Publicystyka - ngo.pl

W związku z uruchomieniem nowej perspektywy finansowej funduszy unijnych (na lata 2021-2027), rozpoczęły się nabory do komitetów monitorujących programy finansowane z tych funduszy. Zasady funkcjonowania komitetów monitorujących są dość złożone i zawarte w wielu dokumentach, przyjmowanych przez różne podmioty publiczne. Istotna część przepisów dotyczących komitetów zawarta jest w uchwalonej wiosną ustawie o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027 (tzw. “ustawa wdrożeniowa”) oraz w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) dotyczącym funduszy unijnych (tzw. “rozporządzenie ogólne”).

Głównym zadaniem komitetów monitorujących jest monitorowanie programów finansowanych z funduszy unijnych w ramach polityki spójności w perspektywie finansowej 2021-2027 (art. 15 ustawy wdrożeniowej). Komitety są więc odpowiedzialne za monitorowanie programów finansowanych z:

1. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
2. Europejskiego Funduszu Społecznego Plus,
3. Funduszu Spójności,
4. Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
5. Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury,
6. Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz
7. Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej.

Obowiązek powoływania komitetów monitorujących wynika z przepisów rozporządzenia ogólnego. Zgodnie z nimi komitet monitorujący musi ponadto obradować co najmniej raz w roku oraz dokonywać przeglądu wszystkich kwestii mających wpływ na postępy w osiąganiu celów monitorowanego programu (art. 38 ust. 1 i 3 rozporządzenia ogólnego).

Komitety działają zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym - ich zadaniem jest wówczas monitorowanie odpowiednio programów krajowych oraz regionalnych. Obowiązek ich powoływania spoczywa zaś na instytucjach zarządzających poszczególnymi programami, a więc na ministrze ds. rozwoju regionalnego - w przypadku programów krajowych oraz na zarządach województw - w przypadku programów regionalnych (art. 16 ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy wdrożeniowej).

Zgodnie z prawem unijnym, skład komitetów monitorujących powinien zapewniać zrównoważoną reprezentację instytucji państwowych oraz ich partnerów - samorządowych, gospodarczych, społecznych, pozarządowych i naukowych. Szczegółowy skład komitetów określają zaś państwa członkowskie (art. 39 ust. 1 rozporządzenia ogólnego).

W myśl polskich przepisów (art. 16 ust. 2 i 3 ustawy wdrożeniowej), w skład komitetów monitorujących muszą wchodzić:

1. minister ds. rozwoju regionalnego i minister ds. finansów publicznych,
2. instytucja zarządzająca (minister ds. rozwoju regionalnego albo zarząd województwa), której przedstawiciel przewodniczy komitetowi,
3. instytucje pośredniczące lub wdrażające właściwe dla danego programu wskazane przez instytucję zarządzającą oraz
4. partnerzy, z którymi administracja publiczna ma obowiązek współpracować zgodnie z przepisami unijnymi.

Partnerami tymi są zaś w szczególności:

1. władze regionalne, lokalne i miejskie oraz inne instytucje publiczne,
2. partnerzy gospodarczy i społeczni (np. organizacje pracodawców i organizacje związkowe),
3. podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym organizacje pozarządowe oraz
4. organizacje badawcze i uniwersytety (art. 8 ust. 1 rozporządzenia ogólnego).

W związku z tym, że w skład komitetów monitorujących powinni wchodzić wymienieni partnerzy, instytucje zarządzające programami mają obowiązek zapraszać do udziału w komitecie następujące podmioty:

1. organizacje jednostek samorządu terytorialnego,
2. organizacje związkowe i organizacje pracodawców oraz
3. organizacje pozarządowe.

Do udziału w komitecie monitorującym powinny być zapraszane te organizacje pozarządowe, które zostały wyłonione w postępowaniu prowadzonym przez odpowiednią Wojewódzką Radę Działalności Pożytku Publicznego (dla programów wojewódzkich) bądź Radę Działalności Pożytku Publicznego (dla programów krajowych i programów wojewódzkich realizowanych w województwach, gdzie nie powołano rady wojewódzkiej - art. 17 ust. 1 pkt 3 lit. a i b ustawy wdrożeniowej). Zadaniem Rady Działalności Pożytku Publicznego jest ponadto określanie warunków udziału w postępowaniu wyłaniającym oraz zasad tego postępowania.

Za inicjowanie postępowania dążącego do wyłonienia organizacji pozarządowych uczestniczących w komitecie monitorującym jest zaś odpowiedzialna instytucja zarządzająca danym programem. We wniosku o przeprowadzenie postępowania instytucja określa również liczbę i rodzaj organizacji, które mają zostać wyłonione (art. 18 ust. 2 ustawy wdrożeniowej). Co więcej, jeżeli RDPP albo WRDPP nie przekaże instytucji zarządzającej informacji o wyłonionych organizacjach pozarządowych w terminie, albo jeżeli wyłoni organizacje innego rodzaju lub w innej liczbie niż wskazane we wniosku, instytucja zarządzająca może sama wybrać organizacje, które otrzymają zaproszenie do komitetu (art. 18 ust. 3 i 4 ustawy wdrożeniowej).

Szczegółowe zadania komitetów monitorujących określone są w przepisach rozporządzenia ogólnego (art. 40 ust. 1-3). Zgodnie z tymi przepisami, komitety są odpowiedzialne w szczególności za analizowanie:

1. postępów we wdrażaniu programów oraz osiąganiu ich celów,
2. kwestii mających wpływ na wykonywanie programów i środków, które należy podejmować w celu zaradzenia problemom z ich wykonywaniem,
3. wkładu programów w sprostanie wyzwaniom związanym z wdrażaniem tych programów,
4. wstępnej oceny programów przeprowadzanych przez instytucje zarządzające oraz postępów w przeprowadzaniu ewaluacji programów, wyników tych ewaluacji i działań następczych podjętych w związku z nimi,
5. realizacji działań komunikacyjnych i promocyjnych,
6. spełniania warunków podstawowych i ich stosowania w ramach programów.

Oprócz tego, zadaniem komitetów monitorujących jest także zatwierdzanie określonych dokumentów związanych z realizacją programów, w tym:

1. metodyki i kryteriów wyboru projektów w ramach programów,
2. rocznych bądź końcowych sprawozdań z wykonywania programów finansowanych z poszczególnych funduszy,
3. planów ewaluacji programów i wszelkich zmiany w nich oraz
4. propozycji instytucji zarządzających dotyczących zmian programów.

Co więcej, komitety monitorujące mają prawo wydawać zalecenia dla instytucji zarządzających, m.in. mogą proponować stosowanie środków mających na celu zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla beneficjentów programów.