Publicystyka - ngo.pl

WCIES, z inicjatywy władz dzielnicy i we współpracy z organizacjami pozarządowymi realizuje w ochockich szkołach projekt dotyczący przeciwdziałania przemocy. Efekty są na tyle obiecujące, że władze Warszawy rozważają podobne działania w innych stołecznych dzielnicach.

– Uczniowie doświadczają przemocy werbalnej i fizycznej najczęściej poza lekcjami: podczas przerw oraz po zajęciach w szkole. Dlatego tak ważne jest wyszkolenie kadry niepedagogicznej w zakresie przeciwdziałania takim zachowaniom – mówi Izabela Podsiadło-Dacewicz z Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń (WCIES).

Władze dzielnicy wystąpiły z inicjatywą przeprowadzenia takich działań po tym, gdy jesienią 2018 roku na Ochocie na ulicy została zaatakowana 14-letnia muzułmanka.

Program zainicjował samorząd dzielnicy Ochota i burmistrz Katarzyna Łęgiewicz, ale w jego realizację – oprócz WCIES – zaangażowane było Centrum Komunikacji Społecznej, Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Docelowo władze Warszawy chcą objąć podobnymi działaniami szkoły podstawowe w całej Warszawie. Po to, aby w przyszłości uniknąć tak niebezpiecznych sytuacji, wynikających nie tylko z uprzedzeń na tle narodowościowym, ale również z trudności w rozwiązywaniu problemów związanych ze stosowaniem przemocy w społeczności szkolnej.

Program zakłada bowiem, że kadra pedagogiczna, administracja, a także rodzice oraz dzieci i młodzież stworzą jednolity front w staraniach o zapewnienie bezpieczeństwa w szkole i w przeciwdziałaniu wykluczeniu i przemocy w środowisku szkolnym.

– To innowacja, bo podobne projekty na ogół skupiają się na doskonaleniu kompetencji kadry pedagogicznej. Tymczasem świadkami przemocy są bardzo często również przedstawiciele kadry niepedagogicznej – wyjaśnia Izabela Podsiadło-Dacewicz, która jest autorką i koordynatorką projektu. – Z relacji dzieci i młodzieży wynika, że niestety zdarza się, iż to sami nauczyciele – mniej lub bardziej świadomie – wzmacniają zachowania przemocowe u uczniów przez brak stanowczej i jednoznacznej reakcji na każdą pojawiającą się formę przemocy – dodaje ze smutkiem.

Programem zostały objęte wszystkie szkoły podstawowe na Ochocie i jedna w Śródmieściu – w sumie dziewięć placówek. Projekt realizowany jest od sierpnia 2018 roku, a jego zakończenie przewidziane jest na grudzień 2019 roku.

– Skupiamy się na wszystkich przejawach przemocy: począwszy od werbalnej, poprzez fizyczną, po przemoc w cyberprzestrzeni – mówi Izabela Podsiadło-Dacewicz.

Projekt, poza szkoleniami dla kadry pedagogicznej, obejmuje również warsztaty dla uczniów. Zainaugurowała je debata, która odbyła się w Pałacu Kultury. Uczestniczyło w niej około 500 uczniów i uczennic – trzyosobowe grupy reprezentantów z każdej klasy. Debata odbyła się pod hasłem „Reaguję, nie kabluję”.

– Reagowanie na przemoc i proszenie o pomoc dorosłych w świadomości wielu młodych ludzi są równoznaczne z donoszeniem, kablowaniem – zauważa autorka projektu. – Chcemy to „odczarować”.

W każdej ze szkół podczas szkoleń i spotkań została przeprowadzona diagnoza, która ma pomóc znaleźć odpowiedzieć na pytanie, co w danej placówce stanowi największe wyzwanie w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu i przemocy. O problemach opowiadali dorośli, ale również wypowiadały się dzieci.

– Okazało się, że w każdej szkole – bez wyjątku – są osoby, które doświadczają przemocy – relacjonuje Izabela Podsiadło- Dacewicz. – Najistotniejsze jest to, jaki dana placówka ma system reagowania na tę przemoc, jak wyglądają kontakty nauczycieli i dzieci z rodzicami i w jakim stopniu angażowana jest w te działania kadra niepedagogiczna. Dowiedzieliśmy się, że pracownicy techniczni, osoby zatrudnione w stołówce, czy panie woźne cieszą się często bardzo dużym zaufaniem dzieci i dlatego ich udział w projekcie jest tak istotny. W każdej szkole są nauczyciele, do których uczniowie mogą się zawsze zwrócić z prośbą o pomoc i taką pomoc otrzymują oraz tacy, których dzieci o pomoc nie proszą, ponieważ nie mają do nich zaufania, nie wierzą, że otrzymają skuteczne wsparcie – opowiada moja rozmówczyni.

