Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Publicystyka
Opinia EKES w sprawie komunikatu Komisji Europejskiej odnośnie „Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem" (czerwiec 2011)
oprac. Marzena Mendza-Drozd, Członkini EKES
Opinia EKES-u w sprawie Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym wpisuje się w strategię „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. W opinii położono także nacisk na konieczność zapewnienia spójności strategii politycznych na szczeblu UE i na szczeblu krajowym, jak również na zaangażowanie i kluczową rolę zainteresowanych podmiotów pozarządowych.
Kontekst
Ponad 80 mln osób w całej UE żyje poniżej granicy ubóstwa. Wśród nich ponad 50% to kobiety, natomiast 20 mln to dzieci. Dane statystyczne dotyczące ubóstwa materialnego są bardzo istotne, jednak trzeba także dostrzec istnienie ubóstwa w sferze niematerialnej, np. analfabetyzmu. Obecny kryzys gospodarczy najciężej dotknął najbardziej narażonych członków naszych społeczności, którzy znajdują się w najmniej korzystnym położeniu.
Komisja Europejska umieściła walkę z ubóstwem w samym centrum swojej strategii gospodarczej, społecznej i na rzecz zatrudnienia – strategii „Europa 2020”. Szefowie państw i rządów osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie wspólnego celu, którym ma być wydźwignięcie z ubóstwa i wykluczenia społecznego co najmniej 20 milionów osób w ciągu najbliższej dekady. Inicjatywa przewodnia „Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem” jest integralną częścią owej strategii, wraz z wytyczną 10, która będzie podstawą dla państw członkowskich do wniesienia wkładu w walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym w ramach krajowych programów reform.
Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym zwrócił uwagę na złożoność i wielowymiarowość walki z ubóstwem, a także na pilną potrzebę przeciwdziałania ubóstwu w obliczu kryzysu gospodarczego i środków oszczędnościowych.
Młodzież, migranci oraz osoby o niskich kwalifikacjach stoją w obliczu rosnącego bezrobocia. „Ubodzy pracujący”, którzy nie mogą zdobyć wystarczającego wynagrodzenia, aby zaspokoić swoje codzienne potrzeby, jak również ludzie starsi i rodziny o obniżonych dochodach, żyją w coraz trudniejszych warunkach materialnych. Deprywacja materialna dotyczy 8% Europejczyków, a w niektórych państwach członkowskich – nawet 30%.
Rada Europejska uzgodniła, że główny cel dotyczący ograniczenia ubóstwa w kontekście strategii „Europa 2020” powinien opierać się na trzech wskaźnikach: wskaźniku zagrożenia ubóstwem, głębokiej deprywacji materialnej oraz odsetku osób mieszkających w gospodarstwach domowych osób bezrobotnych. Cele dotyczące zmniejszenia ubóstwa powinny być związane z priorytetami lokalnymi i regionalnymi.
Platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym
Proponowana platforma jest jedną z siedmiu inicjatyw przewodnich w ramach strategii „Europa 2020”, która wyznacza trzy priorytety mające na celu zapewnienie wysokiego poziomu zatrudnienia, wydajności i spójności społecznej:
- rozwój inteligentny;
- rozwój zrównoważony;
- rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu.
Celem platformy jest doprowadzenie do wspólnego zobowiązania państw członkowskich, instytucji UE i kluczowych zainteresowanych stron na rzecz walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym poprzez ustanowienie „dynamicznych ram działania” na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby zatrudnienie, wzrost gospodarczy i włączenie społeczne były bardziej równomiernie dostępne w całej UE.
W tym celu Komisja określiła następujące obszary działania:
- realizacja działań we wszystkich obszarach polityki;
- intensywniejsze i skuteczniejsze wykorzystanie funduszy UE celem wsparcia włączenia społecznego;
- promocja innowacyjności społecznej opartej na dowodach;
- partnerska współpraca oraz wykorzystanie potencjału gospodarki społecznej;
- zwiększona koordynacja polityki wśród państw członkowskich.
