Po co nam wieloletni program współpracy? [WYWIAD]

– Przyjęty sposób tworzenia programu doprowadzi do otwarcia, do tej pory zamkniętych drzwi w taki sposób, że zostaną otwarte już na zawsze - o pracach nad wieloletnim programem współpracy między miastem a organizacjami pozarządowymi mówią Marcin Wojdat i Marta Lewandowska w rozmowie z warszawa.ngo.pl.

Po co nam wieloletni program współpracy między urzędem miasta a organizacjami pozarządowymi?

Marcin Wojdat, Pełnomocnik Prezydenta m.st. Warszawy ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi: – Po kilkunastu latach różne formy współpracy Urzędu Miasta st. Warszawy z organizacjami tworzą unikatowy system. Zaczęliśmy od Forum Dialogu społecznego, funkcjonują ogólnomiejskie i dzielnicowe komisje dialogu społecznego, od kilku lat działa Warszawska Rada Pożytku, ze strony urzędu wydelegowana jest specjalna osoba, czyli pełnomocnik prezydenta ds. współpracy. Nie trzeba walczyć, by założyć nową komisje, wymyślić nowy mechanizm – gdyż jest to możliwe właśnie w ramach tego systemu. Jest też sporo dobrych praktyk. Jednak ten system wymaga refleksji, czy wszystko dobrze działa. Wymaga pielęgnacji i zabiegów, aby ta współpraca była jeszcze lepsza. Wieloletni program współpracy zapewniłby mechanizm pielęgnowania, dbania o to, by wszystkie sprawy szły możliwie najlepiej.

Reklama

Druga wartością jest sam proces budowania tego programu, który wydaje mi się niezwykle wartościowy i ważny. Widać to po założeniach, które zostały wypracowane przez urzędników i organizacje i poddane publicznej dyskusji na warsztatach organizowanych przez Centrum Komunikacji Społecznej. Okazuje się, że nie tylko pracownicy Urzędu mówią o tym, co zmienić w urzędzie, żeby polepszyć współpracę, ale i organizacje zastanawiają się, co zmienić w nich samych, aby być lepszym partnerem dla samorządu. Te kilka tygodni pracy nad programem pokazały, że we współpracy organizacji pozarządowych z warszawskim samorządem skończył się okres „przepychanki”: my wam to, to my wam to. Budując założenia do programu, zaczęliśmy współpracować na bardziej zaawansowanym poziomie.

Marta Lewandowska, członkini Warszawskiej Rady Pożytku: – Powiem trochę przewrotnie: sam dokument jest mało potrzebny, bardzo ważny jest natomiast dialog na temat współpracy miasta i strony społecznej.

Warto się spotkać, żeby – nie w jakiejś niecierpiącej zwłoki sprawie, ale na spokojnie – porozmawiać z osobami z różnych środowisk, które są zainteresowane tym, jak funkcjonują warszawskie organizacje i jak wygląda współpraca między nimi a samorządem. Warto zadać sobie fundamentalne pytania o sens tej współpracy, jej podstawy i wartości. Wspólnie się zastanowić: gdzie jesteśmy i dokąd chcemy zmierzać.

Czemu akurat teraz?

M.L.: – Wydaje się, że mamy do czynienia z pewnym kryzysem warszawskich organizacji pozarządowych. Formuła na której opierał się III sektor i jego współpraca z samorządem, ulega wyczerpaniu czy dezaktualizacji. Potrzebna jest nam szeroka dyskusja na temat tego, jaką rolę w rozwoju Warszawy i jej mieszkańców mają odegrać organizacje. Warto również na nowo przemyśleć, jakie mają być relacje między organizacjami a urzędem, czy jaka ma być rola urzędu we włączaniu organizacji w realizację zadań publicznych.

Ostatni raz zadawaliśmy sobie te pytania, gdy trzeci sektor odnawiał się po 89 roku. Od tego czasu wiele się zmieniło, do organizacji i instytucji przyszli nowi ludzie. Mam nadzieję, że z tej debaty wyniknie ciekawy, odważny ale zarazem możliwy do wykonania program.

Powiedziałaś, że od samego dokumentu ważniejszy jest dialog. Jak zatem będzie przebiegał proces pracy nad programem?

