Publicystyka - ngo.pl

Działalność organizacji pozarządowych wpływa na podnoszenie jakości życia w mieście, tworzenie zysku społecznego. Te zyski to miejsce do aktywności społecznej i zawodowej od dzieci do seniorów, w szczególności osób znajdujących się w trudniejszej sytuacji społeczno-ekonomicznej, przestrzeń do współpracy lokalnych instytucji i liderów, rozwój zainteresowań, dbanie o przestrzeń wokół nas, a także budowanie trwałych podstaw funkcjonowania społeczności lokalnych. To wszystko odbywa się w oparciu o wartości jak chociażby współpraca, zaufanie, praca.

Na podstawie szacunków Stowarzyszenia Centrum PISOP, w prawie 4 tysiącach organizacji pozarządowych w Poznaniu angażuje się w różnym zakresie ok. 240 tysięcy poznaniaków! To ogromny kapitał i wartość miasta.

Pierwszym aktem prawnym, który wprowadził definicję organizacji pozarządowej i wolontariusza oraz uregulował sposób współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi była ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 03.96.873), uchwalona w 2003 roku. Określono tu, że organizacje pozarządowe to osoby prawne niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku (non-profit).

Nazwę, może nieco niefortunnie jako odniesienie do działalności rządu, przyjęto z krajów anglojęzycznych, wspierających nas szczególne mocno w pierwszych latach rozwoju obywatelskości po 1989 roku, tłumacząc non-governmental organizations na język polski. Skrót angielskiego zwrotu NGO nadal jest używany w Polsce. W praktyce są to zarówno podmioty z osobowością prawną, jak fundacje i stowarzyszenia oraz grupy nieformalne. Internetowy poradnik NGO.pl wskazuje, że chociaż organizacjami pozarządowymi nie są podmioty, których celem jest prowadzenie działalności gospodarczej nastawionej na osiąganie zysku, to przepisy prawa pozwalają im na taką formę finansowania działań. Zysk w ich przypadku musi być jednakże przeznaczany w całości na cele społeczne.

Najbardziej typowymi i najliczniejszymi formami prawnymi, w jakich zakładane są i działają organizacje pozarządowe są stowarzyszenia i fundacje. Modelowo te dwie formy prawne różnią się w sposób zasadniczy, jednakże w praktyce ich działalność może być zbliżona. Stowarzyszenie to grupa osób (przyjaciół, mieszkańców, rodziców), którzy mają wspólne zainteresowania (np. interesują się międzywojennym przemysłem polskim) lub wspólny cel (np. zwiększenie liczby dzieci i młodzieży uprawiających sport wyczynowy). Razem chcą rozwijać swoje zainteresowania lub osiągnąć wyznaczony sobie cel. Uproszczoną formą stowarzyszania się jest stowarzyszenie zwykłe, rejestrowane przez prezydenta miasta (starostę). Stowarzyszenia mogą być też tworzenie przez grupy instytucji np. firmy, samorządy.

Fundację też tworzą ludzie. Jednak o powołaniu fundacji i o tym, czym będzie się ona zajmować decyduje zazwyczaj jedna lub kilka osób. Taki fundator lub fundatorzy chcą w ten sposób osiągnąć jakiś ważny społecznie cel (np. podnieść poziom wykształcenia młodych osób w danej miejscowości) i na ten cel przekazują pozyskane lub zgromadzone środki finansowe.

Prezentując formy prawne, warto zwrócić uwagę na to, że Kodeks spółek handlowych dopuszcza, by spółki kapitałowe np. z ograniczoną odpowiedzialnością były tworzone w każdym celu prawnie dozwolonym. Oznacza to, że możliwe jest utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej w celach niekomercyjnych, społecznie użytecznych tzw. spółki non profit. Do tego stanu prawnego dostosowana została ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która dopuściła prowadzenie działalności pożytku publicznego przez: spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe.

Pisząc o organizacjach pozarządowych, należy jeszcze wspomnieć o szczególnej grupie tego typu podmiotów, posiadającej status pożytku publicznego – organizacjach pożytku publicznego (OPP). Nadaje go sąd a wiążą się z nim specjalne uprawnienia, np. związane z ulgami podatkowymi i możliwością otrzymywania 1% podatku dochodowego oraz obowiązki np. obejmujące szczegółową sprawozdawczość.

Organizacje pozarządowe w Poznaniu to ważna sfera aktywności, może nie tak znana w kraju, jak poznańska przedsiębiorczość, ale dająca mieszkańcom prawdopodobnie więcej – pożytku publicznego, czyli wartości społecznej.

Jak wygląda działalność organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Poznaniu? Przedstawiamy ją pod kątem historycznym, form i typów aktywności, zasięgu działania, ludzi, wyzwań i efektów. Wskazujemy także przekładowe inicjatywy realizowane przez NGO. Ponieważ brakuje wielu aktualnych danych dotyczących naszego miasta, w części odnosimy się do danych krajowych. W praktyce bowiem sytuacja poznańskiego III sektora nie odbiega w większości przypadków od ogólnokrajowej.

Powyższy tekst jest fragmentem artykułu, który ukazał się w Kronice Społeczny Poznań. W kolejnych tygodniach opublikujemy jego kolejne części.