Uwagi ogólne
Ubóstwo jest niedopuszczalne w XXI wieku w Europie i stanowi pogwałcenie praw człowieka. EKES z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie do ograniczania ubóstwa i cel wydźwignięcia z ubóstwa co najmniej 20 milionów osób, a także utworzenie platformy i przyjęcie środków na rzecz zmniejszania ubóstwa, z których wiele odzwierciedla poprzednie opinie EKES-u. Wzywa jednak do podjęcia konkretniejszych działań, aby zwalczyć zarówno przyczyny, jak i skutki ubóstwa, a także zapewnić przestrzeganie praw człowieka.
Polityka gospodarcza, finansowa i społeczna na szczeblu UE nie odpowiada obecnie realiom w poszczególnych państwach członkowskich. EKES podkreśla znaczenie spójnego i zintegrowanego podejścia, a szczególnie niepokoi się, by polityki skupiające się wokół zarządzania gospodarczego, wzrostu i zatrudnienia w kontekście kryzysu nie zwiększyły zagrożenia ubóstwem. Komitet wzywa do przeprowadzenia skutecznej oceny społecznych skutków tych środków, które powinny zostać poddane kompleksowej debacie.
Sporządzając opinię, EKES wziął pod uwagę inne skutki ubóstwa: nasila ono emigrację zarobkową i społeczną, a także wpływa niekorzystnie na amortyzację inwestycji w zasoby ludzkie na szczeblu państw członkowskich. Osoby ubogie, które są w niewielkim stopniu w stanie bronić swych interesów, mogą się znaleźć w jeszcze trudniejszej sytuacji, jeżeli podczas planowania reform gospodarczych, podatkowych, społecznych oraz w zakresie opieki zdrowotnej i oświaty mających na celu zmniejszenie wydatków publicznych nie uwzględni się ich ochrony. Wzrost liczby osób żyjących poniżej progu ubóstwa może sprawić, że potrzeba redystrybucji środków publicznych stanie się jeszcze bardziej nagląca.
Uwagi szczegółowe
Ochrona socjalna
EKES docenia znaczenie środków mających na celu zwiększenie zatrudnienia i stworzenie nowych miejsc pracy, podkreśla jednak, że najważniejsze jest wzmocnienie ochrony socjalnej, a nie ograniczanie świadczeń socjalnych lub wywieranie presji na obniżanie wynagrodzeń, co nieproporcjonalnie uderza w osoby najuboższe.
Systemy zabezpieczenia społecznego redukują zagrożenie ubóstwem o jedną trzecią i mają istotne znaczenie dla zagwarantowania przestrzegania praw człowieka. Odgrywają zasadniczą rolę jako automatyczne stabilizatory gospodarcze, które łagodzą ubóstwo i wspierają spójność gospodarczą i społeczną, sprzyjają wzrostowi i są niezbędne do tego, by zagwarantować wsparcie opinii publicznej dla europejskiego projektu.
EKES popiera troskę Komisji o zagwarantowanie stabilności systemów ochrony socjalnej i systemów emerytalnych państw członkowskich, tak aby zapewnić ludziom odpowiednie dochody w ciągu całego życia, także w wieku starszym.
Strategie aktywnego włączania
Należy kłaść ciągły i skoordynowany nacisk na zintegrowaną strategię aktywnego włączania, obejmującą trzy filary: rynek pracy sprzyjający włączeniu społecznemu, dostęp do usług wysokiej jakości oraz odpowiedni system wsparcia dochodów, tak by rozwiązać problem przeszkód, które napotykają ludzie doświadczający ubóstwa.
EKES popiera położenie zdecydowanego nacisku zarówno na zapobieganie ubóstwu, jak i na zwalczanie tego zjawiska poprzez zrównoważony rozwój. Kluczowe znaczenie mają tu miejsca pracy wysokiej jakości oraz nowoczesne, skuteczne systemy zabezpieczenia społecznego, w połączeniu z działaniami mającymi na celu zniwelowanie nierówności w zakresie dochodów, poziomu zamożności i dostępu do usług. W rocznym sprawozdaniu Komisji z postępów prac (2011 r.) podkreślono, że „rozwój nie ma zrównoważonego charakteru, jeśli nie przynosi korzyści wszystkim warstwom społeczeństwa” oraz że kluczową kwestią jest zapewnienie „jednoczesnego wzrostu i spójności społecznej”.
