Wygramy wybory dla dzieci. Przed wyborami
Jeśli się zorganizujemy w ramach partnerstwa samorządowo-pozarządowo-biznesowego i doprowadzimy do wpisania do budżetu państwa 9 miliardów złotych na edukację przedszkolną, to wygramy wybory dla dzieci przed wyborami do parlamentu, już w wakacje!
Od kilku lat uczestniczę w Ogólnopolskiej Konferencji Samorządu i Oświaty EDUKACJA PRZYSZŁOŚCI organizowanej przez „Municipium” w Lublinie na przedwiośniu. Ta w ubiegłym tygodniu była dziesiątą, a więc jubileuszową. Odbyła się w dniach 15-16 marca.
W zeszłym i w tym roku prowadziłam panel dotyczący edukacji przedszkolnej. Na konferencji, wśród innych prowadzących i panelistów, spotkałam cztery zaprzyjaźnione osoby z NGO-sów – Agatę Łuczyńską z Fundacji Szkoła z Klasą, Olgę Napiontek z Fundacji Civis Polonus, Jędrzeja Witkowskiego z Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej i Mateusza Krajewskiego z Ogólnopolskiego Operatora Oświaty.
Wszystkie wymienione organizacje realizują programy unowocześniające polską szkołę, szkolą nauczycieli, edukują uczniów, wprowadzają metody pracy i metody organizacji oświaty na najwyższym europejskim, a właściwie i światowym, poziomie. Ta ostatnia organizacja prowadzi, co w jej celach jest najważniejsze, szkoły głównie publiczne w miastach. Wszystkie wyżej wymienione NGO-sy są prekursorami zmian, także systemowych, w oświacie.
Strach pomyśleć, jak wyglądałaby polska szkoła, gdyby nie działalność tych i wielu innych organizacji pozarządowych zajmujących się edukacją.
Oświata jest zadaniem własnym gmin, które w największym stopniu decyduje o ich przyszłości. Przyszłość gmin to przyszłość naszego kraju, Polski. Dobrze wyedukowani mieszkańcy reprezentowani przez takich samych radnych, wójtów i burmistrzów, wspieranych przez równie dobrze wyedukowanych urzędników tworzą przyszłość gmin. Ale oświata decyduje także o teraźniejszości. Wydatki na oświatę stanowią bowiem w budżetach gmin dużą część. W gminach wiejskich jest to nawet około połowy budżetu.
Przez ostatnie 23 lata małe wiejskie szkoły były likwidowane, aby uwolnić środki na inwestycje, np. w drogi. Organizacje pozarządowe często podejmowały się prowadzenia najmniejszych szkół, pomagając w ten sposób gminom. W obecnym roku szkolnym NGO-sy prowadzą na wsi 807 placówek edukacyjnych.
Dlatego współpraca samorządowo-pozarządowa w temacie finansów na oświatę winna być ważna sprawą dla samorządowców w każdej gminie, na wsi, w małych i dużych miastach oraz metropoliach.
Współpraca ta może także stać się najważniejszym elementem budowania stabilności i przyszłego rozwoju III sektora, szczególnie branży edukacyjnej, jeśli rozwiniemy Fundusz Inicjatyw Edukacyjnych. O tym Funduszu napiszę w kolejnym tekście.
W trakcie lubelskiej Konferencji jeden z czterech bloków tematycznych dotyczył edukacji przedszkolnej. W bloku „przedszkolnym” poprowadziłam panel pt. „W poszukiwaniu środków na modernizację placówki i rozwój nauczycieli”. Wzięło w nim udział czworo przedstawicieli samorządów: pan Rafał Rudnicki, wiceprezydent Białegostoku i panie: Małgorzata Pachecka, wójt gminy Michałowice, Magdalena Sałek-Lewczyk, wójt gminy Jabłonna i Edyta Baczewska z Wydziału Oświaty i Wychowania Urzędu Miasta Lublin. Niestety z racji choroby nie dojechała pani Albina Łubian, burmistrz miasta i gminy Pilawa, ale zadeklarowała włączenie się w dalsze działania. Rozmowę zaczęliśmy od poznania sytuacji w finansach przedszkolnych w poszczególnych gminach. Dość szybko okazało się, że wszyscy jesteśmy zgodni, iż jakkolwiek warto ubiegać się o dodatkowe środki z różnych funduszy europejskich i polskich, to podstawowym źródłem środków na edukację przedszkolną powinien być budżet państwa.
Obecnie budżet państwa finansuje w formie dotacji, czyli swoistego „bonu edukacyjnego” powiększanego corocznie o wskaźnik inflacji, niewielką część wydatków. Bon ten wyniósł w 2022 roku 1506 zł na dziecko w wieku 3-5 lat. Stanowiło to jedynie ok. 15% wydatków na edukację przedszkolną, 85% wydatków pokrywane było z budżetów gmin.
W wypowiedziach z sali dyrektorki przedszkoli zwróciły uwagę, że także rodzice ponoszą wydatki w edukacji przedszkolnej, np. doposażając przedszkola w materiały na zajęcia. Wydatki rodziców powinny być również dostrzegane w rozmowach o finansach przedszkolnych.
