Ale testament wiąże się także z czymś co ja nazywam Osobistą Misją każdego z nas. W tej misji skupiamy się zwykle na zbudowaniu tego co leży u podstaw naszej życiowej stabilizacji, czyli na pracy, rodzinie, domu, realizacji planów, spełnianiu marzeń. W takim kontekście, testament jest dalszym zabezpieczeniem tej stabilizacji.

Natomiast, trudno jest nam myśleć o Osobistej Misji życia, gdy ma ona to życie… przekroczyć. Ta Misja, bez względu na charakter, jaki jej nadamy: poznawczy, naukowy, ochronny, ratunkowy itp. będzie przecież realizowana nie przez nas, ale przez naszych następców: dzieci, osoby nam bliskie lub ważne, innych naszych spadkobierców. O ile zatem częściej dostrzegamy konieczność spisania testamentu celem zabezpieczenia stabilizacji, to jeszcze nie tak często nadajemy testamentowi jakąś Misję przekazując część swoich dóbr na cel społeczny.

I tutaj jest pole do działania dla organizacji pozarządowych. Jak zachęcić Spadkodawców do nadania ich testamentom takiej Misji? 

– Poprzez edukację testamentową. Na pewno prawną, ale ważniejsza jest według mnie edukacja inspiracyjna. Chodzi o to, aby pokazać Spadkodawcy nie tylko to jak spisać testament, ale jak zapisy w tym dokumencie zadziałają, co się dokona za ich sprawą. Działalność organizacji pozarządowej opiera się przecież na dwóch filarach. Pierwszym jest filantropia, a drugim wolontariat. A badania nad wolontariatem wskazują, że tym co przyciąga do niego ludzi jest jego sprawczość. To, że dzięki wolontariatowi robią coś co jest ważne, co ma sens i czują się przy tym spełnieni. I myślę, że podobny mechanizm argumentacji działa przy donacjach testamentowych. Pokażmy Spadkodawcom, jaką moc sprawczą w przyszłości ma ich zapis testamentowy.

To cenny argument, ale aby pokazać tę moc sprawczą organizacja musi tworzyć długoterminowe plany strategiczne, które zawierają nie tylko ideę, pomysł, działanie, ale źródła finansowania. 

– Dlatego organizacja pozarządowa powinna budować w swojej strukturze i wokół siebie swego rodzaju ekosystem filantropijny. To on jest dla Donatorów potwierdzeniem, że organizacja nie myśli tylko o swojej teraźniejszości, ale też planuje przyszłość. I to nie tylko swoją jako podmiotu prawnego, ale również tego obszaru, w którym działa. I tutaj do budowy tego ekosystemu organizacja może wykorzystać trzy narzędzia: zapisy testamentowe, kapitał żelazny – samodzielny lub kapitał żelazny powiązany z konkretną ideą, czyli fundusz wieczysty. Te instrumenty fundraisingowe, oparte na jasnych zasadach, procedurach, zabezpieczeniach, regulaminach uwiarygadniają organizację i jej działania. Pokazują, że jej oferta jest ponadczasowa.

Do czego nakłaniać Donatora: do zapisu testamentowego czy do utworzenia z organizacją funduszu wieczystego?

– To zależy od dwóch ważnych czynników. Pierwszym są finanse, a drugim potrzeba – Osobista Misja Donatora. Niewątpliwie, fundusze wieczyste to jest rozwiązanie dla spadkodawców dysponujących większym kapitałem. Dla spadkodawców, którzy dysponują mniejszymi środkami, nie mogą utworzyć własnego funduszu, ani nie planują przyłączenia do już istniejącego funduszu wieczystego, doskonałym rozwiązaniem na wsparcie ponadczasowe są właśnie zapisy testamentowe. I tutaj ważne jest wskazanie Donatorom, że nie chodzi o zastosowanie zasady „wszystko albo nic”. Zapytałem kiedyś Petera Hero[1] w jaki sposób zebrał ponad miliard dolarów ze spadków i darowizn. Odpowiedział mi, że spotykał się ze swoimi kolegami ze szkoły, ze studiów i zachęcał ich, aby zapisywali w swoich testamentach nie wszystko, ale część swojego majątku 1, 10, czy 15 proc. na rzecz lokalnych inicjatyw społecznych. I niektórzy już zrealizowali swoje testamentowe zobowiązania.

A może połączyć oba narzędzia? Czy możliwe jest zbudowanie funduszu wieczystego na bazie zapisu testamentowego? 

– Jak najbardziej. I takim właśnie przykładem są m.in. fundusze stypendialne. Takie rozwiązanie ma kilka zalet. Po pierwsze, fundusz i formy jego użytkowania są stałym elementem w ofercie działań organizacji wzmacniając jej wizerunek. Po drugie przy funduszu organizacja tworzy także instrumenty użytkowania środków zgromadzonych w funduszu i kontroli ich wykorzystania tych środków – co zwiększa jej wiarygodność. Trzecim benefitem, który uzyskuje sam Spadkodawca-Fundator jest zbudowanie społecznego prestiżu swojego i swojej rodziny.

A co z Osobistą Misją Donatora? Jaki ma wpływ na jego decyzje donacyjne?

