Publicystyka - ngo.pl

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej ogłosiło publiczne konsultacje projektu ustawy o dostępności niektórych produktów i usług w dniu 31 marca 2022 r., tj. w 15. rocznicę podpisania przez Polskę Konwencji ONZ o Praw Osób Niepełnosprawnych. W projekcie nowej ustawy zostały określone wymogi dostępności niektórych produktów i usług dla osób z niepełnosprawnościami. Konsultacje potrwają do 30 kwietnia 2022 r.

Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne włączenie jej do wszystkich polityk publicznych. Wraz z rozwojem cyfryzacji niemal  wszystkich sfer życia, wzrasta popyt na dostępne produkty i usługi związane z branżą nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT). Polska ratyfikując w 2012 r. Konwencję ONZ o Praw Osób Niepełnosprawnych zobowiązała się do wprowadzenia odpowiednich ram prawnych, które mają przyczynić się do poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami poprzez umożliwienie im rzeczywistego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, na równi z innymi osobami. Pandemia COVID-19 tylko przyspieszyła proces wdrażania nowych technologii ICT w życiu codziennym (np. praca i nauka zdalna, prowadzenie online webinariów i wideokonferencji, organizacja spotkań w systemie hybrydowym). Jednak powszechna cyfryzacja nie powinna być czynnikiem wykluczającym z życia społecznego osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby mające niskie kompetencje cyfrowe (zwłaszcza osoby w wieku senioralnym). Osoby ze szczególnymi potrzebami - jako konsumenci mają wiele praw, ale często nie wiedzą jak z nich korzystać.

Celem nowej ustawy o dostępności niektórych produktów i usług będzie wdrożenie w całości do polskiego porządku prawnego obligatoryjnych elementów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Obecnie dyrektywa to jeden z najbardziej powszechnych instrumentów prawnych jakimi dysponuje Unia Europejska, który służy do wprowadzenia na obszarze wspólnoty jednolitego systemu prawnego. Członkowie wspólnoty mogą zmieniać obowiązujące już przepisy lub wprowadzać całkowicie nowe. W Polsce za koordynację wdrożenia przepisów dyrektywy 2019/882 odpowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Dyrektywa unijna ma zostać przeniesiona do polskiego porządku prawnego do dnia 28 czerwca 2022 r. Natomiast przepisy ustawy wdrożeniowej mają zacząć obowiązywać trzy lata później, tj. od 28 czerwca 2025 r.

Dyrektywa, zwana Europejskim Aktem o Dostępności (ang. European Accessibility Act), wprowadziła wspólną unijną definicję wymogów w zakresie dostępności oraz ramy ich wdrażania dla niektórych produktów i usług na rynku wewnętrznym w całej Unii Europejskiej. Podstawowym celem Europejskiego Aktu o Dostępności jest usuwanie barier dla swobodnego przepływu dostępnych produktów i usług, które wynikają z niespójnego w Unii Europejskiej podejścia do dostępności oraz z rozbieżnych regulacji prawnych w poszczególnych państwach członkowskich. Dyrektywa 2019/882 jest pierwszą tak kompleksową i horyzontalną regulacją o dostępności w prawie unijnym ukierunkowaną na podmioty gospodarcze. Ponadto Europejski Akt o Dostępności ma przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu spowodowanemu niedostępnością produktów i usług, które uniemożliwiają samodzielne korzystanie z nich przez osoby z niepełnosprawnościami lub ograniczeniami funkcjonalnymi.

W tym zakresie krajowy projekt ustawy wdrażającej Europejski Akt o Dostępności reguluje m.in.:

• zapewnienie spełnienia wymogów dostępności dla produktów i usług,
• obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewnienia spełnienia wymogów dostępności produktów i usług,
• przepisy o dochodzeniu praw przez konsumentów i inne uprawnione podmioty,
• system nadzoru i kontroli rynku w zakresie zapewnienia spełnienia wymogów dostępności produktów i usług,
• system związany z nakładaniem na podmioty gospodarcze kar pieniężnych za nieprzestrzeganie wymogów dostępności.

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami zapoczątkowała ukierunkowanie krajowych rozwiązań prawnych nakładających na podmioty publiczne zobowiązanie do stosowania zasad dostępności – architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej. Z kolei ustawa z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, nakłada na niektóre NGO stosowanie przepisów ustawy na równi z podmiotami publicznymi. Dotyczy to NGO, które posiadają strony internetowe lub aplikacje mobilne oraz prowadzą statutową działalność pożytku publicznego na rzecz: ochrony i promocji zdrowia, osób z niepełnosprawnościami lub osób w wieku emerytalnym.

Ustawa wdrażająca Europejski Akt o Dostępności będzie uzupełniać o wymiar rynkowy rządowy Program Dostępność Plus 2018-2025, ugruntowując dostępność jako standard nie tylko w administracji publicznej, ale również w działalności podmiotów gospodarczych. W ten sposób projekt ustawy wychodzi naprzeciw potrzebom osób z niepełnosprawnościami, którzy funkcjonują w obrocie gospodarczym jako konsumenci.

