NIK kontroluje organizacje pozarządowe. W PORADNIK.NGO.PL zbieramy najważniejsze informacje o kontrolach NIK
Najwyższa Izba Kontroli to instytucja o bardzo szerokich uprawnieniach kontrolnych. Kontrolerzy NIK mogą odwiedzać również organizacje pozarządowe, w sytuacji kiedy wykorzystują one środki publiczne lub majątek.
W PORADNIK.NGO.PL zbieramy informacje o różnych rodzajach kontroli NGO. Chociaż kontrolerzy NIK nie odwiedzają organizacji zbyt często (zwykle częściej trafiać będą do nas kontrole z instytucji, które przyznają nam dotacje czy choćby z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych), to jednak kontrola NIK wydaje się sprawą poważną – choćby ze względu na jej możliwy zakres. Zobacz, jakie przepisy regulują działania Najwyższej Izby Kontroli.
NIK i ustawa o NIK
Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.
„Gdzie publiczne pieniądze tam kontrola NIK. NIK bada wszystkie obszary działalności państwa, w które zaangażowane są publiczne pieniądze lub majątek, sprawdza też, czy instytucje publiczne wykonują swoje zadania w sposób skuteczny, wydajny i oszczędny” – przeczytamy w serwisie internetowym Najwyższej Izby Kontroli.
Działania Izby reguluje ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli.
Dlaczego organizacje pozarządowe mogą być kontrolowane przez NIK
Jak przeczytaliśmy wyżej, NIK kontroluje "instytucje publiczne". Jak więc kontrolerzy trafiają do NGO-sów? Decyduje o tym fakt, że organizacje w różny sposób mogą korzystać z pieniędzy publicznych, z mienia państwowego lub komunalnego, angażują się też w działania państwa lub korzystają z jego wsparcia. Na możliwość kontrolowania organizacji pozarządowych wskazuje ustęp 3 w artykule 2 ustawy o NIK (podkreślenia od redakcji).
art. 2 ust. 3 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli
Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności:
1) wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo lub samorząd terytorialny;
2) wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego;
3) organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne;
4) działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego, korzystają z mienia państwowego lub samorządowego, w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych;
5) korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia lub gwarancji udzielonych przez państwo, samorząd terytorialny lub podmioty określone w ustawie z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2020 r. poz. 122 i 568);
5a) udzielają lub korzystają z pomocy publicznej podlegającej monitorowaniu w rozumieniu odrębnych przepisów;
6) wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego;
7) wywiązują się z zobowiązań, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.), z innych należności budżetowych, gospodarki pozabudżetowej i państwowych funduszy celowych oraz świadczeń pieniężnych na rzecz państwa wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
Organizacja pozarządowa może więc spodziewać się Najwyższej Izby Kontroli, kiedy korzysta z dotacji (np. ze środków ministerstwa, samorządu, instytucji takich jak PFRON). Może być również skontrolowana przez NIK, kiedy dotacji nie dostaje, ale np. prowadzi swoje działania w lokalu udostępnionym jej przez urząd gminy. Kontrolowane będą też NGO realizujące świadczenia opieki zdrowotnej.
Co kontroluje NIK
Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli daje kontrolerom bardzo szerokie uprawnienia.
Przedstawiciele NIK mają m.in. prawo do
- swobodnego wstępu do pomieszczeń jednostek kontrolowanych,
- wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych,
- wzywania i przesłuchiwania świadków,
- żądania udzielenia wyjaśnień przez osoby, które wykonują lub wykonywały pracę na podstawie stosunku pracy lub innej umowy w jednostkach kontrolowanych.
Szczegółowo uprawnienia przedstawicieli NIK wylicza art. 29 ustawy.
Przepisy wskazują też, do czego zobowiązane są kontrolowane jednostki, w tym również organizacje pozarządowe.
art. 33 ust. 2 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli
Kierownik jednostki kontrolowanej zapewnia kontrolerowi warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w szczególności niezwłoczne przedstawianie do kontroli żądanych dokumentów i materiałów, terminowe udzielanie wyjaśnień przez pracowników jednostki, udostępnianie urządzeń technicznych oraz środków transportu z ich obsługą, a w miarę możliwości oddzielnych pomieszczeń z odpowiednim wyposażeniem.
Więcej informacji o kontrolach Najwyższej Izby Kontroli znajdziesz w informacji przygotowanej przez Marię Grochowską dla poradnik.ngo.pl. Informacja powstała dzięki współpracy ngo.pl i Centrum Pro Bono.
przeczytaj koniecznie w poradnik.ngo.pl: Kontrola Najwyższej Izby Kontroli
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
Skorzystaj ze Stołecznego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych
(22) 828 91 23
