Publicystyka - ngo.pl

Sporo o oczekiwaniach wobec nowej Ministry pisałem całkiem niedawno (kliknij). Ale teraz jest kolejna okazja. Oto 30 grudnia (tak, w przedostatni dzień roku) z terminem do końca stycznia ogłoszono konsultacje programu współpracy na rok 2025 (kliknij). 

Przy tej okazji budzi się wiele wątpliwości. Uprzedzam od razu. Nie chodzi o to, by się czepiać i wytykać błędy. Po pierwsze, dobrze, że taki dokument będzie stworzony. Po drugie nikt nie jest doskonały i zawsze zdarzają się „niedoróbki” (szczególnie za pierwszym razem). A jednak, po to, by w przyszłości unikać błędów, warto wspólnie o tym rozmawiać. Więcej, program ten powinien być punktem odniesienia dla innych ministerialnych programów, więc jak żona Cezara… powinien starać się być wzorem.

Tak oto kilka uwag ogólnych, zanim przejdziemy do konkretnych propozycji, które mogą być zgłoszone w trakcie konsultacji:

Po pierwsze, zbyt późno. Przypomnijmy, że zgodnie z Ustawą program współpracy na poziomie samorządu „jest uchwalany do dnia 30 listopada roku poprzedzającego okres obowiązywania programu”. Wiadomo, że budżet samorządu to nie to samo, co budżet państwa, ale konsultowanie programu, który ma działać od 1 stycznia w styczniu to nie jest dobra praktyka.

Po drugie, brak prekonsultacji. Jeżeli prawdą jest deklaracja co do chęci prawdziwego partnerstwa, to przedstawianie do konsultacji, utworzonego w zaciszu gabinetów, dokumentu nie jest dobrą praktyką partycypacji.

Po trzecie, dlaczego nie ministra. Program dotyczy Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku Publicznego, a nie Ministry. To po raz kolejny pokazuje niefunkcjonalność tego układy Ministra – Przewodnicząca i zmusza do ekwilibrystyki.

Po czwarte, im prościej, tym lepiej. Dokument strategiczny nie musi być długi i skomplikowany. Nie ma potrzeby, dla przykładu, powtarzać w nim zapisów ustawowych. Ma być on użyteczny i dla Ministry, i dla organizacji.

Po piąte, liczy się konkret. Użyteczność musi wynikać nie tylko z przejrzystości, ale i z konkretnych zapisów, które – trochę jak w projekcie pisanym przez organizacje – powinny opierać się na wyznaczaniu celów zbliżonych do metody SMART.

Dodajmy, że niektóre rozwiązania zostały wypracowane, np. w projekcie OFOP-u „Programy dla zmiany” (kliknij) – warto korzystać.

Celem głównym Programu jest uporządkowanie zasad współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi, tak by była ona efektywna i satysfakcjonującą dla obu stron.

Cele szczegółowe Programu to:

1. C.1 – wypracowanie założeń projektów legislacyjnych, aby stworzyć warunki sprzyjające rozwojowi organizacji społeczeństwa obywatelskiego, wolontariatu i mechanizmów partycypacyjnych, w tym przeprowadzenie ustrukturalizowanej debaty na temat nowelizacji Ustawy o działalności pożytku publicznego lub nowej ustawy konstytucyjnej dla trzeciego sektora.
2. C.2 – wypracowanie i przyjęcie przez rząd strategii wspierania przez państwo rozwoju sektora pozarządowego przy jednoczesnej weryfikacji (ewaluacja i zmiany) programów wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i zintegrowaniu z programami rozwoju ekonomii społecznej
3. C.3 – uporządkowanie systemu dialogu obywatelskiego (m.in. rady działalności pożytku publicznego, komitety monitorujące, komitety rozwoju ekonomii społecznej), w tym zasad wyboru do ciał dialogu i sposobu reprezentacji.

Współpraca Przewodniczącego z organizacjami pozarządowymi odbywa się na zasadach określonych w ustawie, z tym, że

• pomocniczość – rozumiana będzie jako niepodejmowanie przez rząd działań (np. badań, konferencji, szkoleń), które mogą być zrealizowane przez same organizacje, a podejmowanie interwencji jedynie w tych obszarach, gdzie konieczna jest ingerencja państwa.
• suwerenność stron – rozumiana będzie jako prawo organizacji do wybierania swoich przedstawicieli do rozmów z rządem
• partnerstwo – rozumiane będzie jako zapewnienie udziału organizacji w programowaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ewaluacji polityk publicznych, w tym procesie stanowienia prawa, na poziomie rządowym
• jawność i transparentność – rozumiane będą jako udostępnianie tak przez stronę rządową jak i pozarządową wszelkich informacji dotyczących odbywających się poza oficjalnymi ciałami dialogu obywatelskiego współpracy, uzgodnień, konsultacji.

