Publicystyka - ngo.pl

Równocześnie jednak międzynarodowe organizacje (w tym Financial Action Task Force – FATF[1]) zajmujące się zwalczaniem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, analizując ryzyko tych zjawisk, zidentyfikowały przypadki, w których osoby związane z terroryzmem wykorzystywały istniejące lub tworzyły nowe organizacje non-profit w celu finansowania lub innych form wspierania działalności terrorystycznej.

Zapobieganie wykorzystaniu organizacji non-profit do nielegalnej działalności ma znaczenie zarówno z punktu widzenia zapobiegania terroryzmowi i jego finansowaniu, jak i z punktu widzenia utrzymania zaufania osób przekazujących fundusze i zaangażowanych w działalność charytatywną.

Ochrona powinna być jednak adekwatna do ryzyka, a ewentualne działania zapobiegawcze nie mogą ograniczać dobroczynnej działalności organizacji non-profit. Pogląd ten znajduje odzwierciedlenie w szczególności w treści międzynarodowych standardów FATF w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.[2]

Najważniejsze obszary ryzyka, przykłady wykorzystania organizacji non-profit przez przestępców do finansowania terroryzmu oraz dobre praktyki w dziedzinie zapobiegania temu zjawisku prezentowane są w publikacjach FATF, dostępnych w angielskiej wersji językowej na stronie internetowej FATF[3] oraz na stronie internetowej Generalnego Inspektora Informacji Finansowej.[4]

Odniesienie do różnych obszarów ryzyka związanego z wykorzystaniem organizacji non-profit do wspierania działalności terrorystycznej znalazło się również w Krajowej Ocenie Ryzyka Prania Pieniędzy oraz Finansowania Terroryzmu.[5] Na obszary ryzyka na poziomie Unii Europejskiej związane z wykorzystaniem organizacji non-profit do wspierania działalności terrorystycznej wskazano także w Sprawozdaniu Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w Sprawie Oceny Ryzyka Związanego z Praniem Pieniędzy i Finansowaniem Terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej z 2019 r.[6] i Sprawozdaniu Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w Sprawie Oceny Ryzyka Związanego z Praniem Pieniędzy i Finansowaniem Terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej z 2017 r.[7].

Generalny Inspektor Informacji Finansowej zachęca do zapoznania się z publikacjami.

Znajomość obszarów ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu zidentyfikowanych na poziomie krajowym i międzynarodowym jest warunkiem efektywnego przeciwdziałania tym przestępstwom, w tym prawidłowego stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.

Aktualnie obowiązujące w Polsce przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2019 r., poz. 1115 ze zm.), zwanej dalej ustawą, co do zasady dotyczą jedynie fundacji oraz stowarzyszeń posiadających osobowość prawną w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane (ewentualnie tych fundacji i stowarzyszeń, które spełniają inne kryteria określone w art. 2 ust. 1 ustawy, zawierającym katalog instytucji obowiązanych).

Informacje o obowiązkach takich fundacji i stowarzyszeń w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu pojawiały się na portalu NGO.pl (m. in. w artykule poradniczym: https://publicystyka.ngo.pl/kiedy-i-jak-ngo-stosuja-ustawe-o-przeciwdzialaniu-praniu-pieniedzy).

W uzupełnieniu informacji zawartych w dotychczasowych publikacjach, oraz z uwagi na fakt, że jedną z przyczyn wykorzystania organizacji non-profit przez osoby związane z terroryzmem jest próba ominięcia ograniczeń sankcyjnych, Generalny Inspektor Informacji Finansowej przypomina, że zgodnie z przepisami ustawy w celu przeciwdziałania terroryzmowi i jego finansowaniu, instytucje obowiązane zobligowane są do stosowania szczególnych środków ograniczających, polegających na zamrażaniu i nieudostępnianiu wartości majątkowych osobom i podmiotom, wobec których istnieje uzasadnione podejrzenie zaangażowania w działalność terrorystyczną, w tym jej finansowanie.

Zgodnie z art. 118 ustawy, instytucje obowiązane stosują szczególne środki ograniczające, wobec osób i podmiotów wskazanych na listach ogłaszanych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej na stronie internetowej: https://www.gov.pl/web/finanse/lista-osob-i-podmiotow-wobec-ktorych-stosuje-sie-szczegolne-srodki-ograniczajace-na-podstawie-art-118-ustawy-z-dnia-1-marca-2018-r-o-przeciwdzialaniu-praniu-pieniedzy-i-finansowaniu-terroryzmu.

Generalny Inspektor Informacji Finansowej zwraca uwagę na zasadność uwzględniania zasad stosowania szczególnych środków ograniczających w wewnętrznych procedurach instytucji obowiązanych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Generalny Inspektor Informacji Finansowej przypomina również, że prawidłowość wykonywania obowiązków, dotyczących stosowania szczególnych środków ograniczających jest kontrolowana przez wszystkie organy sprawujące kontrolę na podstawie przepisów ustawy oraz że instytucje obowiązane nie dopełniające obowiązków w przedmiotowym zakresie podlegają karze administracyjnej określonej w ustawie.

W celu ułatwienia realizacji zadań w zakresie stosowania szczególnych środków ograniczających, na stronie internetowej pod wyżej wskazanym adresem udostępniony został do pobrania plik (o nazwie „podmioty_sankcje.xlsm”) z danymi osób i podmiotów, wobec których na podstawie przepisów ustawy stosuje się szczególne środki ograniczające. Plik zawiera narzędzie do jego automatycznej aktualizacji, umożliwiające dostęp do najaktualniejszych list sankcyjnych z poziomu komputera użytkownika.