M.L.: –Pracę nad dokumentem rozpoczęła Warszawska Rada Pożytku pierwszej kadencji. W obecnej, czyli drugiej kadencji rady wznowienie prac. zainicjowała jej pozarządowa część. Został powołany zespół roboczy ds. opracowania programu, przy czym, jest to inny zespół niż ten, który zajmuje się programem rocznym. Tworzą go przedstawiciele Warszawskiej Rady Pożytku, urzędu miasta i organizacji pozarządowych. Pracujemy od lutego. Określiliśmy główne cele programu i cele szczegółowe, ale nie na poziomie gotowych rozwiązań.

To jest punkt wyjścia, który może ulec znaczącym modyfikacjom. Obecnie założenia konsultowane są z urzędnikami z miasta i dzielnic, Warszawską Radą Działalności Pożytku Publicznego, branżowymi i dzielnicowymi komisjami dialogu społecznego i organizacjami niezrzeszonymi w komisjach. Ważnymi partnerami w procesie konsultacji są biura urzędu merytorycznie współpracujące z organizacjami pozarządowymi oraz organizacje wspierające.

Ostateczny kształt programu zależny jest od tego, co wspólnie wypracujemy. W sierpniu chcemy przedstawić gotowy projekt dokumentu, który również będzie poddany dyskusji. W listopadzie zostałby przyjęty przez radę miasta.

Jednym z nakreślonych celów programu jest wzmocnienie efektywności struktury dialogu społecznego. Jak oceniacie jego kondycję? Co można zrobić, aby ją poprawić?

M.W.: – Na pewno przez te kilkanaście lat doszliśmy do poziomu, kiedy najważniejsze sprawy zostały załatwione. W komisjach konkursowych zasiadają przedstawiciele organizacji, tematy konkursów są konsultowane, są stawki preferencyjne na wynajem lokali. Dlatego część uczestników tego dialogu odeszła, gdyż ważne dla nich cele zostały osiągnięte. Teraz stoimy przed pytaniem, jak do dialogu włączyć tych, których to trochę interesuje, ale nie biorą w tym udziału. Jestem przekonany, że pomysły na to przedstawią uczestnicy warsztatów i konsultacji.

Ale jest jeszcze jeden aspekt w obecnym systemie dialogu, na który chciałbym zwrócić uwagę, przede wszystkim członkom komisji dialogu społecznego oraz uczestnikom procesu tworzenia programu.

Patrząc na prace dzisiejszych komisji dialogu społecznego i porównując ją z pierwowzorem, czyli z pracą Rady Opiekuńczej dla Bezdomnych przy Prezydencie m.st. Warszawy [powstałą w 1991 r. – przyp. red.], można zauważyć jedną różnicę, chyba dość istotną. Każde spotkanie Rady Opiekuńczej odbywało się w innej organizacji, która była członkiem rady. Organizacja – gospodarz opowiadała o swojej działalności, sukcesach i problemach, prosząc o pomoc i dzieląc się doświadczeniom. Organizacje wymieniały się nadmiarem darów rzeczowych, które otrzymywały, pokazywały swoje rozwiązania, które mogły zaadoptować inne. W trakcie comiesięcznych spotkań rozmawiano przede wszystkim o problemie osób bezdomnych. O tym jak im wspólnie pomagać, jak rozwiązywać codzienne problemy podopiecznych i organizacji. Organizacje wymieniały się pomysłami, dzieliły zadaniami i wspólnie z urzędnikami poszukiwano rozwiązań. Jestem przekonany, że warto na chwile się zatrzymać i w KDS-ach porozmawiać o tym, co jest ważne dla obszarów, którymi się zajmują komisje. Gdyż czasami wydaje mi się, że spotkania są zdominowane przez dyskusję o tym, jak wyglądają procedury i terminy oraz środki przeznaczone na dotacje.

M.L.: – Z badań wynika, że jedna trzecia organizacji nie wie o istnieniu komisji dialogu społecznego, połowa - o istnieniu komisji dzielnicowych. W wyborach do rady pożytku publicznego wzięło udział niecałe 300 organizacji, spośród 7 tys. aktywnie działających w Warszawie. Te liczby zastanawiają. Z drugiej strony: Mówi się w Polsce, że Warszawa ma wyjątkowo sprawny, rozbudowany, energetyczny system dialogu między organizacjami i samorządem. I tak jest. Mamy przykłady dużego wpływu komisji na decyzje podejmowane przez dzielnice czy biura urzędu.

