Publicystyka - ngo.pl

W ramach projektu SAMO-ES przeprowadziliśmy największe jak dotąd badanie przedsiębiorstw społecznych (PS). Wzięło w nim udział ponad 600 przedstawicieli i przedstawicielek PS, którzy podzielili się z nami swoimi doświadczeniami, opiniami i bolączkami. Na podstawie ich głosów, danych z badania, a także wiedzy ekspertów i ekspertek z partnerstwa SAMO-ES sformułowaliśmy rekomendacje dotyczące tego, jak wspierać przedsiębiorstwa społeczne w Polsce. Ciekawi Cię, co udało nam się wypracować? Oto 5 najważniejszych obszarów do zmiany.

Choć wiele przedsiębiorstw społecznych operuje na relatywnie dużych budżetach – od pół miliona do miliona złotych rocznie – to tylko nieliczne mają jakiekolwiek rezerwy finansowe. PS zatrudniają też średnio osiem osób, co przy prowadzeniu działalności gospodarczej i realizowaniu misji społecznej nie daje dużej poduszki bezpieczeństwa. Brak stabilnych źródeł finansowania to jeden z najczęściej wskazywanych problemów przedsiębiorstw społecznych w Polsce.

Wielu przedstawicieli PS zwraca uwagę na potrzebę bardziej elastycznych i długoterminowych instrumentów finansowych. Obecnie łatwiej jest uzyskać środki „na start” lub na utworzenie miejsc pracy, niż na inwestycje w rozwój – takie jak zakup sprzętu, rozbudowa działalności czy wzmacnianie zespołu. PS potrzebują także wsparcia w finansowaniu kosztów administracyjnych, które są stałe, ale często pomijane w systemach dotacyjnych. Kluczowe byłoby również wprowadzenie mechanizmów umożliwiających zawieranie wieloletnich umów z samorządami, co zapewniłoby większą przewidywalność i bezpieczeństwo.

Dla wielu PS wyzwaniem jest odnalezienie się na wolnym rynku. Działają z misją, ale to nie zawsze przekłada się na skuteczną sprzedaż produktów czy usług. Sezonowość popytu, brak ciągłości projektów czy trudność w dopasowaniu oferty do zmieniających się potrzeb klientów to tylko niektóre z barier. Co więcej, tylko co czwarte przedsiębiorstwo ma opracowaną strategię rozwoju – a to podstawowy warunek skutecznego działania.

Rozwiązaniem może być rozwój kompetencji zarządczych i biznesowych – w formie szkoleń, mentoringu czy doradztwa. PS potrzebują nie tylko wiedzy o tym, jak działa rynek, ale także narzędzi, które pozwolą im analizować rentowność oferty, lepiej wyceniać usługi czy projektować działania marketingowe. Coraz więcej mówi się również o potrzebie pracy nad marką – PS często nie mają spójnej strategii komunikacji, działają intuicyjnie i bez planu, co utrudnia im dotarcie do nowych klientów i partnerów. Profesjonalne wsparcie w tym zakresie mogłoby pomóc im w budowaniu rozpoznawalności i zaufania.

Zdecydowana większość przedsiębiorstw społecznych wskazuje na nadmierne obciążenia biurokratyczne. Wymagane sprawozdania są liczne, złożone i często się dublują. Dla organizacji, które mają ograniczone zasoby kadrowe i finansowe, wypełnianie tych obowiązków staje się ogromnym wyzwaniem. To samo dotyczy Indywidualnych Programów Reintegracyjnych (IPR), które w zamyśle mają wspierać proces reintegracji zawodowej, ale w praktyce są często postrzegane jako formalność niedopasowana do realnych potrzeb przedsiębiorstwa i jego pracowników, pracowniczek.

Dlatego tak ważne jest uproszczenie systemu sprawozdawczości – poprzez łączenie dokumentów, ograniczenie zbędnych danych czy wprowadzenie bardziej intuicyjnych narzędzi online. W przypadku IPR warto odejść od sztywnych schematów i zamiast tego zaproponować rozwiązania bardziej elastyczne i dopasowane do realnych potrzeb pracowników. Biurokracja nie powinna być celem samym w sobie – ma służyć, a nie przeszkadzać.

Choć przedsiębiorstwa społeczne mogłyby wiele zyskać na wzajemnej współpracy, w praktyce dzieje się to rzadko. Tylko 20% z nich wskazuje inne PS jako swoich klientów, a mniej niż połowa należy do jakiejkolwiek sieci czy porozumień organizacji. Wspólne działania często schodzą na dalszy plan, bo codzienne wyzwania – związane z przetrwaniem – pochłaniają całą uwagę.

A przecież współpraca się opłaca. Wspólne zakupy, wzajemne korzystanie z usług, wymiana doświadczeń, wspólne działania promocyjne czy edukacyjne – to wszystko może znacząco zwiększyć efektywność działania PS. Kluczowe jest tworzenie przestrzeni do takich spotkań i interakcji: lokalnych forów, warsztatów, platform wymiany wiedzy. Organizacje zrzeszające PS mogą też pełnić ważną funkcję edukacyjną i rzeczniczą, a nawet dbać o jakość i etyczność działań w sektorze.

Mimo że przedsiębiorstwa społeczne mają formalny status, to rzadko go wykorzystują w swojej komunikacji. Wynika to z przekonania, że ich otoczenie nie rozumie, co ten status oznacza i jakie niesie za sobą korzyści. 

To sygnał, że potrzebujemy nowego podejścia. Status PS powinien wiązać się z realnymi korzyściami  – np. preferencjami w przetargach, ulgami podatkowymi czy łatwiejszym dostępem do środków publicznych. Równocześnie trzeba zadbać o promocję tego statusu – nie tylko wśród samych PS, ale też w ich otoczeniu: wśród klientów, samorządów, partnerów biznesowych. Dobrze zaprojektowana strategia komunikacji może pomóc w budowaniu spójnego wizerunku sektora i zwiększyć jego rozpoznawalność. Tylko wtedy status PS stanie się czymś więcej niż formalnym wpisem do rejestru.

Badanie przeprowadzone w ramach projektu SAMO-ES pokazuje jednoznacznie, że przedsiębiorstwa społeczne mają ogromny potencjał, ale potrzebują lepszego otoczenia formalno-prawnego, żeby móc się rozwijać. Dlatego sformułowane rekomendacje powinny być mapą drogową dla instytucji publicznych i organizacji infrastrukturalnych, które wspierają ekonomię społeczną w Polsce. Dla nas – w partnerstwie SAMO-ES na pewno będą wskazówką, jak realizować wsparcie i tworzyć nową organizację zrzeszającą przedsiębiorstwa społeczne w Polsce.

Projekt „SAMO-ES. Samoorganizacja przedsiębiorstw społecznych jako odpowiedź na wyzwania społeczne” realizowany jest w partnerstwie, które tworzą Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych (lider), Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej „Być Razem” z Cieszyna, Stowarzyszenie na rzecz Spółdzielni Socjalnych, Stowarzyszenie Klon/Jawor.

ℹ️ Odwiedź nas: www.samo-es.pl.