Dodatkowo Generalny Inspektor Informacji Finansowej uruchomił newsletter, dzięki któremu instytucje obowiązane mogą uzyskiwać na bieżąco informacje o zmianach na publikowanych przez ten organ listach sankcyjnych. W celu zapisania się do newslettera należy skorzystać ze strony internetowej: https://www.gov.pl/web/finanse/newsletter-giif.

Powyższe narzędzia służyć mają ułatwieniu dostępu do aktualnych list osób i podmiotów, wobec których stosuje się szczególne środki ograniczające. Korzystanie z bieżących list jest kluczowe dla efektywności stosowania tych środków.

Niezależnie od obowiązków w przedmiotowym zakresie wynikających z ustawy, instytucje obowiązane zobligowane są stosować szczególne środki ograniczające na podstawie przepisów bezpośrednio obowiązujących rozporządzeń unijnych. W stosunku do osób i podmiotów podejrzewanych o związki z terroryzmem obowiązują przepisy następujących rozporządzeń:

1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 2580/2001 z dnia 27 grudnia 2001 r. w sprawie szczególnych środków restrykcyjnych skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmiotom mających na celu zwalczanie terroryzmu;

2) Rozporządzenie Rady (WE) nr 881/2002 z dnia 27 maja 2002 r. wprowadzające niektóre szczególne środki ograniczające skierowane przeciwko niektórym osobom i podmiotom związanym z Osamą bin Ladenem, siecią Al-Kaida i Talibami i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 467/2001 zakazujące wywozu niektórych towarów i usług do Afganistanu, wzmacniające zakaz lotów i rozszerzające zamrożenie funduszy i innych środków finansowych w odniesieniu do Talibów w Afganistanie;

3) Rozporządzenie Rady (UE) NR 753/2011 z dnia 1 sierpnia 2011 r. w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, grupom, przedsiębiorstwom i podmiotom w związku z sytuacją w Afganistanie;

4) Rozporządzenie Rady (UE) 2016/1686 z dnia 20 września 2016 r. nakładające dodatkowe środki ograniczające przeciwko ISIL (Daisz) i Al-Kaidzie oraz osobom fizycznym i prawnym, podmiotom lub organom z nimi związanymi.

Więcej informacji o obowiązkach związanych ze stosowaniem szczególnych środków ograniczających znajduje się na stronie internetowej Generalnego Inspektora Informacji Finansowej: https://www.gov.pl/web/finanse/sankcje-miedzynarodowe-giif.

W przypadku wątpliwości co do zasad stosowania tych środków zachęcamy do wysyłania pytań na dedykowaną skrzynkę mailową: srodkiograniczajace@mf.gov.pl.

[1] FATF jest instytucją międzyrządową, mającą na celu wypracowywanie i określanie standardów w dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i innym powiązanym zagrożeniom dla międzynarodowego systemu finansowego oraz promowanie skutecznego ich wdrażania. FATF wypracował 40 Rekomendacji – standardów międzynarodowych w zakresie zwalczania prania pieniędzy, finansowania terroryzmu i proliferacji, które kraje powinny implementować przy użyciu dopasowanych do swoich indywidualnych warunków środków prawnych, regulacyjnych i operacyjnych. FATF wspiera państwa we wdrażaniu tych rekomendacji (m. in. poprzez opracowywanie analiz, w tym dotyczących ryzyka oraz najlepszych praktyk, dotyczących zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu) oraz ocenia skuteczność tego wdrażania.

[2] 10 Wynik Bezpośredni zakłada, że jednym z warunków skuteczności systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu jest, aby terroryści, organizacje terrorystyczne i podmioty finansujące terroryzm byli pozbawieni możliwości gromadzenia, przekazywania i wykorzystywania funduszy oraz możliwości wykorzystywania do swojej działalności organizacji non-profit.

8 Rekomendacja FATF stanowi, że kraje powinny dokonać przeglądu adekwatności przepisów ustawowych i środków wykonawczych dotyczących organizacji non-profit, uznanych przez kraj za podatne na nadużycie do finansowania terroryzmu oraz stosować dedykowane i proporcjonalne środki, adekwatne do zidentyfikowanego ryzyka, aby chronić organizacje non-profit przed wykorzystaniem do finansowania terroryzmu, w tym (i) przez organizacje terrorystyczne symulujące legalną działalność; (ii) przez wykorzystanie legalnie działających organizacji, w tym w celu ominięcia ograniczeń sankcyjnych; (iii) przez przekierowanie na działalność terrorystyczną funduszy kierowanych na pomoc charytatywną.

Treść 8 Rekomendacji FATF wraz z Notą Interpretacyjną oraz treść Wyniku Bezpośredniego 10 znajdują się w dokumentach “International Standards on Combating Money Laundering and the Financing of Terrorism & Proliferation. The FATF Recommendations” oraz “Methodology for Assessing Technical Compliance with the FATF Recommendations and the Effectiveness of AML/CFT Systems”, dostępnych na stronie internetowej: https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfrecommendations/?hf=10&b=0&s=desc(fatf_releasedate).

[3] https://www.fatf-gafi.org/publications/?hf=10&b=0&s=desc(fatf_releasedate)

[4] https://mf-arch2.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/giif/publikacje

[5] Na; https://www.gov.pl/web/finanse/krajowa-ocena-ryzyka-prania-pieniedzy-oraz-finansowania-terroryzmu. W szczególności scenariusze ryzyka finansowania terroryzmu w obszarze organizacji non-profit opisano w Aneksie nr 3.

[6] Na; https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1583160221569&uri=CELEX:52019DC0370

[7] Na; https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52017DC0340