Jak stosować przepisy o odpłatnej działalności pożytku publicznego? Tłumaczymy
Chociaż regulacje o odpłatnej działalności pożytku, stworzone specjalnie dla organizacji pozarządowych, funkcjonują już od dawna, wciąż nie ma jasności, jak rozumieć niektóre zapisy ustawy i stosować je w praktyce. W poniższym materiale przybliżamy niektóre szczegółowe zagadnienia działalności odpłatnej.
Tym, co z założenia ma stanowić podstawową różnicę między, dostępną tylko dla NGO-sów odpłatną działalnością pożytku publicznego, a prowadzoną powszechnie przez wiele podmiotów "zwykłą" działalnością gospodarczą, jest – poza prowadzeniem jej w ramach określonych ustawą działań pożytku publicznego – brak zysku. Z pozoru prosta zasada, w praktyce nie jest łatwa do zastosowania.
Do przeprowadzenia rozważań dotyczących działalności odpłatnej stwórzmy sobie modelowy przykład działań zaplanowanych przez organizacje pozarządową. Niech to będą warsztaty, za które organizacja planuje pobierać opłatę. Każdy warsztat będzie dla 20 osób. Czy wysokość opłat musimy ustalić dzieląc całkowity koszt organizacji warsztatu na 20? Czy możemy ustalić kwotę w oparciu o przyszłe zaplanowane warsztaty.
Działalność odpłatna w ustawie o pożytku
Zapisy w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nie są precyzyjne i wprowadzają pewne zamieszanie i niepewność w wielu sytuacjach.
Działalność odpłatna pożytku publicznego jest określona jako cztery rodzaje działalności. Te cztery rodzaje wymieniono w artykule 8 ust. 1 ustawy.
1. działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie;
2. sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
3. sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie: integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych;
4. sprzedaż przedmiotów darowizny.
Zysk, przychód, wynagrodzenie
Warto zauważyć, że tylko w stosunku do pierwszej z czterech (wymienionych powyżej) rodzajów działalności odpłatnej pożytku pojawia się słowo "wynagrodzenie". Przy pozostałych trzech jest mowa o "sprzedaży".
Dalej w ustawie, a konkretnie w ustępie 2 artykułu 8, znajdziemy określenie "przychód". Ustęp ten wskazuje na co możemy przeznaczyć środki z odpłatnej działalności.
Przychód z działalności odpłatnej pożytku publicznego służy wyłącznie prowadzeniu działalności pożytku publicznego.
Ustawa odnosi się też do zysku. Znajdziemy go w warunkach, które określają co będzie działalnością odpłatną, a co gospodarczą.
art. 9 ust. 1 pkt 1
Działalność odpłatna pożytku publicznego organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 stanowi działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, jeżeli:
1) wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1, jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności, (…)
Jak rozumiemy tę układankę? Wg naszego stanowiska, w przypadku takiej działalności odpłatnej pożytku publicznego, jak ta wymieniona jako pierwsza (w art. 8 ust. 1 pkt 1) nie może być zysku. Pierwszy rodzaj działalności odpłatnej oraz warunek z art. 9 ust. 1 pkt 1 łączy słowo "wynagrodzenie". Bezwzględnie trzeba więc zastosować tu warunek braku zysku. Jeśli "wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności", działalność odpłatna stanie się działalnością gospodarczą.
A jak będzie w pozostałych przypadkach (tam gdzie pojawia się słowo "sprzedaż")? W art. 8 ust 2 (mówiącym o przeznaczeniu przychodu na prowadzenie działalności pożytku publicznego) nie ma słowa "wynagrodzenie", tylko "przychód". Stąd wnioskujemy, że jeśli przy odpłatnej działalności pożytku publicznego może pojawić się przychód (a w zasadzie zysk), to ewentualnie tylko przy innych formach działalności odpłatnej, w których opisie nie jest użyte słowo "wynagrodzenie". Pozostają więc te formy, gdzie jest mowa o "sprzedaży", np. sprzedaży darowizn (to logiczne i zgodne z intuicją, że przy sprzedaży darowizny może powstać zysk). Jednak ta sprzedaż ma specyficzny charakter i jest ściśle związana z konkretnymi działaniami organizacji, więc pojawiający się tu "zysk” powinien być tylko "chwilowy". Powinien zostać wydatkowany na konkretne działanie, z którym była związana sprzedaż, np. środki ze sprzedaży przedmiotów wytworzonych w ramach warsztatów terapii zajęciowej, powinny zostać wydane na dalsze prowadzenie tych warsztatów (za chwilę wyjaśnimy, na czym polega takie połączenie w ramach "projektowego" traktowania działalności odpłatnej).
