Publicystyka - ngo.pl

To na pewno ważny moment dla polskiej szkoły – po wielu latach uczniowie i uczennice doczekali się nowego przedmiotu, który ma szansę przygotować ich do najsłabiej płatnego zawodu, ale za to najważniejszego, czyli do roli obywatela i obywatelki. Wiedza o społeczeństwie nie była wystarczająco praktycznym przedmiotem w tym zakresie, nie wspominając już o wybiórczej i upartyjnionej Historii i Teraźniejszości.

Dla organizacji pozarządowych to też możliwy oddech, że już więcej szkoły nie będą wytykane palcami lub karane za współpracę z NGO. W „mojej branży” – demokracji i partycypacji – edukacja obywatelska jest też nadzieją na większą, systemową zmianę. Na wielu branżowych wydarzeniach narzekamy na słabą frekwencję w budżecie obywatelskim, niskie zaangażowanie w lokalnego organizacje społeczne, czy brak wiary w mechanizmy demokratyczne – a przecież wszystko to zaczyna się w szkole, albo przynajmniej szkoła mogłaby te negatywne trendy odwrócić.

Po lekturze propozycji podstawy programowej dla nowego przedmiotu Edukacja obywatelska mam trzy główne myśli wokół zaangażowania NGO.

🔸Nie dać się „zminimalizować”.

🔸Otworzyć się na „inny świat” oraz dać się poznać.

🔸Nauczyć się oddawać swoje narzędzia.

Zaproponowana konstrukcja przedmiotu i jej trzy równoważne elementy (Wiedza i umiejętność, Działania obywatelskie, Projekt społeczny) dają ogromną szansę dla organizacji pozarządowych na współpracę ze szkołami i dzielenie się swoim doświadczeniem oraz zapraszanie uczniów do współtworzenia lokalnych sieci. Ale jest też jedno duże ryzyko – że działania organizacji pozarządowych zostaną sprowadzone tylko do jednego małego działania, np. odwiedzenia siedziby organizacji.

Mocniejsze zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego może być traktowane przez nauczycieli i uczniów jako to najtrudniejsze działanie obywatelskie – w naszym interesie jest to, żeby to spojrzenie odczarować. Wciąż możemy jeszcze rzeczniczyć w konsultacjach społecznych programu o przyjęcie innych lub dodatkowych działań, które w większym stopniu będą dotyczyły funkcjonowania NGO, np. zapisanie się do lokalnego stowarzyszenia i zaangażowanie się w jego pracę.

Organizacje społeczne mają zasoby i możliwości, żeby w konstrukcji programu wybrzmieć mocniej – zarówno w obowiązkowej części wymagań szczegółowych, gdzie mowa o wiedzy i umiejętnościach (obecnie o NGO stanowią dwa punkty w dwóch działach, jednak wyłącznie w opcji „do wyboru przez nauczyciela”), w większym stopniu w działaniach obywatelskich (obecnie w żadnym działaniu nie pada nazwa „organizacje pozarządowe” poza generalnymi „kontaktami” z organizacjami społecznymi), czy w opisie sposobu realizacji projektu edukacyjnego.

Jak zadbamy już o treść podstawy programowej, to przed nami, organizacjami pozarządowymi, najtrudniejszy kawałek – przekonać się do współpracy ze szkołami i zachęcić szkoły do otwierania się na NGO. A to może nie być łatwe. Z jednej strony dla wielu organziacji szkoły są trudnym i wymagającym partnerem. Bo jak pogodzić godziny pracy państwowej instytucji i lokalnego NGO, działającego społeczną siłą członków? Szkoły funkcjonują dodatkowo w bardziej zbiurokratyzowanej i sformalizowanej przestrzeni niż organizacje.

Z drugiej strony nie wiemy, jaką krzywdę przyszłym relacjom NGO i szkół zrobiły wielokrotne próby wprowadzenia tzw. lex Czarnek. Czy tego zaufania wystarczy na budowanie nowej współpracy?

O współpracy można pomyśleć systemowo i się do niej dobrze nastawić i przygotować. W Fundacji Pole Dialogu wraz z CEO w czasie najtrudniejszego momentu procesu legislacyjnego lex Czarnek wypracowaliśmy przydatne materiały, które pozwalają „współpracę NGO i szkół” zauważyć, sproblematyzować i rozwinąć:

Projekt podstawy programowej do nowego przedmiotu to naprawdę wartościowa lektura dla każdej organizacji chcącej teraz lub w przyszłości współpracować ze szkołami. I jest to lektura fascynująca. Na każdym kroku znajdowałem tam zagadnienia powiązane z misją mojej własnej organizacji. I na pewno podobne wrażenia będą miały też inne organizacje, niezależnie czy zajmują się edukację europejską, ochroną środowiska, czy wolontariatem.

Szczególnie zachęcam do przejrzenia wymagań szczegółowych (co może zainspirować do tworzenia konkretnych materiałów edukacyjnych) i przykładów działań obywatelskich (które mogą rozwinąć dotychczasowe narzędzia i przygotować na nowe rekrutacje młodych wolontariuszy czy odbiorców).

Pewnym wyzwaniem może być tzw. punktoza, czyli sytuacja, w której uczniowie, aby „zaliczyć” działanie czy projekt, będą masowo zgłaszać się do prostych działań, będą podpisywać petycje elektroniczne (w ciemno) czy biernie uczestniczyć w akcjach społecznych.

Każda z naszych organizacji ma jakieś swoje unikalne działania i narzędzia. Na przykład my w Polu Dialogu najbardziej cieszymy się z działania obywatelskiego dotyczącego udziału w budżecie uczniowskim. W naszym słowniku to Szkolny Budżet Obywatelski, który rozwijamy od lat i który mamy nadzieję, że dzięki nowemu przedmiotowi rozwinie się powszechnie w polskich szkołach.

Mateusz Wojcieszak – prezes zarządu Fundacji Pole Dialogu – organizacji społecznej, która wspiera udział obywateli i obywatelek w życiu publicznym oraz tworzy narzędzia ułatwiające prowadzenie dialogu. Interesuje go praktyczne wzmacnianie głosu mieszkańców i mieszkanek w miastach, szkołach i publicznych instytucjach. Współorganizował pierwszy klimatyczny panelu obywatelski w Warszawie, gdzie dziewięćdziesiąt losowo wybranych osób wypracowało wiążące rekomendacje w temacie efektywności energetycznej dla Prezydenta Miasta. Od tego momentu po uszy w rozwijaniu narzędzi deliberacyjnych w Polsce – w postaci mniejszych narad obywatelskich, ale również paneli obywatelskich. Członek zarządu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, gdzie wspiera obszary związane z rzecznictwem funduszowym. Przed warszawskim życiem Mateusz angażował się w działalność lokalnych stowarzyszeń w Radomiu oraz radomskich ciał dialogu społecznego.

Masz swoją opinię w tej sprawie? Doświadczenia? Teorie? Rady? Chcesz się nimi podzielić? Zapraszamy! Pisz na adres: redakcja@portal.ngo.pl.