Zgodziliśmy się wszyscy – paneliści i słuchający samorządowcy, dyrektorki i nauczycielki przedszkoli, że sytuacja jest nieprawidłowa. Powiedzmy dosadnie: jest to ewidentny błąd polityki edukacyjnej prowadzonej przez państwo od 1999 roku. Skutkiem tego błędu jest to, że nadal 1/3 dzieci wiejskich nie chodzi do przedszkoli, choć oczywiście wielkim sukcesem jest to, że wskaźnik uczestnictwa w edukacji przedszkolnej dzieci 3-5 lat wzrósł w tym czasie z 10% do 66%. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zwracało uwagę na błąd polityki edukacyjnej w swoim raporcie z 2019 roku. Jest to także błąd polityki wobec rodziny, wpływający na kryzys demograficzny.
W czasie panelu sformułowany został postulat odwrócenia proporcji – zwiększenia z 15% do 85% nakładów z budżetu państwa na edukację przedszkolną, a tym samym zmniejszenia nakładów z 85% do 15% z budżetów gmin.
W dotacji na jednego ucznia oznaczać to będzie zwiększenie dotacji z 1506 złotych w 2022 do 10 tysięcy złotych w roku 2024 na jedno dziecko. Bilans nakładów publicznych wyniesie 0. „Uwolnienie” części środków w budżetach gmin pozwoli na zwiększenie liczby miejsc przedszkolnych, zwiększenie wydatków na szkoły oraz inne zadania własne gmin, także inwestycyjne w politykę senioralną, ochronę środowiska, odnawialne źródła energii, czy w inną infrastrukturę techniczną. Będzie więc miało kolosalne znaczenie dla dzieci, ich rodziców i wszystkich innych mieszkańców gmin.
Przeprowadzona szacunkowa analiza finansowa wskazuje, że chodzi o około 9 miliardów złotych, które będą musiały zostać zapisane w budżecie państwa na rok 2024.
Prace nad budżetem państwa zaczynają się już w lipcu. Budżet państwa będzie uchwalany przed wyborami parlamentarnymi. Mamy trzy miesiące, aby się zorganizować w organizacjach pozarządowych i samorządach, by wygrać wybory już w czasie wakacji. Przed nami dużo pracy – szykujemy strategię i plan pracy na te trzy miesiące. Potrzebne są też pieniądze dla nas, organizacji tworzących koalicję przedszkolną, wszystkiego nie da się zorganizować wolontarystycznie. Tu liczymy na wsparcie II sektora – w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu. Amerykanie wyliczyli, iż inwestycja 1 $ w edukację małego dziecka przynosi 8 $ zysku w jego dorosłym życiu.
Powtórzmy – chcemy stworzyć warunki do wyrównywania szans edukacyjnych dzieci wiejskich. Chcemy, by wszystkie dzieci w Polsce mogły chodzić do przedszkola. Chcemy, by edukacja przedszkolna była najwyższej, światowej jakości. Chcemy, by dzieci i ich rodzice, ale także nauczycielki i nauczyciele przedszkolni byli szczęśliwi w swoich przedszkolach.
Edukacja przedszkolna to najważniejsze narzędzie wyrównywania szans edukacyjnych i życiowych dzieci z biedniejszych rodzin, z biedniejszych gmin. Do tego potrzebna jest dotacja 10 tysięcy złotych na przedszkolaka z budżetu państwa dla gmin w 2024 roku.
Jeśli się zorganizujemy w ramach partnerstwa samorządowo-pozarządowo-biznesowego i doprowadzimy do wpisania do budżetu państwa tych 9 miliardów złotych na edukację przedszkolną, to wygramy wybory dla dzieci przed wyborami do parlamentu, już w wakacje!
Taka bowiem jest logika wyborów. Rodzice przedszkolaków to wyborcy. Rodzice dzieci ze szkół podstawowych, ich dziadkowie – seniorzy, wszyscy inni mieszkańcy gmin korzystający z „uwolnienia” pieniędzy gminnych to też wyborcy. Licząc wszystkich wyborców razem, to mamy 100% potencjalnego poparcia. Wszyscy bowiem mieszkańcy wsi i miast skorzystają na odwróceniu proporcji z 15% na 85% w wydatkach państwa na edukację przedszkolną.
Teraz jest czas na naszą samoorganizację w III sektorze. Co możemy razem zrobić?
Alina Kozińska-Bałdyga – działaczka społeczna łącząca wiedzę archeologiczną, organizacji i zarządzania, nauk społecznych zdobytą w czasie studiów na Uniwersytecie Warszawskim i w Szkole Nauk Społecznych IFIS PAN oraz doświadczenie uczenia w liceach ogólnokształcących i Kolegium Nauczycielskim we wdrażaniu zmian w oświacie. Promotorka szkoły prowadzonej przez stowarzyszenie rozwoju wsi i modelu szkoły/przedszkola jako wielofunkcyjnego ośrodka rozwoju wsi. Prezeska Federacji Inicjatyw Oświatowych, organizacji tworzącej obywatelską politykę edukacyjną opartą na współpracy organizacji pozarządowych i samorządów. Wiceprezydentka Związku Dziewcząt i Kobiet Chrześcijańskich Polska YWCA oraz Przewodnicząca Rady Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej ATRIUM.
