Ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnienia, czyli więcej dialogu i współpracy z ekonomią społeczną
1 czerwca weszła w życie ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Nowe zastępują ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wprowadzając wiele zmian w sposobie organizacji służb zatrudnienia, instrumentach wspierających rozwój zawodowy pracowników, a także przeciwdziałających bezrobociu.
Celem nowej regulacji jest przygotowanie publicznych służb zatrudnienia do zmian zachodzących na rynku pracy, wynikających m.in. z postępu technologicznego i cyfrowego, transformacji energetycznej i procesów demograficznych, tak aby lepiej wspierały one rozwój gospodarczy. Nowe rozwiązania prawne skierowane są do uczestników rynku pracy, to jest pracowników, pracodawców, osób bezrobotnych i poszukujących pracy, ale także do osób do tej pory nieaktywnych.
W ustawie bardziej wyraźnie niż do tej pory dostrzeżono podmioty ekonomii społecznej, jako uczestników dialogu wokół lokalnej, regionalnej i krajowej polityki rynku pracy, ale także jako aktorów, z którymi służby zatrudnienia mogą współdziałać.
Dialog, czyli ekonomia społeczna w radach rynku pracy
Rady rynku pracy są społecznymi ciałami dialogu działającymi na szczeblu ogólnopolskim, wojewódzkim i powiatowym. Pełnią one funkcje opiniodawczo-doradczą i wspierają odpowiednio ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, marszałka województwa i starostę w prowadzeniu polityk rynku pracy. Rady powoływane są na czteroletnią kadencję, a w ich skład wchodzą przedstawiciele organizacji pracodawców, związków zawodowych, OHP czy też rad działalności pożytku publicznego. Ważną z perspektywy ekonomii społecznej zmianą jest natomiast uwzględnienie w składzie rad przedstawicieli krajowego i regionalnych komitetów rozwoju ekonomii społecznej, a na poziomie powiatowym przedstawicieli ośrodków wsparcia ekonomii społecznej.
To ważne, ponieważ na szczeblu powiatowym rady opiniują propozycję starosty dotyczącą form pomocy finansowanych z Funduszu Pracy. Na szczeblu centralnym i krajowym rady opiniują m.in. priorytety, w ramach których przyznawane jest wsparcie na kształcenie ustawiczne ze środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego.
Współpraca w nowym wydaniu
Ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnienia jednoznacznie wskazuje, że jednym z zadań samorządu powiatu w zakresie aktywności zawodowej, wspierania zatrudnienia oraz rynku pracy jest współpraca z OWES. Zakres tej współpracy nie został doprecyzowany, co oznacza, że OWES powinien być dla samorządu partnerem w różnych działaniach składających się na lokalną politykę rynku pracy. To ważny krok, ponieważ OWES dysponują praktyczną wiedzą o potrzebach osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, ale także o potencjale zatrudnieniowym przedsiębiorstw społecznych. Głos OWES może sprawić, że w większym niż do tej pory stopniu ekonomia społeczna będzie dostrzegana jako aktywność pozytywnie wpływająca na lokalny rynek pracy.
Zarówno na poziomie powiatowym, jak i wojewódzkim, podmioty ekonomii społecznej są wskazywane jako potencjalni partnerzy do prowadzenia działań informacyjnych, które docierać mają do osób nieaktywnych, pozostających poza rynkiem pracy. Jednym z zadań samorządu województwa i powiatu jest docieranie z informacją o formach pomocy do osób niezarejestrowanych w tym biernych zawodowo. Partnerami dla tych działań powinny być zarówno PES, jak i OWES.
Podmioty ekonomii społecznej i OWES mogą być partnerami samorządów powiatów przy realizowaniu programów specjalnych finansowanych ze środków Funduszu Pracy. Programy te powinny odpowiadać na lokalne potrzeby rynku pracy. Co ważne w tej formule sfinansować można nie tylko określone w ustawie formy pomocy, ale także specyficzne elementy wspierające zatrudnienie, a zatem działania indywidualnie dopasowane do potrzeb konkretnych adresatów czy też lokalnej specyfiki. Podmioty ekonomii społecznej mogą także współpracować z ministrem, marszałkiem lub starostą przy realizowaniu projektów pilotażowych. Takie wspólne inicjatywy pozwalają na przetestowanie nowych rozwiązań wspierających aktywność zawodową i wspierających zatrudnienie, które następnie mogą zostać wprowadzone jako rozwiązania o charakterze systemowym.
Finansowanie reintegracji i rehabilitacji
W ustawie znalazły się tez nowe rozwiązania pozwalające sfinansować z Funduszu Pracy aktywizację osób długotrwale bezrobotnych. Starosta zleci takie zadania podmiotom ekonomii społecznej prowadzącym centra lub kluby integracji społecznej lub podmiotom ekonomii społecznej prowadzącym działalność statutową na rzecz integracji i reintegracji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym.
Z kolei przedsiębiorstwa społeczne prowadzące działalność w zakresie rehabilitacji dla dzieci z niepełnosprawnościami mogą otrzymać refundację kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego przez PUP bezrobotnego poszukującego pracy.
Wsparcie finansowe dla PS i spółdzielni
Rozwiązania funkcjonujące wcześniej w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, dotyczące finansowania z Funduszu Pracy kosztów związanych z zatrudnieniem osób bezrobotnych lub poszukujących pracy co do zasady nie uległy zmianie. W dalszym ciągu spółdzielnie socjalne i PS mogą otrzymać środki na utworzenie stanowiska pracy dla skierowanej przez PUP osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy. Podobnie jak wcześniej możliwe jest także uzyskanie dofinansowania na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej.
Poza wskazanymi powyżej rozwiązaniami, podmioty ekonomii społecznej mogą także korzystać na ogólnych zasadach z innych instrumentów i rozwiązań przewidzianych w ustawie o ekonomii społecznej dla pracodawców i przedsiębiorców.
Nowe rozwiązania prawne to szansa na lepszą kooperację na rzecz rozwoju rynku pracy. Dla podmiotów ekonomii społecznej i OWES to możliwość podjęcia inicjatywy i rozpoczęcia lub rozwinięcia współpracy z PUP, WUP i władzami samorządowymi. Z perspektywy polityki społecznej nowe przepisy dają nadzieję na większą integrację polityki społecznej na poziomie lokalnym i regionalnym.
Zachęcamy do zapoznania się z najważniejszymi założeniami nowej ustawy, a także do odwiedzania portalu publicznych służb zatrudnienia:
