Publicystyka - ngo.pl

Parlamentarzyści intensywnie pracowali nad rządowym projektem ustawy o kołach gospodyń wiejskich – szczególnie na finiszu. Do aktu, który ostatecznie ma 37 artykułów Senat zgłosił 37 poprawek. Sejm uchwalił ustawę 9 listopada 2018 r.

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich, tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu, sejm.gov.pl

Ustawa wskazuje w artykule 2, że koło gospodyń wiejskich jest „dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi, wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działającą na rzecz środowisk wiejskich”.

Koła zakładać mogą tylko mieszkańcy danej wsi („osoba, która ukończyła lat 18 i której miejscem zamieszkania jest wieś będąca terenem działalności koła”). Na terenie jednej wsi może mieć siedzibę tylko jedno koło (art. 4 ustawy). 

Koło trzeba będzie zarejestrować w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Da to kołu osobowość prawną.

Ustawa kreuje sposób tworzenia i zarządzania kołami na wzór stowarzyszeń. Do założenia koła potrzeba będzie minimum 10 osób. Wybiorą one komitet założycielski i przyjmą statut. 

Założyciele koła będą tworzyć statut sami lub skorzystają ze wzoru, który zawiera ustawa (w załączniku „Wzorcowy statut koła gospodyń wiejskich”). To spore ułatwienie, ponieważ błędy w statutach to jedna z podstawowych trudności w procesie rejestracji organizacji pozarządowych (fundacji i stowarzyszeń w KRS). Trudno przypuszczać, żeby przy rejestracji kół wzorcowy statut był odrzucany przez Agencję.

Najwyższą władzą koła gospodyń wiejskich jest zebranie członków. Ustawa w artykule 15. wymienia działania, które zastrzeżone są dla zebrania (jak wybór zarządu czy zatwierdzenie sprawozdania finansowego). W tym punkcie ustawa różni się od innych regulacji dotyczących organizacji społecznych, ponieważ stowarzyszenia czy fundacje mają większą swobodę w określaniu, kto (który organ) o czym decyduje.

Koła będą musiały tworzyć zarządy, których rola również jest w ustawie opisana (art. 16, 19). Zarządy mogą być jednoosobowe.

Koła gospodyń wiejskich nie są ruchem, który powstanie dzięki uchwalonej właśnie ustawie. Były i działały w środowisku wiejskim od lat, w wielu miejscach są prawdopodobnie najlepiej zakorzenionymi i najbardziej aktywnymi organizacjami. Ustawa wychodzi z propozycją nadania kołom osobowości prawnej. Wprowadza jednak zapisy, które mogą spowodować problemy, szczególnie w okresie przejściowym, kiedy działające już podmioty będą dostosowywać się do nowych przepisów. Ponieważ ustawa podaje regułę „jedna wieś – jedno koło” może dojść do sytuacji, że działające od lat, ale mniej zorientowane koło, zostanie formalnie wyparte przez nowy podmiot. Czy zawarte w ustawie regulacje przejściowe, uchronią istniejące koła gospodyń wiejskich przed taką sytuacją?

Teoretycznie tak, ale trzeba będzie się bardzo pospieszyć. Ustawodawca zapisał pierwszeństwo już działających kół. Jednak na dostosowanie się do nowych przepisów i zgłoszenie do Agencji Restrukturyzacji mają tylko miesiąc.

Ustawa wydaje się dość „instruktarzowa” jeśli chodzi o opisywanie sposoby organizacji kół, co może za jakiś czas okazać się przeszkodą w ich działaniu, kiedy życie wykaże nieelastyczność przepisów. Jednocześnie nowa regulacja zaskakuje oferowanymi kołom możliwościami.

Koła będą mogły prowadzić działalność zarobkową, w tym działalność gospodarczą. Jednocześnie będą mogły prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. To „prostsza księgowość” stworzona pierwotnie dla organizacji pozarządowych. Projekt ustawy nie stawiał przed kołami specjalnych wymagań, które musiałyby spełnić, żeby skorzystać z UEPIK. Ostateczna wersja ustawy zawiera obostrzenia, podobne do opisanych w ustawie o działalności pożytku. Nadal jednak uproszczona ewidencja dla kół jest ofertą bardziej dostępną niż UEPIK z ustawy pożytkowej dla pozostałych NGO-sów.

Zgodnie z artykułem 23. ustawy „Koło gospodyń wiejskich może otrzymywać dotacje celowe na realizację zadań, o których mowa w art. 2 ust. 3, według zasad określonych w odrębnych przepisach.” Już sama ustawa wskazuje na zamiar skierowania do kół określonych środków.

Ustawa podaje maksymalny limit wydatków na powyższy cel. Wynosi on 90 mln złotych. To limit na 2018 r.

Środki te będę musiały zostać przyznane i wydane do końca grudnia. Będzie na to kilka ostatnich dni roku, bo należy jeszcze przecież poczekać na „przerejestrowanie” się starych oraz powstanie i zarejestrowanie nowych kół gospodyń wiejskich.