Kształtowanie polityki na szczeblu UE ma zasadnicze znaczenie, lecz aby zapewnić skuteczne wprowadzenie zmian, należy także wzmocnić rolę państw członkowskich, a w szczególności władz lokalnych i regionalnych. EKES pragnie współpracować w tym zakresie z Komitetem Regionów.
EKES podkreśla zasadniczą rolę, jaką będą musieli odgrywać zarówno partnerzy społeczni, jak i organizacje gospodarki społecznej (w tym spółdzielnie) w rozwoju rynku pracy sprzyjającego włączeniu oraz w promowaniu bardziej sprawiedliwego podziału dochodów, co będzie stanowić kluczowy wkład w realizację strategii „Europa 2020”.
EKES wzywa do położenia bardziej zdecydowanego nacisku na tworzenie trwałych miejsc pracy wysokiej jakości oraz na środki przeciwdziałania ubóstwu pracujących obejmujące uczciwe wynagrodzenie, dobre warunki pracy i minimalizację pułapek ubóstwa podczas przechodzenia z systemu świadczeń socjalnych do pracy.
W ramach strategii UE na rzecz aktywnego włączenia należy podjąć specjalne działania, aby stworzyć rynek pracy sprzyjający włączeniu i przełamać bariery utrudniające dostęp do niego konkretnym grupom, w tym młodzieży i osobom starszym, mniejszościom etnicznym (w tym Romom), migrantom, kobietom, rodzicom samotnie wychowującym dzieci i osobom niepełnosprawnym.
EKES podkreśla znaczenie legalnej pracy i wyraża zaniepokojenie skutkami, jakie nierejestrowane zatrudnienie, oszustwa podatkowe i unikanie opodatkowania niosą dla stabilności finansowania systemów zabezpieczenia społecznego, zatrudnienia i praw socjalnych. Konieczne jest zintegrowane działanie na poziomie UE, jak również zestaw różnych sankcji i skutecznych kontroli oraz zachęcanie do podejmowania legalnej pracy.
EKES wzywa do sporządzenia szczegółowego planu działań na rzecz realizacji strategii aktywnego włączenia na szczeblu lokalnym. Popiera fakt, że Parlament Europejski wezwał Komisję, by przeanalizowała wpływ wniosku legislacyjnego dotyczącego wprowadzenia odpowiednich dochodów minimalnych wynoszących co najmniej 60% mediany dochodu w każdym państwie członkowskim.
EKES wzywa do gromadzenia porównywalnych danych i do ulepszenia wskaźników, które odzwierciedlą korzyści społeczne i gospodarcze wynikające z wyeliminowania ubóstwa, jak również koszty niepodjęcia działań.
Zaangażowanie zainteresowanych podmiotów
EKES uważa, że zaangażowanie odpowiednich zainteresowanych podmiotów w regularny i zorganizowany dialog na szczeblu unijnym i krajowym jest niezbędne, aby znaleźć skuteczne rozwiązania i monitorować realizację programu platformy.
EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji dotyczącą współpracy z instytucjami UE, ludźmi doświadczającymi ubóstwa, organizacjami pozarządowymi, organizacjami gospodarki społecznej, partnerami społecznymi i innymi podmiotami społeczeństwa obywatelskiego w ramach dorocznej konwencji służącej analizie postępów i stanowiącej element wyżej wymienionego zorganizowanego dialogu na szczeblu unijnym i krajowym. Musi ona objąć także przegląd skutków społecznych rocznego sprawozdania gospodarczego oraz osiągniętych postępów.
EKES pragnąłby wzmocnienia roli Parlamentu Europejskiego w zapewnieniu realizacji programu platformy w państwach członkowskich. Jest to zgodne z propozycjami wysuniętymi na forum obywatelskim Parlamentu Europejskiego AGORA.
EKES zdecydowanie popiera zawartą w inicjatywie przewodniej poświęconej platformie propozycję opracowania dobrowolnych wytycznych dotyczących udziału zainteresowanych stron na szczeblu UE oraz w krajowych programach reform.
