Kulturalne Centrum Samopomocy na Jazdowie: wspólnota przeciw samotności
Gdy zbliżają się Święta, wiele osób szuka bliskości – ale nie wszyscy mają wokół siebie ludzi, którym mogą zaufać i powierzyć swoje historie. Dla wielu osób to czas szczególnie wyostrzający poczucie izolacji „bycia obok”. Na Osiedlu Jazdów w Warszawie działa miejsce, które odpowiada na to najprościej, jak się da: zaprasza do kręgu osoby z podobnymi doświadczeniami, stwarza przestrzeń do rozmowy i do relacji.
Grupa Chór Recha spotyka się na ganku domku Partnerstwa Wolny Jazdów
Autor/źródło: Viktoryia AntsipavaKulturalne Centrum Samopomocy (KCS) działało w 2025 roku dzięki wsparciu Biura Kultury m.st. Warszawy oraz w ścisłym powiązaniu ze społecznością Osiedla Jazdów prowadzącą w domkach fińskich wyjątkowe na skalę światową oddolne centrum działań społecznych i kulturalnych. To przestrzeń dostępna i życzliwa dla osób z grup wrażliwych, których życiowe doświadczenia (np. migracji, kryzysów zdrowotnych, zmagań z uzależnieniem) skłaniają do tworzenia małych wspólnot – grup samopomocowych, w których można liczyć na wzajemne wsparcie innych. Współuczestnictwo w takiej grupie to konsekwentna praca nad tym, by każda osoba została usłyszana, zrozumiana i ważna.
Te działania są odpowiedzią na realne bariery i ryzyka wykluczenia: m.in. około 18,8% seniorek jest zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (GUS, 2023); osoby neuroróżnorodne częściej doświadczają przemocy i wykluczenia (SWPS, 2025), a osoby uzależnione lub po leczeniu często mierzą się z izolacją i stygmatyzacją (Łępicka, Jankowiak, 2018). Bariery językowe i kulturowe utrudniają dostęp do pracy, edukacji i życia społecznego osobom z doświadczeniem migracji, a wiele osób z Ukrainy doświadcza przeszkód na rynku pracy (PIE, 2024). W takiej rzeczywistości KCS jest praktyczną odpowiedzią na narastającą „pandemię samotności” – zjawisko szczególnie dotykające osoby starsze, przewlekle chore oraz osoby z grup mniejszościowych; badania wskazują także wczesne rodzicielstwo jako jeden z najbardziej samotnych okresów życia (Ł. Okruszek, 2022).
W 2025 roku wsparliśmy 200 osób w 10 grupach wzajemnego wsparcia. Pomagaliśmy zakładać i rozwijać się grupom. Równolegle KCS otworzyło Osiedle Jazdów na inicjatywy oddolne: uczestniczki i uczestnicy podejmowali własne inicjatywy kulturalne – warsztaty, wydarzenia otwarte, spotkania edukacyjne i twórcze. Dwie grupy – dzięki naszemu wsparciu – zrealizowały swoje pierwsze projekty grantowe, a jedna z nich sama chce założyć własną organizację pozarządową! To właśnie wzajemność sprawia, że relacje, które zawiązują się między członkami są bliskie i rozwijają się także poza godzinami spotkań: ludzie poznają się bliżej, spędzają ze sobą czas, tworzą sieć wsparcia, do której można wracać.
Jak mówi Zofia Stopa, animatorka grup samopomocowych:
Największą satysfakcją jest obserwowanie, jak uczestnictwo w grupie potrafi realnie transformować życie. Ludzie odzyskują poczucie wpływu, wraca im energia, a to, co wcześniej było samotnym zmaganiem, staje się wspólną drogą. Widać, jak rośnie odwaga do mówienia o sobie, do proszenia o wsparcie – i do dawania go innym.
Jednym z przykładów jest Grupa Pieśni i Wsparcia – grupa kobiet z doświadczeniem migracji i Polek. Spotykają się co dwa tygodnie, prowadzą wymianę kompetencji (medytacje, rękodzieło, kobiece kręgi) i przygotowują działania otwarte. Nadia z grupy białoruskich migrantek podkreśla: „Po przyjeździe do Polski przechodziłam trudny kryzys związany z adaptacją. Szukałam zajęć, które pomagają mi czuć się dobrze. Białoruski śpiew ludowy, dla mnie jest takim wsparciem. To pomaga po prostu znów poczuć swoją moc”.
W KCS ważne miejsce miały też grupy wspierające osoby po kryzysach psychicznych. Jej założycielka – Otylia tak opowiada o tym, czym grupa jest dla niej:
„Sama jestem po kryzysie psychicznym i po wyjściu ze szpitala trafiłam w totalna próżnię. I po to jest ta grupa, żebyśmy byli razem, żebyśmy ogarnęli, żebyśmy nie wychodzili w pustkę. Żeby stworzyć coś do czego warto wracać. Do kogo warto wracać, bo grupy tworzą ludzie”.
Działały także grupy osób neuroróżnorodnych. Grupa dla dorosłych osób ADHD stworzyła swoją biblioteczkę, dzięki której na każde spotkanie może czytać i podejmować wspólne dyskusje na temat praktycznych rozwiązań ułatwiających codzienne funkcjonowanie – od organizacji pracy po regulację emocji. Z kolei seniorki z grupy „JA-ZNÓW”, spotykały się w kręgu wsparcia przy herbacie: rozmawiały, czytały poezję, organizowały warsztaty manualne i inicjowały wydarzenia (np. wieczorek poezji), budując swoją rolę „starszyzny” jazdowskiej społeczności.
Wojciech Matejko, członek zarządu Partnerstwa Wolny Jazdów, podsumowuje:
Jazdów od lat jest miejscem spotkań oraz działań artystycznych i obywatelskich, ale dla nas szczególnie ważne jest to, by był także miejscem, które aktywnie zaprasza osoby w trudniejszej sytuacji życiowej i pozwala im znaleźć tu swoje stałe miejsce. Kulturalne Centrum Samopomocy pokazuje, że Osiedle Jazdów może być przestrzenią ciepłą, rodziną w sensie społecznym: taką, do której się wraca, bo zna się ludzi, ma się swoje role i czuje się przynależność.
Na progu Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku dziękujemy wszystkim osobom uczestniczącym, animującym i współtworzącym KCS. 2025 rok był dla nas kolejnym udanym rokiem budowania mostów – między różnymi doświadczeniami, językami, pokoleniami i wrażliwościami.
Projekt Kulturalne Centrum Samopomocy prowadzi Partnerstwo Wolny Jazdów, a finansuje Biuro Kultury Miasta Stołecznego Warszawy.
Grupa Ja-znów spotyka się na robótki ręczne w domku
Autor/źródło: Viktoryia AntsipavaŹródło: Partnerstwo Otwarty Jazdów
