Która forma sprzedaży usług lub towarów w organizacjach jest bardziej powszechna? Jakie organizacje częściej prowadzą działalność ekonomiczną? Czy zawsze przynosi ona zysk? Prezentujemy zagadnienie działalności odpłatnej i gospodarczej w świetle badań sektora pozarządowego.
Organizacje pozarządowe nie muszą wszystkiego oferować za darmo, mogą sprzedawać swoje usługi lub towary. Taką działalność ekonomiczną organizacje mogą prowadzić pod dwiema postaciami: działalności odpłatnej i gospodarczej. W skrócie: ta pierwsza polega na pobieraniu opłat za usługi lub towary o wartości nie większej niż koszty tych usług lub towarów – w tym przypadku organizacja zatem nie zarabia. Z kolei działalność gospodarcza takiego obwarowania nie ma, organizacja może osiągać zysk ze sprzedaży swoich produktów i usług. Warunek jest jednak taki, że będzie on przeznaczony na działalność statutową organizacji.
To bardzo skrótowe wyjaśnienie, ale pozwoli nam lepiej zrozumieć prezentowane niżej dane. Po bardziej szczegółową wiedzę o różnicach i podobieństwach między tymi dwiema formami sprzedaży zapraszamy do transmisji LIVE w portalu ngo.pl z udziałem redaktorów serwisu poradnik.ngo.pl:
Odpłatna coraz popularniejsza
Spójrzmy zatem, co o działalności odpłatnej i gospodarczej mówią dane. 36% organizacji prowadzi działalność odpłatną. Jeszcze trzy lata wcześniej robiło to 25% organizacji, a przed sześcioma laty – 14%. Oznacza to dynamiczny wzrost popularności działalności odpłatnej wśród organizacji.
Działalność gospodarcza takiego wzrostu nie notuje, od lat odsetek prowadzących ją organizacji pozostaje na podobnym poziomie, w 2018 roku prowadziło ją 11% organizacji.
Wykres: Prowadzenie działalności odpłatnej i gospodarczej przez organizacje
Z czego wynika to zróżnicowanie w popularności poszczególnych form działalności ekonomicznej wśród organizacji? Wyjaśnia Krzysztof Śliwiński, doradca księgowy z NGO.pl:
Popularność działalności odpłatnej pożytku publicznego rośnie, a udział organizacji prowadzących działalność gospodarczą pozostaje na stałym poziomie ok. 10%. Widzę dwa możliwe powody takiej sytuacji. Po pierwsze prowadzenie działalności odpłatnej jest prostsze z punktu widzenia wiążących się z nią obowiązków formalno-prawnych. A działalność gospodarcza to więcej formalności i związanych z nimi opłat. Ale jest też drugi powód – cały czas wizerunkowo prowadzenie działalności gospodarczej bywa ryzykowne. Zdarza się, że samorząd lokalny ma wątpliwości, czy organizacje prowadzące tego typu działalność powinny ją prowadzić.
Na popularność dwóch dostępnych form prowadzenia działalności ekonomicznej może mieć wpływ także ich charakter. Działalności odpłatna pożytku publicznego to zazwyczaj działania akcyjne, prowadzone na niewielką skalę przy niedużym budżecie. Inaczej jest z działalnością gospodarczą. Tu same regulacje prawne narzucają większą systematyczność i konieczność poniesienia nakładów związanych z rejestracją czy aktualizacją informacji w KRS.
Okazuje się, że prowadzenie działalności gospodarczej lub odpłatnej jest zróżnicowane ze względu na wielkość miejscowości, w jakiej działa organizacja, dziedzinę i skalę prowadzonych działań, fakt zatrudniania pracowników oraz stosunek organizacji do ryzyka. Działalność ekonomiczną częściej prowadzą organizacje:
- ze średnich i dużych miast (powyżej 50 tys. mieszkańców)
- prowadzące działania o zasięgu ogólnokrajowym lub międzynarodowym
- działające na rzecz ochrony zdrowia lub edukacji i wychowania
- zatrudniające pracowników
- wyróżniające się gotowością do podejmowania ryzyka w imię sukcesu swoich działań.