EKES powinien być aktywnym partnerem w realizacji celów platformy oraz odgrywać kluczową rolę w zbliżaniu interesów partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Rola ta mogłaby obejmować:
- organizowanie dorocznego wysłuchania służącego debacie na temat postępów na drodze do celu związanego ze zwalczaniem ubóstwa;
- wniesienie wkładu w przegląd śródokresowy planowany na 2014 r. w kontekście strategii „Europa 2020”;
- wniesienie wkładu w doroczną konwencję;
- uczestniczenie w regularnym dialogu z innymi zainteresowanymi podmiotami, w tym także Komitetem Regionów i krajowymi radami społeczno-gospodarczymi, oraz wydawanie opinii na temat kluczowych priorytetów.
Zwalczanie nierówności
EKES przyjmuje z zadowoleniem znaczenie, jakie w pracach platformy nadano walce z dyskryminacją, równości i integracji, tak by zapewnić włączenie osób niepełnosprawnych lub dotkniętych problemami ze zdrowiem psychicznym, młodzieży, osób starszych, osób należących do środowisk migranckich i mniejszości etnicznych, w tym Romów, a także rozwijać równouprawnienie płci. EKES podkreśla, że należy odnieść się kompleksowo do podstawowych praw człowieka i konkretnych propozycji realizacji horyzontalnych klauzul społecznych zawartych w art. 5, 8, 9 i 10 TFUE.
EKES popiera nadanie priorytetowego znaczenia zwalczaniu wykluczenia mieszkaniowego i bezdomności, a także ubóstwa energetycznego i wykluczenia finansowego. Komitet podkreśla znaczenie propagowania dostępu do usług wysokiej jakości po przystępnych cenach, w tym dostępu do technik informatycznych. Powyższe cele należy rozwijać w ramach strategii krajowych na rzecz ochrony socjalnej i włączenia społecznego w ramach wzmocnionej społecznej OMK.
EKES podkreśla konieczność inwestowania w kapitał ludzki i uwypukla rolę edukacji i szkoleń w zakresie kwalifikacji zawodowych, rozwoju osobistego i włączenia społecznego. Powinny one objąć wczesne lata życia, szkołę, edukację wyższą, kształcenie zawodowe i szkolenie w miejscu pracy i stanowić element zobowiązania na rzecz zapewnienia możliwości uczenia się przez całe życie dla wszystkich.
Sprawozdania OECD i Komisji podkreślają rosnące nierówności w dystrybucji dochodów i poziomie zamożności, a także nierówny dostęp do usług, w tym zdrowotnych, w obrębie danego państwa członkowskiego i między poszczególnymi państwami członkowskimi. Ubóstwo jest również jednym z kluczowych czynników społecznych powodujących zły stan zdrowia, a polityka UE powinna odzwierciedlać moralne zobowiązanie do ratowania życia. Niepodważalne dowody pokazują, że społeczeństwom, w których nierówności są mniejsze, niemal zawsze lepiej się powodzi. Priorytetem w ramach platformy należy uczynić opracowanie zintegrowanych strategii i konkretnych środków, aby zniwelować różnice i zbudować sprawiedliwsze społeczeństwo.
EKES popiera propozycję Komisji, aby opracować wszechstronne zalecenie w sprawie ubóstwa wśród dzieci. Powinno ono przyczynić się do zapobiegania temu zjawisku i do łagodzenia go przez zagwarantowanie wystarczających dochodów w rodzinie, inwestowanie w opiekę i edukację, w szczególności we wczesnych latach życia, oraz umacnianie pozycji dzieci, zgodnie z prawami podstawowymi i Konwencją ONZ o prawach dziecka. Działania te należy rozwijać w połączeniu ze spójnym podejściem do polityki rodzinnej. Aby przyczynić się do osiągnięcia celu strategii „Europa 2020” w zakresie ubóstwa, należy prowadzić bieżący monitoring, wymianę doświadczeń, badania i wzajemne przeglądy.
