Publicystyka - ngo.pl

24 listopada Trybunał Julii Przyłębskiej zdecydował, że jeden z przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, jest niezgodny z polską konstytucją, w zakresie w jakim uznaje tenże Trybunał za bezstronny i niezawisły sąd. Zaraz się jeszcze z tego pośmiejemy, ale sprawa jest dużo bardziej poważna niż nam się może zdawać na pierwszy rzut oka. Ochrona praw człowieka w Polsce jest po tym precedensowym wyroku zagrożona jak nigdy wcześniej.

Raczej nie można spodziewać się niespodzianek ze strony obecnego składu Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w ogóle jacyś bukmacherzy przyjmowaliby zakłady jakie rozstrzygnięcie zostanie wydane, to nie należy oczekiwać zarobienia na tych zakładach fortuny.  Nie oznacza to, że najczęściej towarzyszącym pytaniem po ogłoszeniu któregoś z wyroków TK nie jest proste, lecz dobitne: ale jak to?!  

Przyzwyczailiśmy się do tego, że w większości przypadków Trybunał działa po linii rządzących i że głęboką refleksję nad przepisami i ich zgodnością z konstytucją zastępuje podbicie stanowiska władz. Nie inaczej było w przypadku wniosku, który do Trybunału Konstytucyjnego złożył Zbigniew Ziobro. Jego motywacją i intencją nie było w żadnym wypadku rozstrzygnięcie jakieś złożonej kwestii prawnej. Chodziło wyłącznie o symboliczne podważenie wyroku, który w maju tego roku wydał Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w Strasburgu w sprawie Xero Flor Sp. z o.o. przeciwko Polsce. Sprawa przed ETPC dotyczyła oceny, czy Trybunał Konstytucyjny, który we wcześniejszym  postępowaniu odmówił spółce rozpoznania jej skargi jest niezawisłym i obiektywnym sądem, z uwagi na to, że w składzie TK występował tzw. dubler. ETPC, uznał, że prawo spółki do sądu zostało ograniczone i naruszony został art. 6 Konwencji, który gwarantuje właśnie prawo do rozpatrzenia sprawy przez obiektywny i niezawisły sąd. 

Brzmi skomplikowanie? Owszem, sprawa jest dość prawnie zagmatwana, ale taki też jest obraz polskich sądów i trybunałów po deformach przeprowadzonych w ostatnich 6 latach.  Główny reżyser tej deformy, Zbigniew Ziobro nie mógł pogodzić się z wyrokiem ETPC. Była to dla niego kolejna katastrofa wizerunkowa. Równie krytyczne recenzje konsekwencji jego działań wystawił wcześniej i to już kilka razy unijny Trybunał Sprawiedliwości.

W jej miejsce nastąpiła zwyczajowa już narracja o rzekomym działaniu wymierzonym w suwerenność Polski, o ingerencji w polskie sprawy i tego, że świat się na wspaniałych pomysłach Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego zwyczajnie nie zna. Uznano zatem w rządzie, że zanim ten świat się na polskiej drodze do sprawiedliwości pozna, należy uzyskać symboliczne zwycięstwo w domu. Stąd padł pomysł by to sam Trybunał Konstytucyjny uznał, że nie jest żadnym sądem w rozumieniu, wspomnianego wyżej art. 6 Konwencji, więc kwestia tego czy jest rzetelny czy obiektywny nie ma żadnego znaczenia. ETPC w ogóle nie powinien w związku z tym zajmować się tą sprawą.

Tych z czytelników, którzy wciągnęli się w to prawnicze pomieszanie kabaretu z rowem mariańskim, gorąco namawiam na przeczytanie całości stanowiska Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego. Wyjaśniono w nim różne prawne i formalne aspekty dlaczego Zbigniew Ziobro nie miał podstaw do proszenia TK o pomoc, a sam Trybunał powinien wniosek wyrzucić do kosza. Chciałbym tutaj przytoczyć tylko jeden jego krótki fragment. „Opinia publiczna powinna być świadoma możliwych konsekwencji rozstrzygnięcia TK uwzględniającego wniosek Prokuratora Generalnego. Konsekwencją taką będzie odebranie obywatelom możliwości skutecznej ochrony przez Europejski Trybunał Praw Człowieka praw i wolności gwarantowanych przez Konwencję, którą Polska ratyfikowała i zobowiązała się przestrzegać w dobrej wierze.”

Brzmi poważnie? Bo tak jest.

Co powstrzyma teraz rządzących przed wykorzystywaniem TK do podważania również kolejnych wyroków ETPC? A jak przypominają autorzy cytowanego wyżej stanowiska na 1218 wyroków, które zapadły w Strasburgu od 1993 r., w aż 1007 uznano, że Polska naruszyła prawa człowieka swoich własnych obywateli.

Polskie władze po prostu przestaną uznawać wyroki Trybunału w Strasburgu. 

Możemy się śmiać i nawet po cichu zgadzać z listopadowym wyrokiem TK, że nie jest on bezstronnym i obiektywnym sądem. To rozstrzygnięcie jest absurdalne i stworzone na wewnętrzny użytek. Ale pokazuje też, że wyobraźnia rządzących jest nieograniczona, a konsekwencje w postaci narażenia własnych obywateli na pozbawienie ich skutecznej ochrony praw człowieka są niczym w porównaniu z dobrym samopoczuciem polityków. Kolejna bariera została przekroczona. I można się spodziewać, że nie jest to ostatnia piosenka na liście wątpliwych przebojów Zbigniewa Ziobry.

Krzysztof Izdebski – ekspert w Open Contracting Partnership i Forum Idei Fundacji im. Stefana Batorego, członek Zarządu Consul Democracy Foundation. German Marshall Fellow. Jest prawnikiem specjalizującym się w dostępie do informacji publicznej i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Posiada szerokie doświadczenie w tematyce relacji między administracją publiczną a obywatelami. Jest także autorem portalu Apolitical.co. 27. na liście 50 najbardziej wpływowych polskich prawników Dziennika Gazety Prawnej w 2019 roku.