Okazało się również, że dzieci doświadczają wykluczenia na ogół z powodu statusu ekonomiczno-społecznego, niepełnosprawności, wyznania, wyglądu, orientacji seksualnej lub jakiejś innej cechy swojej tożsamości. Izabela Podsiadło- Dacewicz przypomina, że na Ochocie mieszka duża liczba cudzoziemców, więc narodowość lub kolor skóry także bywa powodem wykluczenia dziecka z grupy rówieśniczej.

– W dzielnicy Ochota są szkoły, w których ok. 12 procent uczniów stanowią cudzoziemcy – mówi. Zaraz jednak zastrzega, że w takich szkołach dość prężnie działa system wsparcia uczniów narodowości innej niż polska.

Po zdiagnozowaniu sytuacji w każdej ze szkół podjęto dalsze prace.

– W szkołach zostały powołane, tzw. „zespoły sterujące”, składające się z przedstawicieli kadry kierowniczej, pedagogicznej, niepedagogicznej i rodziców, które mają wspierać merytorycznie i organizacyjnie realizację projektu oraz „zespoły wychowawcze,” w których znaleźli się nauczyciele i pedagodzy, odpowiedzialni za wspieranie kadry pedagogicznej w prowadzeniu zajęć związanych z tematyką antyprzemocową – wyjaśnia koordynatorka projektu. – Przeprowadziliśmy dwudniowe warsztaty, podczas których kadra pedagogiczna została merytorycznie i metodycznie przygotowana do wdrażania założeń przedsięwzięcia. Wszyscy otrzymali też publikacje ze scenariuszami zajęć do pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą.

Również uczniów zachęcano do włączenia się w realizację projektu. W każdej ze szkół odbyły się jedno- lub dwudniowe spotkania z uczniami i uczennicami. Trzy, cztery osoby z każdej klasy przygotowały się do przeprowadzenia później zajęć wśród swoich rówieśników.

– Ta formuła edukacji rówieśniczej nie była obowiązkowa, ale zachęcaliśmy dzieci do zaangażowania się w nią – podkreśla Izabela Podsiadło- Dacewicz.

W ochockich szkołach odbywają się zajęcia wychowawcze, kadra ma możliwość korzystania z konsultacji i coachingu, planowane są też dodatkowe warsztaty dla kadry pedagogicznej, odpowiadające na konkretne potrzeby każdej szkoły.

– A potrzeby te dotyczą głównie narzędzi, które umożliwią kadrze skuteczne przeciwdziałanie aktom przemocy – mówi Izabela Podsiadło- Dacewicz i dodaje, że to jednak nie wszystko i że żadne narzędzia nie zadziałają, jeśli w szkole nie będzie się dbać o relacje, konstruktywną komunikację, rozwiązywanie konfliktów i budowanie zespołów klasowych.

– Staramy się odpowiadać na pytania dzieci i młodzieży, nie unikamy tematów, które są związane z ludzką różnorodnością, podkreślamy, że żadna forma przemocy nie może być usprawiedliwiana, że za przemoc zawsze odpowiedzialna jest osoba, która ją stosuje. Podkreślamy również ogromną rolę świadków przemocy: to głównie dzięki nim przemoc może zniknąć z przestrzeni szkolnej – wyjaśnia koordynatorka projektu i dodaje, że jako twórcy projektu starają się nie polemizować z żadnym systemem wartości i światopoglądem. – Myślę, że właśnie dzięki temu nasze działania spotkały się z pozytywną reakcją rodziców, którzy po serii spotkań, sami zaczęli się z nami kontaktować w nurtujących ich kwestiach. To ważne, bo gdy dziecko doświadcza przemocy w szkole, jej przeciwdziałanie nie leży jedynie w gestii kadry, ale również rodziców, jak również oczywiście samych rówieśników.

Mirosław Sielatycki, wicedyrektor Biura Edukacji Urzędu m.st. Warszawy ocenia, że dzięki akcji na Ochocie udało się stworzyć mądre ramy, w których teraz można rozwijać inicjatywy na rzecz przeciwdziałania przemocy w szkołach.