Wspólne działania powinny być realizowane w sposób planowy, zapewniający harmonijne i efektywne osiąganie wyznaczonych celów i w sposób, który nie dyskryminuje organizacji pozarządowych.

Program obejmuje współpracę z organizacjami pozarządowymi w zakresie, który wynika z ustawowych zadań Przewodniczącego ds. pożytku publicznego, Komitetu ds. pożytku publicznego i Ministry ds. społeczeństwa obywatelskiego.

Współpraca Przewodniczącego z organizacjami pozarządowymi jest współpracą pozafinansową (finansowaniem organizacji zajmuje się NIW – obszar działania NIW-u określi strategia – cel szczegółowy C-2). Współpraca niefinansowa będzie się odbywać na trzech płaszczyznach: wzajemne informowanie, ciała dialogu, konsultacje, inicjatywy Przewodniczącej:

Informowanie
Wymiana informacji odbywa się przez najbardziej powszechne i dostępne kanały komunikacji (w ramach dostępnych zasobów). Ze strony Przewodniczącego podstawowym źródłem informacji jest Biuletyn Informacji Publicznej. Pomocniczą rolę pełni strona https://www.gov.pl/web/pozytek.

Ciała dialogu
Z uwagi na fakt, że w ciałach dialogu w obecnej formie przedstawiciele organizacji są nominowani przez Przewodniczącą (np. RDPP, Rada NIW, Grupy Robocze), do czasu uregulowania problemu reprezentacji (cel szczegółowy C-3), nie będą traktowani jako reprezentanci sektora, a jedynie jako eksperci zaproszeni do współpracy. Dla przykładu RDPP powinna być traktowana zgodnie z ustawą jako „organ opiniodawczo-doradczy Przewodniczącego Komitetu (Art. 35) i zajmować się przede wszystkim zadaniami określonymi w pkt 2. tego artykułu. Dlatego decyzje Przewodniczącej, po zebraniu opinii od RDPP, powinny podlegać konsultacjom. W celu zapewnienia przejrzystości działań, do czasu zmian strukturalnych (cel szczegółowy C.3) na posiedzenie Komitetu ds. Pożytku Publicznego będzie zapraszany niezależny przedstawiciel sektora pozarządowego (np. z portalu NGO.pl) w roli obserwatora.

Konsultacje
Z założenia wszystkie decyzje, projekty strategii, ustaw itp. będą konsultowane ze środowiskiem pozarządowym. W przypadkach odstępowania od konsultacji – prowadzonych zgodnie z 7 zasadami konsultacji – dostępna będzie informacjach o przyczynach tej decyzji.

Inicjatywy Przewodniczącej
Przewodnicząca na podstawie precyzyjnych reguł publicznie dostępnych może przyznawać patronaty honorowe, współorganizować wspólne z organizacjami pozarządowymi przedsięwzięcia i uczestniczyć (osobiście lub przedstawicieli Przewodniczącego) w działaniach organizacji pozarządowych.

W 2025 priorytetami działań będzie:

1. Polska prezydencja
2. Budowanie odporności społeczeństwa obywatelskiego
3. Odbudowywanie demokracji i praworządności

Program będzie realizowany od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.

Koordynatorem Programu będzie Departament Społeczeństwa Obywatelskiego w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

W ramach prac Departamentu.

Planowane produkty

1. przygotowana duża nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego lub ustawa ją zastępująca. Ustawa do końca roku powinna przejść co najmniej proces konsultacji na RCL-u
2. przygotowana ustawa o dialogu obywatelskim, która do końca roku powinna wejść pod obrady Sejmu.
3. przygotowana zostanie strategia wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego wraz ze szczegółowymi strategiami kierunkowymi (np. niektóre zweryfikowane dotychczasowe strategie). Strategie powinny być skonsultowane przed wakacjami, tak, aby budżet na przyszły rok mógł być dobrze zaplanowany.
4. Przyjazny i aktualny BIP zweryfikowany przez niezależny audyt społeczny, dostępny dla organizacji od maja 2025 roku.

Program został skonsultowany z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 poprzez ogłoszenie w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na stronie https://www.gov.pl/web/pozytek.

Załącznikiem do programu jest pełne podsumowanie konsultacji publicznych.

nie dotyczy