Publicystyka - ngo.pl

Od 24 lutego 2022 roku do Polski przyjechało ponad milion uchodźców z Ukrainy. Zdaniem międzynarodowych instytucji, w tym Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców, jest to największy kryzys migracyjny w Europie od zakończenia II wojny światowej.

Ogromna liczba osób przekraczających granice, chaos informacyjny i konieczność szybkiej organizacji i błyskawicznych zmian w prawie stwarzają warunki, gdzie szczególnie łatwo o naruszenia praw człowieka, w tym grup szczególnie wrażliwych. Dlatego Helsińska Fundacja Praw Człowieka uruchomiła program stałego monitorowania sytuacji na pograniczu polsko-ukraińskim, w ramach którego będziemy publikować cotygodniowe wnioski z obserwacji.

Zwracamy uwagę na regulacje prawne, sposób przekraczania granicy, warunki oczekiwania na odprawę, system wsparcia dostępny po polskiej stronie granicy, przypadki dezinformacji i analizujemy możliwy rozwój zdarzeń.

Pierwszy raport HFPC obejmuje analizę sytuacji w Przemyślu, Medyce, Młynach, Korczowej i Warszawie w okresie od 26 lutego  (dwa dni po inwazji Rosji na Ukrainę) do 2 marca.

W pierwszych dniach od wybuchu wojny w Ukrainie na przejściach granicznych tworzyły się kilometrowe kolejki uchodźców, w których czas oczekiwania wydłużał się do nawet kilkudziesięciu godzin. Zapełniały się też dworce i punkty recepcyjne tworzone w przygranicznych miastach, np. Przemyślu czy Młynach – dotychczasowa infrastruktura zupełnie nie była przystosowana do obsłużenia tak dużej liczby osób na raz.

Do przygranicznych miejscowości dotarło bardzo dużo pomocy materialnej, jednak z każdym dniem coraz bardziej widoczny stawał się brak wystarczającej liczby osób udzielających pomocy. Problem ten zgłaszali również lokalni organizatorzy pomocy.

Znaczącą grupą migrującą do Polski są dzieci bez opieki rodziców – podróżujące do Polski z dziadkami, innymi członkami rodziny lub nawet samodzielnie, aby dołączyć do rodziców, którzy już mieszkają w Polsce od dłuższego czasu i zarabiają na utrzymanie rodziny, która do tej pory przebywała w Ukrainie. Duża grupa z przybyłych dzieci nie ma odpowiednich dokumentów – często jedynymi potwierdzeniami tożsamości są świadectwa szkolne.

Na małoletnich bez opieki po drugiej stronie granicy często czekają rodzice, którzy odbierają ich z przejścia granicznego. W innych przypadkach jednak dzieci są narażone na zagrożenia takie jak handel ludźmi czy przypadkowe, nieuregulowane „adopcje”.

Kilka dni po wybuchu wojny w Ukrainie w centrum Przemyśla grupa polskich napastników pobiła czarnoskórych uchodźców z Ukrainy.  Atak miał prawdopodobnie związek z pojawiającymi się w przestrzeni publicznej przypadkami dezinformacji  i mowy nienawiści na temat osób uciekających z Ukrainy.  

1 marca 2022 roku Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych komunikował lawinowy wzrost negatywnych interakcji na temat nieukraińskich uchodźców z Ukrainy. Tego typu kampanie mogą wpływać na decyzje uchodźców dotyczące wyboru państwa udzielającego ochrony, a tym samym wpłynąć w przyszłości na trudności z legalizacją ich pobytu.