– Bardzo budujące jest zaangażowanie w projekt dyrektorów szkół i urzędników. Mieliśmy do czynienia ze zjawiskiem niezwykłym. Otóż podczas naszych warsztatów dyrektorzy poszczególnych placówek spotykali się z burmistrzem na zasadach równości: były rozmowy, dyskusje, ludzie się otwierali i dochodzili do wspólnych wniosków – opowiada.

Jego zdaniem takie projekty, jak na Ochocie należałoby powtarzać corocznie.

– Bo przecież dzieci dorastają, opuszczają szkolne mury i pojawiają się kolejne roczniki, które również potrzebują edukacji w kwestii reagowania na przemoc. Zastanawiamy się, czy takie zajęcia mogłyby na przykład na stałe wejść w harmonogram godzin wychowawczych. Byłoby dobrze, gdyby na Ochocie taki scenariusz się ukorzenił – mówi wicedyrektor Biura Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, który uważa także, że projekt przeciwdziałania przemocy w szkołach nie tylko pozwolił „zajrzeć pod rąbek dywanu, ale porządnie go odchylić”. Burmistrzowie wielu dzielnic zadeklarowali chęć przeprowadzenia analogicznych projektów w swoich dzielnicach.

– Na razie nie chcę wymieniać, o które dzielnice chodzi, ponieważ nie są to jeszcze skonkretyzowane plany – zastrzega Mirosław Sielatycki. Podkreśla, że projekt, przeprowadzany na Ochocie ma charakter pilotażowy i dopiero po uzyskaniu pełnych informacji o jego efektach będzie można zacząć wdrażać go w innych szkołach. – Pytanie brzmi, czy będziemy podążać tą samą ścieżką w pozostałych dzielnicach, zainteresowanych tym przedsięwzięciem, czy też wprowadzimy pewne innowacje, w zależności od bieżących potrzeb – zaznacza.

Dochodzą jeszcze kwestie finansowe. Projekt na Ochocie był finansowany ze środków dzielnicy, WCIES, Biura Edukacji i Centrum Komunikacji Społecznej i był bezpłatny dla uczestniczących w nich szkół i nauczycieli.

– Długofalowo byłoby idealnie, gdyby znalazły się jednak granty na podobne przedsięwzięcia w innych szkołach – mówi Mirosław Sielatycki.

Według niego przedsięwzięcie na Ochocie to również wspaniały przykład współpracy organizacji pozarządowych z przedstawicielami samorządu.

– Ma to tym większe znaczenie, że w ostatnim czasie zdarzały się negatywne opinie na temat działań pozarządowców w polskich szkołach. Tymczasem doświadczenie z projektem na Ochocie pokazuje, że możemy liczyć na skuteczność sektora trzeciego we współpracy z samorządami – podkreśla Mirosław Sielatycki.

Działacze sektora trzeciego stanowili ważny trzon kadry trenerskiej w programie, współpracując w zespole z pracownikami WCIES i doradcami metodycznymi. Były to osoby mające doświadczenie w prowadzeniu zajęć z dorosłymi i dziećmi w szkołach. Współkoordynatorką projektu jest Agnieszka Kozakoszczak z Fundacji na rzecz Różnorodności Społecznej. Fundacja ma już na koncie wiele warsztatów i konsultacji realizowanych w środowiskach uczniowskich i nauczycielskich. 

Podczas warsztatów, prowadzonych przez trenerów i trenerki z organizacji, wykorzystywane są różnorodne metody pracy oraz zróżnicowane narzędzia, na przykład gry symulacyjne, czy też analiza przypadków zaczerpniętych z życia. Przedstawiciele fundacji tworzą też przestrzeń do wymiany doświadczeń i refleksji, zachęcają do dyskusji i samodzielnego szukania rozwiązań, a także czerpania z doświadczeń innych szkół.

– Nie zakładamy, że dzięki temu projektowi przemoc w szkole zniknie, choć to nasze największe marzenie. Mamy jednak nadzieję, że będzie jej mniej, a przez to dzieci i młodzież będą mogły lepiej się rozwijać, funkcjonować bez lęku, szanować siebie i innych, rozwijać swoje zainteresowania i talenty i dbać o to, żeby dla każdego było miejsce i żeby każdy czuł się bezpieczny i akceptowany – kończy Izabela Podsiadło-Dacewicz.