Zgodnie z ustawą zostaną nałożone nowe obowiązki stosowania zasad dostępności również na podmioty gospodarcze. Dotychczas kwestie dostępności produktów i usług, świadczonych przez przedsiębiorstwa, nie były tak kompleksowo uregulowane w prawie polskim. Ponadto istniejące przepisy prawne nie zapewniają  spójnej i kompleksowej regulacji kwestii dotyczących dostępności produktów i usług. Zgodnie z projektem ustawy spełnienie wymogów dostępności produktów jest obowiązkiem - producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów i dystrybutorów. Z kolei  zapewnienie spełnienia wymogów dostępności usług jest obowiązkiem usługodawców. Przy czym projekt ustawy zakłada, że przepisów ustawy nie stosuje się do usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców.

Wykaz produktów i usług objętych nową ustawą dotyczy przede wszystkim obszaru nowoczesnych technologii ICT, które zostały uznane za najpotrzebniejsze w codziennym funkcjonowaniu osób ze szczególnymi potrzebami, w tym osób z niepełnosprawnościami.

Przepisy ustawy stosuje się do produktów obejmujących m.in.:

• sprzęt komputerowy i systemy operacyjne,
• terminale płatnicze i niektóre terminale samoobsługowe, takie jak - bankomaty, automaty biletowe, urządzenia do odprawy samoobsługowej i interaktywne terminale samoobsługowe przeznaczone do udzielania informacji.
• smartfony i inne urządzenia umożliwiające korzystanie z usług telekomunikacyjnych oraz dostępu do audiowizualnych usług medialnych,
• czytniki książek elektronicznych.

Ustawa obejmuje również szereg usług świadczonych na rzecz konsumentów m.in.:

• telekomunikacyjnych, z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do świadczenia usług komunikacji maszyna–maszyna,
• dostępu do audiowizualnych usług medialnych,
• niektórych elementów pasażerskiego transportu drogowego, lotniczego, wodnego oraz kolejowego, takich jak - strony internetowe,  urządzenia mobilne, bilety elektroniczne, dostarczanie informacji, interaktywne terminale samoobsługowe, bankowość detaliczną, e-książki, e-handel.

Zapewnienie dostępności produktów i usług będzie oznaczało nie tylko możliwość korzystania z nich przez wszystkich bez względu na ewentualne ograniczenia sprawności, ale również wygodę ich użytkowania. Bardzo często produkty i usługi, pierwotnie zaprojektowane z myślą o osobach z niepełnosprawnościami, stały się później powszechnie stosowane przez wszystkich.

Zgodnie z projektem ustawy usługodawca ma obowiązek dokonania oceny dostępności pomieszczeń oraz budynków użyteczności publicznej, w których są świadczone jego usługi w zakresie m.in.: swobodnego dostępu do budynków, poruszania się w przestrzeni poziomej i pionowej, korzystania z toalet i pomieszczeń sanitarnych oraz sprzętu i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług. Obowiązek ten uważa się za spełniony w stosunku do budynku użyteczności publicznej, jeżeli zostanie wydany certyfikat, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Certyfikaty dostępności będą przyznawane przez NGO i przedsiębiorców, którzy dysponują odpowiednimi zasobami organizacyjnymi, kadrowymi i narzędziami pozwalającymi na należyte przeprowadzenie procesu certyfikacji. Podmioty dokonujące certyfikacji zostaną wyłonione w naborze przeprowadzonym przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. W dniu 19 listopada 2021 r. zakończył się pierwszy nabór podmiotów, które uzyskają prawo do wydawania certyfikatów dostępności.

Zastosowanie zapisów ustawy o dostępności niektórych produktów i usług będzie miało szeroki wymiar społeczno-gospodarczy. Zgodnie założeniami nowa ustawa o dostępności niektórych towarów i usług ma przynieść korzyści – podmiotom gospodarczym, jak też osobom z niepełnosprawnościami i osobom w wieku senioralnym. Projekt ustawy wdrażającej Europejski Akt o Dostępności zawiera też regulacje prawne długo oczekiwane przez środowiska konsumenckie. Przede wszystkim będzie zapobiegać wykluczeniu społecznemu osób ze szczególnymi potrzebami, które wynikają z braku dostępności produktów i usług. Zapewni ochronę konsumentom oraz zabezpieczy ich uprawnienia w zakresie dostępności poprzez określenie zasad dochodzenia swoich praw. Wszyscy konsumenci (w tym osoby z niepełnosprawnościami i seniorzy) będą mogli zgłaszać reklamacje oraz powiadamiać właściwy organ o niespełnianiu wymogów dostępności produktów i usług.

Z kolei dla podmiotów gospodarczych nowa ustawa będzie czynnikiem rozwoju kreatywności i stosowania innowacyjnych rozwiązań  w zakresie wdrażania dostępności produktów i usług, a tym samym uzyskania na rynku przewagi konkurencyjnej. Ponadto wprowadzenie nowych rozwiązań będzie miało pozytywny wpływ na rynek pracy poprzez wzrost zapotrzebowania w przedsiębiorstwach na specjalistów ds. dostępności.

Więcej o kampanii „Prospołeczni = Dostępni” na stronie: https://liderzydostepnosci.pl/prospoleczni_dostepni/