Obywatelski Pakt dla Edukacji to kompleksowy dokument, który opisuje najważniejsze obszary edukacji wymagające naprawy i kierunki zmian. Przygotowała go koalicja SOS dla Edukacji, której jednym z głównych celów jest działanie na rzecz zmiany w polskiej szkole – tak, by odpowiadała na wyzwania, które świat stawia przed młodymi osobami.
Kto?
Sieć Organizacji Społecznych dla Edukacji, która przedstawia propozycję Obywatelskiego Paktu dla Edukacji, powstała jesienią 2020 roku. Wspólnie przygotowujemy rozwiązania problemów, które stoją dziś przed polską szkołą i wczesną edukacją – nasze rekomendacje dla władz centralnych, samorządów lokalnych i środowisk szkolnych zawarliśmy w kilkunastu szczegółowych opracowaniach (patrz: https://sosdlaedukacji.pl/jakiej-chcemy-szkoly/).
Mieliśmy swój udział w powstrzymaniu Lex Czarnek. Część z nas zainicjowała rok temu kampanię Wolna Szkoła w proteście przeciw tej ustawie. Do inicjatywy dołączyło 100 innych organizacji, nauczycielskie związki zawodowe i samorządy lokalne, a także ruchy nauczycieli, rodziców i uczniów. Czerwona ekierka – symbol protestu – pojawiała się też w wystąpieniach polityczek i polityków oraz edukacyjnych ekspertów i ekspertek m.in. w czasie sejmowych komisji i wysłuchań.
Co?
Obywatelski Pakt dla Edukacji jest pierwszym tego typu kompleksowym dokumentem, który opisuje najważniejsze obszary edukacji wymagające naprawy i kierunki zmian. Chodzi o przekształcenie polskiej szkoły z „ministerialnej” i centralnie sterowanej, opartej na starym modelu przekazywania masy szczegółowych wiadomości, oderwanej od lokalnej społeczności i zamkniętej na problemy współczesnego świata, a przy tym nastawionej na rywalizację, z obsesją ocen i egzaminów – na szkołę na miarę wyzwań XXI wieku, z naciskiem na autonomię dyrekcji i grona nauczycielskiego, skupioną na kształceniu złożonych umiejętności (takich jak krytyczne myślenie czy praca zespołowa), stawiającą na współpracę i zaangażowanie w sprawy lokalne oraz globalne, kształtującą ludzi wolnych, promującą odwagę i niezależność myślenia. Wszystko to wymaga radykalnego wzrostu nakładów i dowartościowania zawodu nauczycielskiego.
Oto nasze propozycje w 10 punktach – dokument w dwóch wersjach: pełnej i skróconej do głównych haseł.
Pakt jest projektem minimum, który może stanowić wspólny mianownik dla środowisk zainteresowanych poprawą edukacji. Chcemy, by nasze propozycje stały się przedmiotem otwartej publicznej debaty z udziałem tych, którzy wezmą odpowiedzialność za ich wprowadzenie: ugrupowań politycznych, które będą stanowić prawo w przyszłym parlamencie, samorządów, na których barki spadnie ciężar reform, a także środowisk szkolnych, bez których nic się nie uda zmienić.
Dlaczego?
Polska szkoła znalazła się w głębokim kryzysie. Po zamieszaniu wywołanym tzw. reformą edukacji i przegranym strajku nauczycielskim w 2019 roku dramatyczną sytuację pogłębiły jeszcze pandemia i pauperyzacja zawodu nauczycielskiego. Podwyżki, jeśli były, to poniżej wzrostu kosztów życia i wzrostu średnich wynagrodzeń. Do tego dochodzi dziś kolejne wyzwanie: edukacja tysięcy dzieci uchodźczych z Ukrainy.
Po co?
Pakt ma być bezprecedensowym przedsięwzięciem ponad podziałami. Zwracamy się do różnych sił politycznych, samorządów lokalnych, nauczycielskich związków zawodowych, stowarzyszeń dyrektorskich i nauczycielskich o poparcie go i udział w dalszych pracach nad konkretnymi rozwiązaniami. Wsparcie postulatów Obywatelskiego Paktu dla Edukacji zapowiedziały już Związek Nauczycielstwa Polskiego, Niezależny Związek Zawodowy Oświata Polska, a także Ruch Samorządowy TAK! Dla Polski i Unia Metropolii Polskich.
