Publicystyka - ngo.pl

Przed kilku tygodniami Najwyższa Izba Kontroli opublikowała wyniki kontroli z „Zapewnienia opieki paliatywnej i hospicyjnej”. Pracując na co dzień w hospicjum, niewiele znajduję w nich nowych informacji – tym wyzwaniom, problemom czy niedoborom stawiamy czoła nie od dziś w hospicjach domowych i stacjonarnych, czy w opiece świadczonej ambulatoryjnie.

W pierwszym zdaniu ogólnej oceny sytuacji czytamy: „W ocenie NIK, system opieki paliatywnej i hospicyjnej nie zapewnia dostępu do odpowiedniej jakości świadczeń wszystkim pacjentom, którzy potrzebują takiej opieki”.

Słysząc w mediach o niedoborach w innych dziedzinach medycyny, ktoś może zapytać: „i co z tego?”. Ludzie wszak czekają w kolejkach do specjalistów, w kolejkach na SOR-ach, w kolejkach do szpitali. Taka jest opieka paliatywna, jaka cała służba (przepraszam – ochrona) zdrowia.

Także o nasz własny (wszyscy przecież jesteśmy śmiertelnikami) los, absolutnie realny: w bliższej dla jednych, a dalekiej dla innych, perspektywie.

Kilka przykładów z raportu? Proszę bardzo!

Tylko w dziesięciu skontrolowanych hospicjach na opiekę nie doczekały się 763 osoby. Strach pomyśleć, jaka jest to liczba w całej Polsce, skoro w kraju (to dane na 2018 rok) funkcjonuje 115 hospicjów stacjonarnych, 839 hospicjów domowych oraz 11 dziennych ośrodków opieki paliatywnej lub hospicyjnej? Dodatkowo zarejestrowanych jest 85 oddziałów medycyny paliatywnej i 326 poradni medycyny paliatywnej w opiece ambulatoryjnej.

Ich bliscy też pozostają bez wsparcia – mogą tylko patrzeć na cierpienie i upokorzenie swojego domownika, czekając na opiekę, której się nie doczekają.

A wyobraźcie sobie teraz, że 763 kobiety rodzą na ulicy, w swoich mieszkaniach, w poczekalniach do szpitali, bo nie doczekały się przyjęcia na porodówkę. Jest awantura i sensacja w mediach? Jest i to jaka! A tu – cichutko. Nie ma o czym mówić, w końcu i tak mieli umrzeć… Tak? 

Nie!!! To myślenie prowadzi donikąd.

I będziemy chcieli ją przeżyć jak najpełniej, jak najlepiej – bez zbędnego cierpienia, bólu, bez duszności, otoczeni opieką empatycznych profesjonalistów i naszych bliskich. Nieupokorzeni cierpieniem i faktem, że staliśmy się osobami zależnymi – bo ktoś musi nas nakarmić, umyć czy zmienić nam pampers.

W Polsce opieką paliatywną objęci są głównie (według badania NIK to 90% wszystkich pacjentów opieki paliatywno-hospicyjnej) chorzy z chorobami nowotworowymi. Lista chorób kwalifikujących pod opiekę hospicjów, jak zauważają autorzy publikacji z NIK, jest bardzo wąska – 45 tysięcy chorych umiera na choroby inne niż nowotworowe i w schyłkowej fazie choroby nie kwalifikuje się (według obecnie obowiązujących przepisów) pod opiekę hospicyjno-paliatywną.

Musimy mówić: „Ma Pan/Pani pecha, bo nie ma Pan/Pani raka – na tę chorobę musi Pan/Pani umrzeć gdzie indziej, a nie pod naszą, hospicyjną opieką”.

Rozszerzenie wskazań do objęcia opieką paliatywno-hospicyjną – na taką konieczność wskazuje raport NIK. Szersze wskazania do objęcia taką opieką nie są niczym nowym – od lat obowiązują na przykład u naszych sąsiadów: w Niemczech czy na Białorusi.

Gorszy dostęp do opieki paliatywnej na terenach wiejskich i nierówny w zależności od regionu naszego kraju – to kolejny wniosek z kontroli NIK. Z pomocy hospicjum skorzystało średnio 30% mniej mieszkańców z gmin wiejskich niż miejskich. Średnio, bo są regiony (województwa mazowieckie, lubelskie, podlaskie), gdzie różnice te wynosiły nawet 79%.

Na szczęście, raport wskazuje także na przykłady dobrych praktyk w opiece paliatywnej, wzory do naśladowania dla innych. Choć niefinansowane przez NFZ, znacznie poprawiają jakość życia osoby u jego kresu. A także jego bliskich – wsparcie psychologa, dietetyka, kosmetyczki, opiekunki, wolontariuszy, edukacja, poszerzenie oferty wypożyczalni sprzętu, wsparcie rodzin w żałobie – sporo hospicjów wychodzi przed szereg, zaspokajając różnorodne potrzeby osób chorych i ich bliskich, badając jakość sprawowanej opieki i wciąż się rozwijając.

Wśród wniosków pokontrolnych znalazła się między innymi potrzeba określenia kierunków rozwoju i bardziej optymalnego wykorzystania dostępnych profesjonalistów opieki paliatywno-hospicyjnej, nielimitowania tej pomocy i zapewnienie jej wszystkim potrzebującym, a także zmiany wyceny świadczeń poradni medycyny paliatywnej. To ostatnie pozwoliłoby na elastyczniejsze dopasowanie opieki do potrzeb beneficjentów i realne oszczędności dla budżetu. 
Zalecono także skoordynowanie opieki paliatywnej z opieką społeczną, Podstawową Opieką Zdrowotną i opieką długoterminową.

Każdy, kto sam doświadczył cierpienia lub spotkał się z cierpieniem swoich bliskich, wie, że jest to rzeczywistość złożona, nie tylko medyczna czy biologiczna. Że nie da się nad nią zapanować jedynie metodami medycznymi. To zalecenie – sieciowania opieki – wydaje się być kluczowe, choć bardzo trudne do zrealizowania. Nieco przed raportem o opiece paliatywnej i hospicyjnej NIK opublikował raport o usługach opiekuńczych świadczonych osobom starszym w miejscu zamieszkania. Miażdżący. Ale to już (niestety dla wielu, oddzielających ostro opiekę medyczną od społecznej) – zupełnie inna opowieść…

Doktor Paweł Grabowski – specjalista medycyny paliatywnej, twórca i prezes Hospicjum im. Proroka Eliasza, domowego hospicjum działającego na Podlasiu, również na obszarach wiejskich. Obecnie zbiera fundusze na budowę placówki stacjonarnej. Zdobywca I nagrody „Okulary ks. Kaczkowskiego. Nie widzę przeszkód”.