Gdy między Pszczyną a Wisłą Wielką wycięto 250 starych drzew na potrzeby ścieżki pieszo-rowerowej i nie zaplanowano nasadzeń zastępczych, mieszkańcy zrozumieli, jak decydenci traktują zieloną tkankę miasta. Stowarzyszenie Pszczyna Miasto Zielone próbowało interweniować, ale było już za późno. Proces inwestycyjny ruszył, ale Stowarzyszenie zaczęło szukać – w ramach udziału w akcji Masz Głos Fundacji Batorego – bardziej skutecznej metody działania.
Pszczyńscy aktywiści wielokrotnie reagowali na wycinkę drzew w różnych miejscach. Za każdym razem mieli jednak wrażenie „dziurawego garnka”. Kiedy gdzieś interwencja się powiodła, natychmiast pojawiało się kolejne zagrożone starodrzewie. Skala trudności wynikała z dużej liczby inwestycji w bliskim czasie, połączonych z usuwaniem starych drzew. Trzeba było innego rozwiązania – bardziej systemowego i dającego trwałe efekty.
Zamiast protestów
Członkowie Stowarzyszenia stanęli przed różnymi możliwymi scenariuszami działania: organizacją szerokich konsultacji społecznych, pozyskiwaniem informacji z urzędu, uczestnictwem w procesach inwestycyjnych. Jedno było pewne – grupa chciała działać w oparciu o współpracę, a nie reakcyjnie czy w formie protestów. Do stworzenia zespołu opiniodawczo-doradczego zainspirował ją koordynator akcji Masz Głos – Grzegorz Wójkowski, dobrze obeznany z katalogiem form współpracy trzeciego sektora z samorządem lokalnym. W skład zespołu mieli wejść urzędnicy, członkowie stowarzyszenia i przyrodnicy eksperci, a idea zakładała powołanie analogicznych zespołów w Starostwie Powiatowym i w Urzędzie Miejskim w Pszczynie. Rolą zespołów miała być analiza inwestycji ingerujących w zieleń już na etapie koncepcyjnym i późniejszych, a mowa tu o przedsięwzięciach w gminie z 50 616 mieszkańcami i 174 km², w skali powiatu – 111 732 mieszkańców i 471 km² powierzchni.
Trzeba jeszcze było przygotować wnioski do Starostwa i Urzędu Miejskiego o powołanie zespołu, projekt funkcjonowania tego podmiotu, który został skonsultowany z ekspertami z zakresu dendrologii i prawnikiem, oraz projekt zarządzenia powołującego zespół. Odbyło się kilka rozmów z władzami samorządowymi. Najpierw ze starościną Barbarą Bandołą, potem z burmistrzem Pszczyny i urzędnikami. Od samego początku aktywiści spotkali się z otwartą i wspierającą postawą starościny, która chętnie podejmowała temat drzew i poszukiwania niestandardowych sposobów ich ochrony. Podobnie otwarcie podchodził do sprawy burmistrz Pszczyny – Dariusz Skrobol.
W takiej atmosferze pracuje się zupełnie inaczej – energia idzie od razu w działanie, a nie w walkę o sprawę. Do koordynacji pracy zespołu z ramienia Starostwa została oddelegowana pracowniczka z dużą wiedzą i doświadczeniem – Maria Adamczyk (naczelniczka Wydziału Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska).
Zarządzeniem starosty z 21 września 2022 roku został powołany zespół opiniodawczo-doradczy do spraw ochrony dziedzictwa przyrodniczego i zrównoważonego rozwoju ziemi pszczyńskiej „Drzewa dla Pokoleń”.
– Choć ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie dopuszcza tworzenie zespołów opiniodawczo-doradczych, jest to mechanizm bardzo rzadko stosowany w polskich samorządach. Jeśli można się gdzieś spotkać z nimi, to w dużych miastach na prawach powiatu, a i tam kompetencje takich ciał nie są tak bardzo rozbudowane, jak ma to miejsce w przypadku powiatu pszczyńskiego – mówi Grzegorz Wójkowski.
Długa lista spraw
Zespół szybko miał pierwsze sukcesy na swoim koncie, np.: przywrócenie zadrzewienia przy ul. Zdrojowej w Pszczynie i ul. Jeziornej w Goczałkowicach-Zdroju, gdzie po zrealizowanej inwestycji nie przewidziano powrotu do zadrzewienia, a także wydanie opinii w sprawie przebudowy ul. Brzozowej w Wiśle Wielkiej. W tym drugim przypadku zespół miał wpływ na wybór takiej koncepcji inwestycyjnej, która pozwoli zachować większość drzew przy ulicy, ale również, co ważne, na dobór gatunków drzew i ich liczby w nasadzeniach zastępczych, które zostaną wykonane przy tej samej ulicy.
W listopadzie 2023 roku Stowarzyszenie Pszczyna Miasto Zielone sfinalizowało też powołanie zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw ochrony dziedzictwa przyrodniczego i zrównoważonego rozwoju Ziemi Pszczyńskiej „Drzewa dla Pokoleń” w Urzędzie Miejskim w Pszczynie.
Nagroda Super Samorząd
Stowarzyszenie Pszczyna Miasto Zielone i Zarząd Powiatu Pszczyńskiego otrzymali nagrodę Super Samorząd 2022. Jury doceniło systemowy sposób działania dla ochrony dziedzictwa przyrodniczego w Pszczynie. Zespół opiniodawczo-doradczy, w skład którego wchodzą przedstawiciele strony społecznej i urzędnicy Starostwa Powiatowego, to nowa jakość wspólnej troski m.in. o drzewa w mieście, która wykracza poza najpopularniejszą formułę protestów organizowanych przez środowiska proekologiczne.
Więcej w „Atlasie dobrych praktyk”
Przeczytaj historie o ludziach, którzy wzięli sprawy w swoje ręce.
Akcja Masz Głos to prowadzony od 2006 roku ogólnopolski projekt Fundacji im. Stefana Batorego, który ma na celu budowanie dialogu i współpracy pomiędzy społecznościami lokalnymi a władzami samorządowymi. Patroni medialni: Onet.pl, Ngo.pl, NaszeMiasto.pl.
Stowarzyszenie Pszczyna Miasto Zielone powstało w odpowiedzi na falę wycinek starych drzew, która w latach 2018 i 2019 przetoczyła się przez Polskę – dotarła też do Pszczyny i okolic. Z dnia na dzień zmienił się krajobraz miasta, w którym przyroda jest elementem kodu kulturowego i tożsamości. Mieszkańcy reagowali na sytuację frustracją i sprzeciwem. Stowarzyszenie wzięło na siebie rolę głosu lokalnej społeczności w tematach, które do tej pory nie były obecne w dialogu między urzędami a mieszkańcami.
Źródło: akcja Masz Głos
