Publicystyka - ngo.pl

W Federacji Mazowia od ponad 20 lat zajmujemy się kompleksowym wspieraniem trzeciego sektora w województwie mazowieckim. Pomysł, by podjąć się realizacji programu, który został zaplanowany przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, zrodził się przede wszystkim z chęci zaoferowania organizacjom członkowskim dodatkowej formy współpracy i wsparcia. Cel, który postawił przed nami grantodawca, to włączenie zagadnienia ekonomii społecznej w proces nauczania wyższego. Sposób – zorganizowanie praktyk dla osób studiujących w Warszawie w podmiotach ekonomii społecznej na Mazowszu.

Szybko okazało się, że aby móc docierać z informacją o programie do różnych grup odbiorców, musimy znaleźć odpowiedni język – pojęcie ekonomii społecznej jest wciąż słabo rozpoznawalne, zarówno wśród osób studiujących, jak i w środowisku pozarządowym. I tak narodziła się nazwa i portal Praktyki Społecznie Użyteczne.

Nawiązałyśmy współpracę z niemal 70 organizacjami, które przygotowały się na to, by przyjąć do siebie osoby na praktyki. Znalazły się wśród nich duże NGO o dobrej rozpoznawalności i ogólnopolskim zasięgu, jak i niewielkie, początkujące stowarzyszenia czy fundacje działające lokalnie. Równie różnorodna jest tematyka ich pracy – od ruchów miejskich, organizacji factcheckingowych przez działania kulturalne, wspieranie nauki po gastronomię i wsparcie osób z niepełnosprawnościami.

Wspólnie z organizacjami stworzyliśmy ponad 100 ofert praktyk na różnych stanowiskach. Najwięcej dotyczyło działań promocyjnych, koordynacyjnych i administracyjnych, natomiast w obrębie specjalizacji poszczególnych organizacji były to prace badawcze i w zakresie wsparcia psychologicznego. Sporo było także ofert związanych z IT, głównie z budową czy poprawą stron internetowych.

Dla większości osób uczestniczących w programie Praktyki Społecznie Użyteczne były pierwszym kontaktem z ekonomią społeczną czy trzecim sektorem.

„Nie tylko nauczyłam się pracy zespołowej i organizacji projektów, ale też odkryłam, jak ważną rolę odgrywa trzeci sektor w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego” – napisała jedna ze studentek w ankiecie ewaluacyjnej.

Jednak dla osób studiujących udział w programie wiązał się z wyzwaniami. Wielu studentów pracuje, by utrzymać się w trakcie studiów, co ogranicza ich możliwości czasowe. Jak wynika z badań Portfel Studenta z 2024 roku, w ciągu ostatnich sześciu lat uśrednione miesięczne wydatki studentów i studentek wzrosły o ponad 2000 zł[1]. Wysokie koszty życia to główny powód, dla którego niemal 80% osób studiujących podejmuje pracę zarobkową[2]. Choć liczba ta nie odbiega zasadniczo od średniej unijnej, w Polsce aż 74% studentów i studentek wykonuje pracę niezwiązaną z ich kierunkiem studiów. Co więcej, czas poświęcany na naukę i pracę wynosi tygodniowo 52 godziny i jest to jeden z najwyższych wyników w Europie[3].

Aby wyjść naprzeciw tym trudnościom, wraz z organizacjami proponowaliśmy elastyczne formy praktyk – znaczna część z nich odbywała się w modelu hybrydowym, co pozwalało dostosować harmonogram do indywidualnych potrzeb. Z przyczyn formalnych nie mogliśmy proponować osobom studiującym wynagrodzenia, co mogłoby ułatwić podjęcie decyzji o włączeniu się w program i zmniejszyć bariery finansowe.

Odpłatność praktyk i staży to temat, z którym mierzyłyśmy się przez cały okres pilotażu. Z jednej strony nie mamy wątpliwości, że za pracę należy się płaca. Ponadto brak wynagrodzenia w programie spowodował, że osoby studiujące na kierunkach atrakcyjnych z perspektywy rynku, jak prawo czy informatyka, miały do wyboru praktyki na znacznie bardziej korzystnych warunkach, np. w korporacjach. W efekcie najpopularniejsze wśród osób absolwenckich w programie były humanistyczne i społeczne kierunki studiów: psychologia (30%), socjologia (11%), antropologia kultury i kulturoznawstwo (6%).

Z drugiej jednak strony staż można postrzegać w kategoriach praktycznej nauki zawodu – osoby bez żadnego przygotowania dostały od opiekunów praktyk w organizacjach czas i uwagę, by postawić swoje pierwsze kroki na rynku pracy.

