Publicystyka - ngo.pl

Pani Minister Marlena Maląg

Minister Rodziny i Polityki Społecznej

Szanowna Pani Minister,

W związku z prowadzonymi pracami nad zmianami w Ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej chcieliśmy, jako przedstawiciele organizacji obywatelskich działających w sferze usług społecznych skupionych w Porozumieniu DI.2035, zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii.

Od lat spada liczba kandydatów na zawodowe rodziny zastępcze, z drugiej strony mimo licznych zapowiedzi poważnego podejścia do procesu deinstytucjonalizacji rozwijana jest infrastruktura instytucjonalnej pieczy zastępczej. Dzieje się tak mimo faktu, iż działania te są nieracjonalne z powodów zarówno ekonomicznych, jak i społecznych. Jako oczywistość uznajemy to, że dziecko powinno dorastać w rodzinie, a nie w instytucji. W tym kierunku zmierzają również prace nad rządową Strategią Rozwoju Usług Społecznych 2021–2030 (z perspektywą do 2035 r.). W projekcie strategii zapisano wprost, że realizacja kierunków zaplanowanych działań „pozwoli na odejście od konieczności funkcjonowania instytucjonalnej pieczy zastępczej i zapewnienie podaży odpowiedniej do potrzeb liczby rodzinnych form pieczy zastępczej”.

Dlatego też, z wielką nadzieją oczekiwaliśmy na kierunek zmian w projekcie ustawy o zmianie Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw, zgłoszonym do dyskusji i uzgodnień przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej we wrześniu 2021 r. Pomimo wielu kwestii, które uważamy za zbyt zachowawcze, w projekcie znalazło się wiele zapowiedzi budzących nadzieję na zmianę postaw, zgodnie z zapowiadanymi kierunkami działań o charakterze strategicznym. Jednak ostatnie propozycje korekt nowelizacji ze stycznia 2022 r. budzą zdumienie oraz zdecydowany sprzeciw. Nowe propozycje nie tylko niwelują dobre zapisy, ale także idą dokładnie pod prąd zapowiadanemu procesowi deinstytucjonalizacji, który przygotowywany jest zarówno w sferze polityki społecznej, jak i ochrony zdrowia.

Oto najważniejsze kwestie budzące nasz sprzeciw, na które zwracamy uwagę

• Hamowanie wynagrodzeń rodzin zastępczych. W pierwotnej wersji projektu ustawy proponowano rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka miesięczne wynagrodzenie nie niższe niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, obecnie 3.010 zł brutto (obowiązujące do dzisiaj przepisy wskazują kwotę 2.000 zł brutto), co dawało szansę na sensowną coroczną waloryzację. Obecnie proponuje się stałą kwotę 3100 zł brutto, co ponownie zamrozi tę stawkę, podczas gdy z zapowiedzi wynika, że w 2023 r. ma ona wzrosnąć do 4000 zł brutto. W związku z tym uważamy, że należy nie tylko powrócić do dotychczasowego brzmienia, ale podwyższyć stawki do 125% najniższego wynagrodzenia w przypadku zawodowych rodzin zastępczych i 150% w przypadku rodzin zastępczych prowadzonych w formule pogotowia opiekuńczego. Należy ponadto zezwolić samorządom na wybór pomiędzy umową cywilno-prawną, a umową o pracę. Wydaje się, że w tym przypadku powinno preferować się stabilne formy funkcjonowania, a nie promować „zatrudnienie śmieciowe”. To rozwiązanie jest kluczem rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej.
• Zgoda na tworzenie nowych placówek opiekuńczo-wychowawczych. W pierwotnej wersji projektu ustawy zaproponowano absolutny zakaz tworzenia nowych placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego, interwencyjnego, specjalistyczno-terapeutycznego, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych i interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych. Wyjątek, czyli ewentualna możliwość otwarcia, dotyczył sytuacji, w której wniosek złożono w okresie wchodzenia w życie ustawy, zaś opinię na temat utworzenia placówki wydał Rzecznik Praw Dziecka. 
  Nowa wersja projektu ze stycznia 2022 r. wycofuje de facto tę propozycję, umożliwiając otwieranie nowych placówek, gdy „jest to umotywowane szczególnymi potrzebami lokalnymi”. Jest to klasyczny przepis „niwelujący”. Powstaje pytanie jaka jest faktyczna intencja Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej i jak ma się ona do propozycji wskazanych w Strategii Rozwoju Usług Społecznych. Jesteśmy przekonani, że należy rozpocząć długofalowy proces otwierania się placówek na społeczność lokalną, nie zaś tworzenia nowych „niezbędnych” instytucji. Nie da się jednocześnie rozwijać pieczy rodzinnej i instytucjonalnej, ponieważ będzie to nie tylko bezsensowne, ale także generujące wysokie koszty zarówno społeczne jak i ekonomiczne, a przez to finansowo uniemożliwiające rozpoczęcie faktycznego procesu deinstytucjonalizacji. Ponadto ponownie podtrzymujemy konieczność zakazu (z 3-letnim vacatio legis) funkcjonowania kilku placówek w jednym budynku. Obecnie zaproponowany zapis w projekcie ustawy nadal podtrzymuje fikcję 14-osobowych placówek, które de facto funkcjonują w jednym budynku stanowiąc niejako zespół placówek i jedną instytucję.
• Gorsze traktowanie dzieci z niepełnosprawnościami. Środowisko organizacji pozarządowych związanych z rodzinną pieczą zastępczą od dawna podnosi konieczność ujednolicenia standardu opieki dla dzieci pełnosprawnych i z niepełnosprawnościami. Zarówno w pierwotnym, jak i obecnym projekcie ustawy utrzymano limit liczby dzieci w regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych do 30 dzieci oraz przepis zezwalający wojewodzie na zgodę na zwiększenie limitu do 45 dzieci. 
  Niezrozumiałe jest różnicowanie sytuacji dzieci w różnych typach placówek. Obecnie obowiązujące przepisy wskazują, że w instytucjach na poziomie powiatu: placówkach opiekuńczo-wychowawczych może przebywać maksymalnie 14 dzieci, natomiast w instytucjach prowadzonych przez samorząd województwa: regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych 30-45 dzieci. Powstaje zatem pytanie: dlaczego dzieci ze specjalnymi potrzebami mają gorsze warunki przebywając w dwukrotnie lub trzykrotnie większych placówkach niż inne dzieci – tylko dlatego, że placówki te są prowadzone są przez samorząd innego szczebla.