Wykorzystywanie funduszy UE do realizacji celów dotyczących włączenia społecznego i spójności społecznej
EKES zdecydowanie popiera propozycję skuteczniejszego wykorzystywania funduszy strukturalnych w celu zmniejszania ubóstwa i wspierania spójności społecznej, podkreśla jednak potrzebę podwyższenia kwoty dostępnych funduszy, zwłaszcza dla społeczności znajdujących się w niekorzystnej sytuacji materialnej. Najistotniejsze jest inwestowanie w tworzenie miejsc pracy wysokiej jakości oraz w skuteczne strategie wspierania dostępu do nich grup wykluczonych, także przy udziale gospodarki społecznej. Finansowanie powinno także umożliwiać lepszy dostęp do usług wysokiej jakości, w tym mieszkalnictwa.
EKES przyjmuje z zadowoleniem propozycję uproszczenia dostępu organizacji lokalnych do funduszy strukturalnych, w szczególności przez przyznawanie globalnych dotacji, świadczenie pomocy technicznej i budowanie potencjału, podkreśla jednak, że konieczne jest:
- ograniczenie biurokracji poprzez zwiększenie elastyczności procedur dostępu do finansowania;
- opracowanie minimalnych standardów europejskich dotyczących poprawy przejrzystości i skuteczności procedur, w tym także uproszczenia informacji.
Komisja powinna dostarczać wytycznych, propagować wymianę doświadczeń i monitorować wyniki, a w szczególności wyciągnąć wnioski z wykorzystania funduszy strukturalnych w czasie kryzysu.
EKES proponuje, by wykorzystać programy UE, takie jak PROGRESS, do finansowania rozwoju platform krajowych, tak by umożliwić skuteczne zaangażowanie zainteresowanych stron w Europejską platformę i ułatwić realizację jej priorytetów.
Społeczne innowacje i reformy
EKES z zadowoleniem przyjmuje uznanie roli gospodarki społecznej i organizacji pozarządowych w realizacji strategii na rzecz walki z ubóstwem, wspierania nowych miejsc pracy, jak również rozwijania usług kreatywnie odpowiadających na potrzeby społeczności. Podkreśla także wspólną odpowiedzialność wszystkich zainteresowanych podmiotów, w tym MŚP i przedsiębiorców, które powinny ze sobą współdziałać i razem poszukiwać skutecznych rozwiązań.
Wolontariat odgrywa ważną rolę w rozwoju społeczności, nabywaniu umiejętności, zapewnianiu edukacji nieformalnej i pozaformalnej oraz wzmacnianiu świadomości i pozycji jednostki. EKES pragnie propagować korzyści płynące z wolontariatu, o ile nie stanowi on zagrożenia dla płatnego zatrudnienia czy usług publicznych.
EKES z zadowoleniem przyjmuje zwiększenie wsparcia dla innowacyjności społecznej opartej na dowodach, jednak podkreśla znaczenie zachowania i wykorzystywania obecnych dobrych praktyk oraz wzywa do kontynuacji finansowania.
Wzmocniona koordynacja polityki
Krajowe programy reform i ustalenie celów krajowych są kluczowym elementem realizacji strategii „Europa 2020” oraz wprowadzania polityki służącej rozwiązaniu problemu ubóstwa. Niezbędne jest jednak podbudowanie tego procesu wzmocnioną społeczną otwartą metodą koordynacji opartą na strategiach krajowych, aby zapewnić solidniejsze podstawy do osiągnięcia wymaganych celów społecznych. Konieczne jest także wyjaśnienie jej powiązania z Europejską platformą współpracy w zakresie walki z ubóstwem.
EKES w swojej opinii w sprawie otwartej metody koordynacji i klauzuli społecznej przyjął z zadowoleniem horyzontalną klauzulę społeczną, ocenę skutków społecznych i wzmocnioną OMK jako narzędzia gwarantujące zintegrowane podejście i uwzględnienie celów społecznych we wszystkich obszarach polityki. EKES wzywa do zwiększenia widoczności i przejrzystości tego procesu, poprzez zaangażowanie kluczowych unijnych instytucji i zainteresowanych podmiotów, podkreśla także znaczenie opracowywania strategii na rzecz ochrony socjalnej i włączenia społecznego na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