– Mamy w Polsce głęboko zakorzenioną kulturę pomnikową. Lubimy stawiać różnego rodzaju posągi (także nagrobne), osobom, które uważamy za ważne. Ale lubimy też „stawiać pomniki” pewnym ideom, czyli kontynuować dzieła wybranych przez nas osób, aby nie zanikła pamięć o nich i ich czynach. Myślę, że to jest klucz do Donatora. Zaoferowanie mu budowy „pomnika bliskiej mu osoby” w postaci przeznaczenia zapisu testamentowego na konkretne działanie organizacji. Można też zaproponować Spadkodawcy utworzenie funduszu jego własnego imienia – o czym już wspominałem. Aby jednak „pomnik idei” był żywy, potrzebne jest utworzenie wokół niego pewnych zwyczajów, które dalej budują pamięć. Filantropia rodzinna silnie wzmacnia reputację rodziny, jej prestiż, a rytuały związane z ww. tradycją, np. doroczne wręczanie stypendium, prezentacja dokonań osób, które otrzymały wsparcie, wspólna radość, zabawa – sprawiają, że ten „pomnik idei” staje się częścią lokalnej tradycji.

W ostatnich latach są szczególnie trudne warunki do budowania funduszy i kapitałów żelaznych.

– To prawda. Historia nas nie oszczędza. Najpierw pandemia Covid-19, potem napaść Rosji na Ukrainę i kryzys uchodźczy. Wiele organizacji nie oglądając się na to, czy zostaną im jakieś oszczędności czy nie, świadczyło każdą potrzebną pomoc, „konsumując” na bieżąco swoje środki. Jak zatem budować kapitał żelazny, kiedy potrzeby dnia codziennego są tak duże?

A jakie jest Pańskie zobowiązanie testamentowe? 

– Mam 60 lat, zbliżam się do kresu mojej aktywności zawodowej i coraz częściej myślę więc o swojej misji ponadczasowej. Testamentu jeszcze nie spisałem, ale na pewno to zrobię. Myślę, że spisanie testamentu w latach młodych i dojrzałych to przejaw rozwagi, ale po 60-tce to się staje obowiązkiem.

[1] Peter Hero (1942-2016) przez 19 lat pełnił funkcję dyrektora generalnego Silicon Valley Community Foundation; zwiększył aktywa fundacji z ośmiu milionów do 1,4 miliarda dolarów. Artykuł w magazynie Fortune pt. „Człowiek, który sprzedał Dolinę Krzemową za dary” chwalił jego osiągnięcia: „To Peter Hero, bardziej niż ktokolwiek inny, pokazał Dolinie Krzemowej, jak dawać”.

Wywiad z Pawłem Łukasiakiem jest częścią akcji: Międzynarodowy Tydzień Pisania Testamentów 2025, realizowanej od 8 do 13 września br. w ramach ogólnopolskiej kampanii społeczno-edukacyjnej NAPISZ TESTAMENT. Celem akcji jest przekonanie Polaków do spisywania testamentów na każdym etapie dorosłego życia jako dokumentów porządkujących rodzinne sprawy majątkowe oraz do uwzględniania w testamentach organizacji pozarządowych. Aby dowiedzieć się, jak spisać testament i przekazać w nim donację na cele społeczne pobierz bezpłatny „Informator Testamentowy” przygotowany przez ekspertów kampanii Napisz Testament, a dostępny na: www.napisztestament.org.pl

Kampania społeczna pn. NAPISZ TESTAMENT (www.napisztestament.org.pl) jest obecnie największym w Polsce przedsięwzięciem w obszarze edukacji testamentowej. Celem kampanii realizowanej już od dziewięciu lat, jest zachęcenie Polaków do spisywania testamentów na każdym etapie dorosłego życia jako jednego z najważniejszych dokumentów regulujących rodzinne sprawy majątkowe, a także do włączania do testamentów zapisów na rzecz organizacji pozarządowych.

Kampanię realizuje specjalnie w tym celu zawiązana Koalicja NAPISZ TESTAMENT, która stawia sobie za zadanie stałe rozwijanie polskiego fundraisingu testamentowego. Obecnie, Koalicję tworzy i kampanię NAPISZ TESTAMENT realizuje dwanaście transparentnych, legitymujących się ogromnym dorobkiem organizacji pozarządowych wypełniających zadania społeczne w takich obszarach jak:

• pomoc dzieciom: chorym (także przewlekle), umierającym, pozbawionym opieki, znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej a także ich rodzicom, bliskim, opiekunom;
• wsparcie osób chorych na nowotwory krwi, a także osób z niepełnosprawnościami i osób starszych;
• obrona praw zwierząt, a także ochrona zagrożonych gatunków zwierząt i ochrona ekosystemów;
• medyczna międzynarodowa pomoc humanitarna ofiarom konfliktów zbrojnych, epidemii i klęsk żywiołowych oraz społecznościom wykluczonym z dostępu do opieki zdrowotnej;
• wsparcie utalentowanych, pracujących w Polsce naukowców i naukowczyń.

Członkami Koalicji organizacji pozarządowych NAPISZ TESTAMENT są:

• Fundacja WWF Polska
• Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce
• Fundacja Międzynarodowy Ruch na Rzecz Zwierząt VIVA!
• Fundacja na rzecz Nauki Polskiej
• Stowarzyszenie mali bracia Ubogich
• Fundacja DKMS
• Fundacja Ronalda McDonalda
• Fundacja Pociecha
• Fundacja im. Doktora Piotra Janaszka PODAJ DALEJ
• Fundacja Lekarze bez Granic
• Fundacja Compassion in World Farming Polska
• Fundacja Gajusz.

Włącz swoją organizację do Koalicji NAPISZ TESTAMENT, aby wspólnie rozwijać w Polsce donacje testamentowe na cele społeczne. Informacji na temat kampanii udziela jej menedżerka, Magdalena Gajda, e-mail: [email protected].