Publicystyka - ngo.pl

Retrospektywa „Dokument Wielkiego Formatu” to jeden z najbardziej wyczekiwanych elementów programu WATCH DOCS. W jubileuszowym roku kuratorka sekcji Weronika Adamowska kieruje wzrok widzów na północ Europy — skąd pochodzi zestaw filmów, które kształtowały historię dokumentu, ale również wytyczały ekspresyjne, odważne i nierzadko buntownicze ścieżki jego rozwoju.

„Światła północy” to spotkanie z twórcami, którzy zmienili sposób, w jaki patrzymy na dokument. To kino surowe, ironiczne, poetyckie — precyzyjnie wycelowane w sedno ludzkiego doświadczenia i wciąż zaskakująco świeże. Wszystkie pokazy tej sekcji poprzedzone będą filmoznawczymi wprowadzeniami, które pozwolą widzom zanurzyć się w estetyce i kontekstach regionu.

• W programie „Świateł Północy” nie mogło zabraknąć Jørgena Letha, jednego z najważniejszych duńskich eksperymentatorów. W kultowym „Człowieku idealnym” (1967) reżyser z chirurgiczną precyzją testuje granice obserwacji: elegancka para wykonuje banalne gesty w białej, sterylnej przestrzeni — jak eksponaty w ludzkim laboratorium. Film, pozornie chłodny i formalny, okazuje się celną krytyką społecznych ideałów „normalności” i „doskonałości”.

• Z kolei „Życie w Danii” (1972) to ironiczna, konceptualna próba rozmontowania narodowych klisz: stu Duńczyków staje przed kamerą, wcielając się w role, które społeczeństwo nadaje im na co dzień — od ministra finansów po kolarza i grupę kobiet z prowincji.

• Intymną przeciwwagą dla tych eksperymentów jest późniejszy „Aarhus” (2005), nostalgiczna podróż Letha do miejsc dzieciństwa.

• Jednym z filarów sekcji jest najbardziej znany film fińskiego klasyka Markku Lehmuskallio i jego syna Johannesa — „Anerca: oddech życia” (2020). To poetycki kolaż łączący antropologiczne obserwacje, muzyczne rytmy i medytacyjny zapis świata Inuitów, Czukczów i Saamów. Lehmuskallio pokazuje, jak pod naporem modernizacji w postkolonialnych realiach zdołała przetrwać niemal pierwotna wspólnotowość.

• W zupełnie innym rejestrze emocjonalnym utrzymany jest punkowy klasyk Jörna Donnera, „Do diabła! Obrazki z Finlandii” (1971). Donner bezpardonowo wywraca nasze idealizowane wyobrażenia o „kraju szczęśliwości”, pokazując Finlandię lat 60. jako przestrzeń gniewu, ubóstwa i frustracji.

• W sekcji znalazły się również dwa wczesne filmy Rubena Östlunda. „Niech inni zajmą się miłością” (2001) to czuły, zaskakująco lekki portret młodych mężczyzn, którzy zmagają się z pierwszymi dylematami dorosłego życia. Widać tu zapowiedź jego stylu: drobiazgową obserwację mikrozachowań, ironię i precyzję w wyłapywaniu społecznych ról.

• Bardziej bezpośredni i bolesny wydaje się film „Rodzina raz jeszcze” (2002), w którym Östlund próbuje — z kamerą w dłoni — posklejać swoją rodzinę po rozwodzie rodziców. Skutkuje to obnażeniem relacji, które ranią zamiast leczyć, oraz niekończącymi się poszukiwaniami czegoś, co być może nigdy nie istniało.

• Z kolei „Surowa młodość” (2004) Margreth Olin — bezkompromisowy dokument nakręcony zgodnie z zasadami Dogmy. Norweska reżyserka pokazuje, jak uczniowie szkoły średniej w Oslo radzą sobie w wielokulturowym, nowoczesnym i ogromnie wymagającym świecie. To jeden z najważniejszych dokumentalnych portretów młodości, jakie kiedykolwiek powstały.

Równolegle WATCH DOCS przedstawia drugą odsłonę konkursu „Nowe Filmy Polskie” – sześć tytułów formalnie odważnych, tematycznie różnorodnych, a przede wszystkim głęboko zanurzonych w ludzkich historiach.

• Na szczególną uwagę zasługuje „Divia” Dmytra Hreshki – pierwszy dokument w pełni poświęcony wpływowi wojny w Ukrainie na środowisko naturalne. Pozbawiony dialogów, złożony z monumentalnych, długich ujęć film pulsuje napięciem między harmonią natury a kakofonią wojny.

• Z kolei „Kumotry” Emilii Śniegoskiej zabierają widzów do wymierającej polskiej wsi w rumuńskich Karpatach. Nostalgiczny, pełen humoru portret przyjaźni kobiet, naznaczony przemijaniem i pięknem codzienności, staje się pieśnią na cześć solidarności.

• W zupełnie innym obszarze pamięci i wspomnień porusza się dokument Weroniki Mliczewskiej „Dziecko z pyłu” – opowieść o synu Wietnamki i amerykańskiego żołnierza, dorastającym jako dziecko pozbawione praw i miejsca w społeczeństwie.

• „Grudzień” (który podobnie jak „Kumotry” - będzie miał na WATCH DOCS swoją krajową premierę) to mocny społeczno-polityczny manifest. Jego twórca – Grzegorz Paprzycki porusza niezwykle trudne kwestie, uświadamiając nam, jak dalece próbujemy uciec od realnych dramatów współczesności, nawet tych dziejących się tuż obok nas – przy granicy polsko-białoruskiej.

• W „Na własnych zasadach” Tadeusza Chudego obserwujemy proces dojrzewania rodzeństwa z domu dziecka. Julka i Paweł próbują znaleźć własną drogę, lawirując między rodziną, której zabrakło, a dorosłością, która przychodzi zbyt szybko.

• Zestaw zamyka mroczne i hipnotyzujące „Silver” Natalii Koniarz, obsypany nagrodami portret legendarnej kopalni Cerro Rico — miejsca, które od wieków pożera ludzkie życie, budując potęgę królów, państw i współczesnych korporacji. Wspaniale opowiedziany doskonałymi zdjęciami, piękny i niepokojący film o miejscu, w którym czas zatrzymał się w przerażająco symbolicznym punkcie.

Grudniowa edycja WATCH DOCS będzie jubileuszową, 25. odsłoną festiwalu. Odbędzie się w dniach 5-14 grudnia 2025 r.

Festiwalowe filmy będziemy oglądać w trzech warszawskich kinach: Kinie Muranów, Kinotece oraz KINOMUZEUM w Muzeum Sztuki Nowoczesnej, jak również online na platformie Stowarzyszenia Kin Studyjnych MOJEeKINO.PL.

Specjalna jubileuszowa kolekcja zawierająca wybór najgłośniejszych tytułów ostatnich edycji będzie również dostępna w dniach 5-31 grudnia dla widzów z całej Polski na platformie PLAYER.

Organizator: Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Współfinansowanie: Miasto stołeczne Warszawa, Program „Kreatywna Europa” – komponent MEDIA, Polski Instytut Sztuki Filmowej, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ambasada Królestwa Niderlandów

Więcej informacji: www.watchdocs.pl

Zapisz się do newslettera: https://watchdocs.pl/newsletter-watch-docs