Niezrozumiałe jest też dlaczego zrezygnowano z zapowiadanej próby ograniczenia powstawania nowych placówek regionalnych w ciągu najbliższych pięciu lat.

Zaskakująca jest też niechęć do wprowadzenia zapisów preferujących rodziny przyjmujące jako rodzina zastępcza lub przysposabiające dzieci z niepełnosprawnościami w zakresie korzystniejszych warunków do urlopu macierzyńskiego i świadczenia rodzicielskiego.

Dlatego też, organizacje obywatelskie skupione w Porozumieniu DI.2035 zdecydowanie protestują przeciwko takim zmianom, które w istocie mają storpedować i zatrzymać proces rozwoju usług rodzinnych i środowiskowych. Uważamy, że rozwiązania zaproponowane w projekcie ustawy stanowią istotną przeszkodę w procesie deinstytucjonalizacji usług społecznych i zdrowotnych w Polsce. Oczekujemy na poważny dialog, który umożliwi racjonalny proces rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej i zastopuje tworzenie nowych instytucji dla dzieci, ale jednocześnie umożliwi obecnie działającym instytucjom otworzyć się na środowisko. Bo dziecko powinno dorastać w rodzinie, a nie w instytucji.

Podpisani:

1. Fundacja Polki Mogą Wszystko, Warszawa

2. EAPN Polska, Warszawa

3. Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź

4. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, Warszawa

5. Związek Lubuskich Organizacji Pozarządowych, Zielona Góra

6. Fundacja Jesień Życia, Zielona Góra

7. ATD Czwarty Świat, Warszawa

8. Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych WRZOS, Warszawa

9. Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych, Warszawa

10. Fundacja AKME, Poznań

11. Stowarzyszenie  “Ku dobrej Nadziei” Białystok

12. Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS, Warszawa

13. Koalicja na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej, Warszawa

14. Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji Nasz Bocian, Warszawa

15. Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami, Warszawa

16. Fundacja Eudajmonia, Polkowice

17. Fundacja ADRA Polska, Wrocław

18. Chrześcijańska Służba Charytatywna, Warszawa

19. Stowarzyszenie PORANEK, Wrocław

20. Fundacja Pomocy Wzajemnej BARKA, Poznań

21. Spółdzielnia Socjalna “Parasol”, Jędrzychów

22. Stowarzyszenie na Rzecz Zdrowia Psychicznego Dziecka i Rodziny, Warszawa

23. Stowarzyszenie Rodzicielstwa Zastępczego Jedno Serce, Żabce

24. Stowarzyszenie Zastępczego Rodzicielstwa oddział w Złotowie, Lipka

25. Dolnośląska Fundacja na rzecz Pieczy Zastępczej “Przystanek Rodzina”, Wrocław

26. Fundacja "Edukacja z Wartościami", Warszawa

27. Fundacja Między Nami, Krężnica Jara k. Lublina

28. Stowarzyszenie Emaus – Lublin, Lublin

29. Fundacja na Rzecz Dziecka i Rodziny FASCYNACJE, Gdańsk

30. Sopockie Stowarzyszenie Rodzin Zastępczych, Sopot

31. Fundacja Stocznia, Warszawa

32. Ogólnopolskie Stowarzyszenie Asystentów Rodziny, Pabianice

33. Spółdzielnia Socjalna “Zakład Aktywności Zawodowej”, Zielona Góra

34. Mazowiecka Fundacja Rodzin Zastępczych, Warszawa

35. Federacja Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego FOSa, Olsztyn

36. Fundacja Dziecko i Rodzina, Warszawa

37. Stowarzyszenie “SOS Wioski Dziecięce w Polsce”, Warszawa

38. Fundacja Służby Rodzinie “Nadzieja”, Łódź

39. Fundacja Rodzina Plus, Kraków

40. Stowarzyszenie Oratorium – Przygoda Życia, Pabianice

41. Fundacja Usług Lokalnych, Pabianice

42. Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Humanus, Janów Lubelski

43. Fundacja Konwent Klubów i Centrów Integracji Społecznej, Janów Lubelski