Pakt ma być też dzwonkiem alarmowym, który obudzi opinię publiczną i uświadomi wszystkim, że ta kluczowa dla polskiej przyszłości dziedzina życia społecznego wymaga pilnej naprawy, a w kilku punktach – ratunku. Nie uda się to bez udziału mediów, które zobaczą, że to jest „dobry temat”.
Liczymy, że po raz pierwszy w III RP, jakość edukacji – tak kluczowa dla prywatnego życia obywatelek i obywateli, dzieci, młodzieży, ich rodziców i dziadków, nie mówiąc o setkach tysięcy nauczycielskich rodzin – stanie się jednym z zasadniczych tematów debat w kampanii wyborczej, a po wyborach – jednym z priorytetów nowych władz.
Pakt nie jest zamkniętą księgą. Mamy nadzieję, że przedstawione przez nas propozycje zostaną rozwinięte i uzupełnione o elementy ważne z perspektywy ugrupowań politycznych, samorządów lokalnych, nauczycielskich związków zawodowych, innych organizacji społecznych i środowisk szkolnych.
Pakt może być także szansą dla ugrupowań opozycyjnych na merytoryczną krytykę, a zarazem na zgłaszanie konstruktywnych propozycji systemowych rozwiązań zamiast wojennej retoryki i populistycznych obietnic. Liczymy, że będzie punktem odniesienia dla programów wyborczych i projektów zmian legislacyjnych.
Mamy nadzieję, że także media znajdą własny klucz do informowania i debatowania nad przedstawionym tu programem, np. pokazując edukacyjny konkret: co źle działa w przedszkolach i szkołach, jak sobie z tym radzą nauczycielki i dyrektorki, jakich zmian oczekują młodzi ludzie i ich rodzice. A może także jak funkcjonują systemy edukacji w Skandynawii, Kanadzie czy Walii – krajach, które mogą być odniesieniem dla naszych propozycji.
Chociaż brzmi to pompatycznie, to tylko wspólnym wysiłkiem wszystkich demokratycznych sił społecznych i politycznych możemy uratować polską szkołę i dać szansę rozwoju naszym dzieciom i naszemu krajowi.
Inicjatorzy i sygnatariusze Obywatelskiego Paktu dla Edukacji
1. Amnesty International Polska
2. Centrum Cyfrowe
3. Edukacyjna Fundacja im. Romana Czerneckiego
4. Edukacja w Działaniu
5. Fundacja Aktywności Lokalnej
6. Fundacja Batorego
7. Fundacja Civis Polonus
8. Fundacja CultureLab
9. Fundacja EduTank Edison
10. Fundacja Geremka
11. Fundacja Idealna Gmina
12. Fundacja Ja, Nauczyciel
13. Fundacja na rzecz Praw Ucznia
14. Fundacja Pole Dialogu
15. Fundacja Przestrzeń dla Edukacji
16. Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego
17. Fundacja Szkoła z Klasą
18. Fundacja WWF Polska
19. Instytut Spraw Publicznych
20. Kogutorium
21. Obywatele dla Edukacji
22. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
23. Organizacja Alliance4Europe
24. Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
25. Polska Fundacja im. Roberta Schumana
26. Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka
27. Protest z Wykrzyknikiem
28. Sieć Obywatelska Watchdog Polska
29. Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita
30. Stowarzyszenie Umarłych Statutów
31. Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej
Obywatelski Pakt dla Edukacji popierają
Organizacje nauczycielskie:
1. Niezależny Związek Zawodowy Oświata Polska
2. Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty
3. Związek Nauczycielstwa Polskiego
Organizacje samorządowe:
1. Ruch Samorządowy TAK! Dla Polski
2. Unia Metropolii Polskich
3. Związek Miast Polskich
Zachęcamy organizacje społeczne i inne instytucje zainteresowane naprawą polskiej szkoły do wsparcia Obywatelskiego Paktu dla Edukacji.
Pakt poparły:
Źródło: Koalicja SOS dla Edukacji