Ale jesteśmy w takim momencie, w którym warto się zastanowić czy ta formuła jest wydolna. Nie wiem czy ten dokument przyniesie jakąś reformę tej struktury, bo szkoda rozmontowywać coś, co działa, ale warto usprawnić te ciała, komunikację między nimi i wewnątrz nich, sprawić, aby szerzej reprezentowały sektor oraz miały większy wpływ na podejmowane decyzje.

Mamy różne pomysły jak to zrobić, bo duża część z nas działa w komisjach dialogu społecznego, komisjach dzielnicowych, radzie pożytku czy forum dialogu, ale na razie chcielibyśmy skupić się na wysłuchaniu, co mają do powiedzenia inni.

Jednym z celów programu miałoby być uproszczenie procedur i ograniczenie biurokracji w relacji między organizacjami a miastem. Co jest nie tak i jak to zmienić?

M.L.: – Nawet na poziomie jednej dzielnicy różne wydziały mają różne wymogi związane na przykład z procedurą konkursową. Warto sprawdzić z czego to wynika i czy nie dałoby się zastosować jako standard tych ze stosowanych rozwiązań, które są bardziej przyjazne dla organizacji. Należy pomyśleć o ujednoliceniu tych zasad na poziomie miasta.

M. W. – Dodałbym jeszcze jedną uwagę: Oczywiście, zawsze warto dążyć do uproszczenia biurokracji, która dokucza nie tylko organizacjom, ale i samym urzędnikom. Zarządzanie pieniędzmi publicznymi, a z tym najczęściej wiążą się różne regulacje, jest obwarowane wieloma przepisami. I warto pamiętać, że nie zawsze to samorządy wymyślają reguły, tylko powstają one częściowo na poziomie administracji rządowej czy w sejmie. Tak więc będziemy nad tym pracować, ale mając świadomość, że nasze możliwości jako Urzędu miasta są ograniczone.

A jak silniej zintegrować działania samorządu i organizacji na rzecz pozyskiwania zasobów zewnętrznych?

M.L.: – Nie można powiedzieć, że dotychczas nic w tym temacie się nie działo, ale raczej są to działania doraźne, a nie świadome tworzenie strategii, w wyniku, których powstają projekty, finansowane ze środków zewnętrznych.

Byłoby dobrze, gdyby udało się wypracować formułę, w ramach której duże i mniejsze decyzje, ale też decyzje na poziomie strategicznym, których efektem są mechanizmy pozyskiwania środków zewnętrznych, będą wypracowane wspólnie. Warto zwiększyć liczbę realizowanych przez miasto i organizacje partnerskich projektów. Nowa perspektywa unijna, która mocno promuje zawiązywanie partnerstw jest sprzyjającą okolicznością. Jeśli stworzymy rzeczywistą formułę partnerstw – od planowania, przez realizację do ewaluacji – to zwiększymy szanse na lepsze pozyskiwanie i efektywniejsze wykorzystanie pieniędzy, z pożytkiem dla miasta i jego mieszkańców.

Zależy wam również na tym, aby polityka lokalowa i zasobowa miasta była bardziej przyjazna i przejrzysta. Jak to osiągnąć?

M.W.: – Już teraz kilka dzielnic zdecydowało się na konkursy: lokal dostaje ta organizacja, która przedstawi najlepszy program. Myślę, że to jeden z pomysłów, które warto wspierać.

M.L.: – To bardzo istotny temat, bo dobra polityka lokalowa względem organizacji pozarządowych może w istotny sposób wzmocnić trzeci sektor.

Na chwilę obecną polityka lokalowa działa na takiej zasadzie: Organizacja wynajduje jakiś lokal, bo na przykład widzi, że jest pustostanem, albo jest w zasobach miasta, albo został wystawiony w przetargu na lokale użytkowe. Szybciutko biegnie do zarządu dzielnicy, żeby wyłączyć lokal z przetargu i móc z niego skorzystać na preferencyjnych warunkach. Organizacja sobie ten lokal wychodzi albo go sobie nie wychodzi. Pojawia się wówczas pytanie: Dlaczego pewnym organizacjom się to udaje, a innym nie?

Wydaje się, że warto rozwijać mechanizmy, w ramach których organizacje mogłyby nie pojedynczo, ale wspólnie, występować o zasoby lokalowe i konkurowałyby nie tym, kto się znajdzie bliżej ucha burmistrza, ale tym, kto ma najciekawszy program czy kto daje największe szanse na utrzymanie lokalu w dobrym stanie technicznym.