Dla przykładu (i wracając do tego rodzaju działalności odpłatnej, który wymieniony jest jako pierwszy): działalność odpłatna polegająca na odpłatnych warsztatach nie może generować żadnego zysku, nawet takiego, który miałby być potem przeznaczony na prowadzenie działalności pożytku publicznego (innego rodzaju).
Działalność odpłatna jako projekt
Z powyższego wywodu wynika, że zysk z opłaty przy pierwszym warsztacie (patrz nasz modelowy przykład) powinien spowodować zmianę działalności odpłatnej na gospodarczą. Tak jednak nie musi być.
Bardzo pomocne może okazać się traktowanie działalności odpłatnej tak jak projektu. W składanych wnioskach o dofinansowanie projektów (np. w ramach zadań zleconych przez administrację samorządową) określane są działania, termin realizacji oraz budżet przedsięwzięcia. Budżet projektu jest tak ułożony, aby nie powstał zysk. W działalności odpłatnej pożytku publicznego powinno być tak samo - też nie powinno być zysku. Zastosowanie logiki projektowej może wiec pomóc w ułożeniu takiej sekwencji działań, związanych z odpłatną działalnością, która wykaże, że nie przynosi ona zysków.
Prowadzenie działalności odpłatnej jak projektu pomoże również uporządkować okres prowadzenia tej działalności. Czy powinniśmy rozliczać (i sprawdzać zysk) np. dla każdego przeprowadzonego warsztatu oddzielnie, czy też możemy je połączyć w jakiś cykl, a także liczyć okresy przygotowań między warsztatami? Takie zgrupowanie bądź rozgrupowanie podobnych działań będzie miało wpływ na ich koszty, warto więc je przemyśleć i odpowiednio zrównoważyć (zgodnie z zasadną nieosiągania zysku).
Podpowiadamy
Stwórzcie wewnętrzny dokument, taki "projekt", który będzie określał na czym działalność odpłatna będzie konkretnie polegała, stwórzcie jej budżet oraz określcie czas realizacji. Będzie wam łatwiej zapanować nad projektem działalności odpłatnej i nad tym aby nie powstał zysk. Taki "projekt" jest tylko waszym wewnętrznym dokumentem, nie musicie go nikomu przedstawiać (chyba, że w razie kontroli).
Tak jak przy realizacji zadań zlecanych, można w pewien sposób modyfikować projekt. Przy zadaniach zleconych projekt modyfikujemy poprzez aneks do umowy (czyli w konsultacji z organem zlecającym zadanie). Przy "projekcie" działalności odpłatnej też można to robić, z tym że decyzja o modyfikacji jest wyłącznie Wasza i nie musicie się z niej nikomu tłumaczyć.
Ważne, żeby opisana działalność faktycznie tworzyła projekt, czyli żeby były to działania spójne ze sobą i ułożone w logiczną całość.
"Projektowa" działalność odpłatna może pomóc również w sytuacji sprzedaży (produktów, darowizn – chodzi o punkty 2-4 z naszej wyliczanki dotyczącej możliwych rodzajów działalności odpłatnej). Jak napisaliśmy powyżej, przy sprzedaży trudno uniknąć zysku. Może być on jednak ujęty w projekcie. Ten "zysk" ze sprzedaży przedmiotów wytworzonych czy darowizn należy więc przeznaczyć na realizację działań w ramach projektu, w którym ta sprzedaż została dokonana. Widać tu wyraźnie, że planowanie działalności odpłatnej należy przeprowadzić bardzo uważnie, a tam gdzie będzie sprzedaż, np. darowizn, warto połączyć ją z innymi działaniami – wskazać, na jakie działania ze sfery pożytku publicznego (w ramach spójnego projektu) zostanie przeznaczony zysk ze sprzedaży.
Powyżej przedstawiliśmy nasze rozumienie działalności odpłatnej pożytku publicznego (wynikająca z konsultacji w dość szerokim gronie), nie jest to jednak oficjalna wykładnia prawa.
W przypadku wątpliwości warto zwrócić się z prośbą o interpretację, czy ocenę słuszności rozumienia pojęcia działalności odpłatnej do Komitetu ds. Pożytku Publicznego – https://www.gov.pl/web/pozytek/kontakt
Wideo o odpłatnej działalności pożytku
Jak traktować odpłatną działalność pożytku, tłumaczyliśmy podczas lajwów ngo.pl. Zachęcamy do zapoznania się z poniższymi nagraniami!
Źródło: inf. własna poradnik.ngo.pl
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
Skorzystaj ze Stołecznego Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych
(22) 828 91 23
