Publicystyka - ngo.pl

Raport opublikowany 26.05.2025 r. w Polsce ujawnia, w jaki sposób fundusze Unii Europejskiej są wykorzystywane w sposób naruszający podstawowe prawa marginalizowanych społeczności, w tym osób romskich, osób z niepełnosprawnościami oraz osób z doświadczeniem migracyjnym.

— Przedstawiciel organizacji pozarządowej.

Z badań wynika, że fundusze unijne wspierały czasem szkodliwe projekty, na które wydano około 16 milionów euro. Główne problemy to brak odpowiedniego stosowania zasad zawartych w Karcie Praw Podstawowych oraz Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Wynika to z braku wiedzy, nadmiernego rozdrobnienia projektów, braku elastyczności oraz braku jasnych wytycznych. Organizacjom praw człowieka, szczególnie tym prowadzonym przez mniejszości, brakuje zasobów, by aplikować o fundusze UE. Wiele projektów nie respektuje Karty Praw Podstawowych i nie uwzględnia osób o złożonej tożsamości. Dodatkowo, sytuację pogarsza negatywny dyskurs publiczny wokół praw człowieka, szczególnie w kontekście polityki migracyjnej.

Analiza badań ilościowych wykazała, że największym problemem jest finansowanie przez UE instytucjonalizacji. W projektach finansowanych przez Unię przeprowadzono pozorną deinstytucjonalizację, która faktycznie wzmacniała instytucje (np. poprzez remonty lub powierzchowny podział na mniejsze jednostki). Choć w ramach wywiadów, ankiet i konsultacji nie zidentyfikowano konkretnych przykładów, to skarga złożona do Komisji Europejskiej przez ENIL i Validity Foundation wskazała osiem takich projektów. Przykłady działań:

• Budowa domu pomocy społecznej – Dom Seniora Kolumna (RPLD.07.03.00-10-0001/16).
• Rozbudowa i przebudowa Domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych przy ul. Stawowej 21/25 w Drzewicy (RPLD.07.03.00-10-0018/16);
• Innowacyjny dom pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach transformacji wsparcia psychiatrycznego z instytucjonalnego na środowiskowe (RPLD.07.03.00-10-0031/16).

Wszystkie analizowane projekty dotyczą instytucji, które nie mogą być łatwo lub szybko dostosowane do wymagań życia niezależnego i realizacji praw podstawowych.

Instytut Niezależnego Życia wzywa władze krajowe i unijne do podjęcia natychmiastowych działań, które zagwarantują, że fundusze unijne będą wspierać włączenie społeczne i równość praw, zamiast utrwalać dyskryminację.

Projekt „EU Funds for Fundamental Rights” (FURI) to ponadnarodowa inicjatywa finansowana z programu Unii Europejskiej Citizens, Equality, Rights and Values (CERV) (umowa grantowa nr 101143162 - FURI - CERV-2023-CHAR-LITI). Jej celem jest zapewnienie, że fundusze UE są wykorzystywane z poszanowaniem praw zapisanych w Karcie Praw Podstawowych UE.

Koordynatorem projektu jest Greek Council for Refugees (GCR), a projekt realizowany jest w sześciu krajach UE przy wsparciu koordynatora tematycznego oraz partnerów międzynarodowych.

Partnerzy krajowi:

Instytut Niezależnego Życia (Polska)

Network of Independent Experts (Bułgaria)

Policy Center for Roma and Minorities (Rumunia)

Partners Hungary Foundation (Węgry)

Greek Council for Refugees (Grecja)

Awen Amenca (Czechy)

Partnerzy międzynarodowi:

European Network on Independent Living

Validity Foundation

Koordynacja tematyczna:

• Bridge EU

Zidentyfikowano łącznie 63 projekty o łącznej wartości ok. 880 297 952 EUR w 6 krajach. Szczególną uwagę poświęcono trzem grupom szczególnie narażonym na naruszenia praw: społecznościom romskim, osobom z doświadczeniem migracyjnym oraz osobom z niepełnosprawnościami.

Współfinansowane przez Unię Europejską. Poglądy i opinie wyrażone w dokumencie są wyłącznie poglądami autorów i niekoniecznie odzwierciedlają stanowisko Unii Europejskiej ani Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ udzielający dotacji nie ponoszą za nie odpowiedzialności.