Warto też zastanowić się, jak organizacje, które uzyskują lokal, mogłyby lepiej integrować się z lokalną społecznością. Bo dotychczas często mieliśmy do czynienia z sytuacjami konfliktowymi między organizacjami a wspólnotami mieszkaniowymi, które znajdują się w sąsiedztwie.

Program ma służyć również temu, by urząd miasta i organizacje lepiej się rozumiały i były dla siebie bardziej otwarte. Jak osiągnąć ten cel?

M. W.: – Jak już powiedziałem, obie strony otwierają się już teraz, podczas spotkań, warsztatów – co bardzo cieszy. Przyjęty sposób tworzenia programu doprowadzi do otwarcia, do tej pory zamkniętych drzwi w taki sposób, że zostaną otwarte już na zawsze. Oczywiście będą też „twarde rezultaty” – w programie wypracujemy jakieś nowe mechanizmy i wspólnie zaproponujemy sposób poprawy tego, co jest teraz.

Czy program jest skierowany tylko do organizacji pozarządowych, czy w jakiejś mierze obejmuje on również inicjatywy nieformalne?

M.L.: – Jednym z powodów, dla których chcemy ożywić temat organizacji pozarządowych jest dynamiczny rozwój ruchów miejskich, oddolnych inicjatyw mieszkańców. To jest fantastyczne, ale warto się zastanowić, czy ten nurt jest w stanie zastąpić organizacje pozarządowe. Czy nie okaże się, że prędzej czy później, te inicjatywy będą odczuwały potrzebę sformalizowania swoich działań? Popularność ruchów miejskich zbiega się z tym, że organizacje stały się jakby trochę mniej „modne”. Nie zawsze się o nich dobrze mówi, bo pojawiają się w nich pieniądze, władza, hierarchia. Czyli to, czego nie ma w inicjatywach nieformalnych.

Ale moje zdanie jest takie, że powinniśmy w jakimś sensie ochronić organizacje. Oczywiście nie kosztem ruchów miejskich. Ale warto pokazać, że one mają swoją specyficzną rolę i na chwilę obecną trudno mówić o tym, że ich znaczenie maleje. Chciałabym, aby organizacje same sobie o tym przypomniały. Choć takie podejście oczywiście nie musi się ostać w finalnej wersji dokumentu.

Warto znaleźć punkt styku między organizacjami a inicjatywami bez osobowości prawnej. Mam nadzieję, że nie stanie się tak, że inicjatywy oddolne staną w opozycji względem organizacji pozarządowych. Takiej Warszawy bym nam nie życzyła.

***

Marcin Wojdat – Pełnomocnik Prezydenta m.st. Warszawy ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi. Przedstawiciel Prezydenta m.st. Warszawy w Warszawskiej Radzie Działalności Pożytku Publicznego. Członek Rady Działalności Pożytku Publicznego przy Ministrze Pracy i Polityki Społecznej IV kadencji. Zanim objął funkcję sekretarza, był dyrektorem Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy. Jako Sekretarz m.st. Warszawy wykonuje zadania w zakresie zapewnienia sprawnego działania Urzędu, w szczególności w zakresie koordynacji działań oraz przepływu informacji pomiędzy komórkami organizacyjnymi Urzędu.

Marta Lewandowska – członkini Warszawskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego, przewodnicząca Dzielnicowej Komisji Dialogu Społecznego w Śródmieściu, w której zasiada z ramienia Stowarzyszenia OPTA. Trenerka. Koordynuje proces tworzenia wieloletniego programu współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi.

Obecnie trwają warsztaty konsultacyjne w oparciu, o które przygotowywany jest wieloletni program współpracy między organizacjami pozarządowymi a urzędem miasta.

Najbliższe warsztaty:

15 maja – godz. 16:00–20:00 – ul. Senatorska 27,I piętro, sala konferencyjna (Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy),

27 maja - godz. 16:00–20:00 – ul. Niecała 2/4, parter, sala nr 27

30 maja - godz. 9:00–13:00 - ul. Smolna 4 (Centrum Przedsiębiorczości Smolna)

Warsztaty są otwarte dla wszystkich zainteresowanych.

Więcej informacji o konsultacjach można znaleźć TUTAJ

Publicystyka - ngo.pl