Osoby absolwenckie podkreślały w ankietach ewaluacyjnych, że praktyki umożliwiły im rozwój kompetencji miękkich, takich jak komunikacja, współpraca czy umiejętność rozwiązywania problemów. Dla wielu z nich były impulsem do zastanowienia się nad swoją ścieżką zawodową i włączenia działań społecznych do swoich planów na przyszłość.

Co ciekawe, trzeci sektor został oceniony przez większość osób studiujących jako bardzo włączający, bazujący na zasobach, z którymi przychodzi do organizacji nowa osoba, uwzględniający jej potencjały, ale też ograniczenia.

Z perspektywy organizacji biorących udział w programie kluczowe było zaangażowanie młodych osób, które wniosły świeże spojrzenie, kreatywność oraz nową energię do ich działań. Współpraca z nimi stała się inspiracją do rozwoju, ale równocześnie wymagała dodatkowej pracy – zarówno przy wprowadzeniu praktykantów do zadań, jak i w dopasowaniu języka komunikacji do młodego pokolenia. Dla wielu organizacji była to cenna lekcja lepszego zrozumienia potrzeb młodych ludzi oraz okazja do promocji swojej działalności w nowych środowiskach.

Program został zaprojektowany tak, aby obniżyć próg wejścia dla organizacji. Oferowane wsparcie, w tym pomoc w przygotowaniu programu praktyk, ograniczenie formalności oraz wynagrodzenie dla opiekunów, umożliwiły NGO udział w projekcie bez nadmiernego obciążenia. Dzięki temu wiele organizacji, które początkowo obawiały się, że nie poradzą sobie z prowadzeniem praktyk, przełamało swoje bariery i zyskało wartościowych współpracowników.

Jednym z największych wyzwań było dostosowanie zarządzania praktykami do potrzeb młodych ludzi. Organizacje zauważyły, że skuteczna współpraca wymaga zarówno elastyczności, jak i starannego monitorowania oraz planowania ich zaangażowania.

Dla NGO udział w programie był jednak czymś więcej niż tylko pozyskaniem dodatkowych zasobów. Organizacje, które wzięły udział w projekcie, zaczęły bardziej świadomie planować współpracę z młodymi ludźmi, rozwijać swoje struktury i budować trwałe relacje ze środowiskiem akademickim.

Program Praktyk Społecznie Użytecznych zaangażował osoby studiujące na 22 warszawskich uczelniach. Zasięg był więc znaczny, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że –  jak słyszałyśmy od osób ze świata akademickiego – dla tak dużych podmiotów jak uniwersytety nawiązywanie współpracy z pojedynczymi organizacjami jest prawie niemożliwe. Czujemy, że dzięki temu programowi w Federacji Mazowia udało nam się stworzyć platformę współpracy między środowiskiem akademickim a organizacjami pozarządowymi.

Niektóre uczelnie zaangażowały się szczególnie aktywnie, m.in. Uniwersytet Łazarskiego włączył organizacje pozarządowe w swój program Kariera 360, a Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej współorganizowała konferencję podsumowującą.

Jak podkreślają opiekunowie praktyk ze strony uczelni, program stanowił wsparcie w ich pracy, ponieważ umożliwił precyzyjne dopasowanie praktyk do kierunków studiów – osoby studiujące fashion design zdobywały doświadczenie w Fundacji Splot Społeczny, zgłębiając tematykę ekonomii cyrkularnej w obszarze mody, adepci socjologii badali praktyki korzystania z przestrzeni z Fundacją Dom Sztuki, a przyszli dziennikarze rozwijali swoje kompetencje ze Stowarzyszeniem Demagog.

Ta współpraca pokazała, że łączenie edukacji akademickiej z praktyką społeczną jest kluczowe dla kształtowania świadomych obywateli oraz budowania silniejszych relacji między sektorem edukacyjnym a trzecim sektorem.

[1] Portfel studenta. Raport Warszawskiego Instytutu Bankowości we współpracy ze Związkiem Banków Polskich, red. Patryk Gąsior, Jarosław Bieliński, Zofia Ponulak, Warszawa 2024.

[2] Kristina Hauschildt, Christoph Gwosć, Hendrik Schirmer,Froukje Wartenbergh-Cras, Social and Economic Conditions of Student Life in Europe, Bielefeld 2021.

[3] Społeczne i ekonomiczne warunki życia studentów w Polsce na tle innych krajów europejskich.

Ewa Pietraszek - koordynatorka programu Praktyk Społecznie Użytecznych z Federacji Mazowia. Z wykształcenia jest antropolożką, a w trzecim sektorze działa od 2013 roku. Jako animatorka kultury i redaktorka współpracowała zarówno z maleńkimi inicjatywami nieformalnymi, jak i największymi instytucjami w Polsce. Związana także z Domem Sztuki, gdzie współtworzy działania na rzecz społeczności lokalnej Grochowa. Po pracy lubi być w przyrodzie, wspinać się i czytać.