Nie zawsze z zyskiem
Jak już wspominaliśmy, przy prowadzeniu działalności gospodarczej organizacje mogą wypracowywać zysk, czyli po prostu zarabiać na świadczonych usługach lub sprzedawanych towarach. Nie zawsze jednak przedsiębiorczość organizacji kończy się zarobkiem, zdarza się, że przychody są równe kosztom, a nawet są od nich niższe, co oznacza, że organizacja dokłada do prowadzonej działalności gospodarczej. Okazuje się, że tylko połowa organizacji notuje zysk z prowadzonej działalności gospodarczej, a niemal co czwarta ponosi z tego tytułu stratę.
W rezultacie prowadzenia działalności gospodarczej w 2017 roku:
- 49% organizacji wypracowało zysk
- 19% organizacji poniosło stratę
- 32% organizacji nie osiągnęło ani zysku ani straty.
Jakie organizacje mogą pochwalić się większą skutecznością przy prowadzeniu działalności gospodarczej? Zysk z tego tytułu częściej odnoszą organizacje:
- z branży zdrowotnej, kulturalnej i edukacyjnej
- działające na skalę ogólnopolską lub międzynarodową
- młodsze, z krótszym stażem działania.
Z kolei do prowadzonej działalności gospodarczej najczęściej dokładają organizacje:
- z branży sportowej
- działające lokalnie
- najstarsze, działające ponad 15 lat.
Ważna część budżetu organizacji
Przychody z działalności ekonomicznej organizacji stanowią tylko część budżetu sektora pozarządowego. Gdyby spojrzeć na budżet wszystkich polskich stowarzyszeń i fundacji w 2017 roku (dodajmy, że jest to wyłącznie konstrukt teoretyczny), to okaże się, że 15% pieniędzy, jakimi dysponowały organizacje, pochodziło z ich działalności ekonomicznej. To podobny odsetek, jak w przypadku filantropii indywidualnej i korporacyjnej (14% w 2017 roku). Oznacza to, że cały sektor pozarządowy ma zbliżone przychody z tytułu swoich działań ekonomicznych, jak i fundraisingowych (ukierunkowanych na uzyskanie darowizn od osób indywidualnych lub firm).
Wykres: Struktura przychodów wszystkich organizacji (stowarzyszeń i fundacji)
Mimo że z perspektywy budżetu całego sektora udział środków z tych dwóch źródeł jest podobny, to warto podkreślić, że działalność ekonomiczną prowadzi trzy razy mniej organizacji, niż korzysta z filantropii. Zatem wpływy do teoretycznego, pozarządowego budżetu z tytułu działalności ekonomicznej zapewnia 23% organizacji, a z filantropii – 63% organizacji.
Skoro podobne wpływy do budżetu zapewnia tak różna liczba organizacji, musi to oznaczać zróżnicowanie w średnich kwotach, jakie wypracowują organizacje z danego typu działalności. Roczne przychody przeciętnej organizacji z tytułu działalności ekonomicznej są znacznie wyższe niż te uzyskane z darowizn (w 2017 roku przeciętne przychody z działalności gospodarczej wynosiły 60 tys. zł, a z odpłatnej – 19 tys. zł; z kolei przeciętne przychody z darowizn od firm i instytucji to zaledwie 5 tys. zł, a od osób prywatnych jeszcze mniej, bo 3 tys. zł).
Można dyskutować, czy 15% w budżecie całego sektora to dużo, czy mało. Bez wątpienia działalność ekonomiczna to ważna składowa pozarządowego budżetu, szczególnie w sytuacji, kiedy niezmiennie od wielu lat ponad połowę przychodów organizacji stanowią środki publiczne. I choć dane pokazują, że przeciętne przychody z działalności ekonomicznej przewyższają te z działalności fundraisingowej, warto byłoby, dla właściwego zestawienia tych dwóch typów działalności, przyjrzeć się kosztom tych działalności oraz relacjom z działalnością misyjną.
Badania „Kondycja organizacji pozarządowych w Polsce 2018” zostały sfinansowane ze środków Fundacji im. Stefana Batorego oraz środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Artykuł powstał w ramach projektu „Kurs na użyteczność: nowa strategia badań Stowarzyszenia Klon/Jawor” sfinansowanego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030.
Źródło: inf. własna (fakty.ngo.pl)
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
