Problemy związane z ubóstwem dotyczą nie tylko osób, które są nim dotknięte, ale całych społeczeństw, dlatego w zwalczanie ubóstwa powinno zostać zaangażowanych jak najwięcej aktorów życia społecznego. Wymaga to relacji partnerskich nie tylko między władzami samorządowymi, stroną rządową a organizacjami pozarządowymi, ale także dobrej współpracy w samym środowisku pozarządowym. O różnych aspektach tej współpracy i problemach związanych z walką z ubóstwem rozmawiali przedstawicieli organizacji pozarządowych z Europy Środkowo-Wschodniej, którzy od 7 do 9 października 2004 brali udział w seminarium zorganizowanym przez Europejską Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN) pt.: „Strategia społecznego włączenia w powiększającej się Unii: głos organizacji pozarządowych!”.
Europejska Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu powstała w 1990 r. Jej
głównym celem jest koncentrować uwagę opinii europejskiej, europejskich polityków, decydentów i
prawodawców na problemie wykluczenia społecznego oraz na sposobach efektywnej walki z ubóstwem i
marginalizacją. Sieć, wspierana siłą poszczególnych krajów i działających tam struktur, dąży do
zapewnienia problematyce antydyskryminacyjnej należytego miejsca w polityce europejskiej,
równoważnego zagadnieniom rozwoju gospodarczego. Przedstawiciele Sieci Przeciwdziałania przyjechali
do Warszawy zaprezentować swoją działalność i zachęcić organizacje społeczne z Polski oraz innych
nowych krajów członkowskich UE do tworzenia krajowego przedstawicielstwa. Członkostwo w EAPN to
możliwość wymiany informacji, włączenie w działania Sieci, promocja działalności członków oraz inne
formy wsparcia pomocne w pracy organizacji.
Ambitne wyzwania sieci
Działalność EAPN przybliżył Fintan Farrell. Za sukces Sieci uznał
m.in. kształt Traktatu Amsterdamskiego (uwzględnienie w nim aspektów istotnych dla EPAN). F. Fintan
podkreślał zalety struktury w wymianie informacji i doświadczeń. Stwierdził, że największym
wyzwaniem dla członków jest… pokonanie bariery językowej. Uczestnicy sieci z różnych krajów,
spotykając się rozmawiają o rzeczach ważnych i trudnych. Często nie jest im łatwo w pełni włączyć
się do dyskusji i w sposób jasny wyrazić swoje poglądy. Bariera językowa daje o sobie znać również
z powodu wielości dokumentów i materiałów, które mają znaczenie dla marginalizacji, wykluczenia i
przeciwdziałania tym zjawiskom, a nie są dostępne w dobrych tłumaczeniach na wszystkie potrzebne
języki.
Wyzwania, które podejmuje European Anti Poverty Network to dziedzina
podstawowych praw człowieka. Z tego punktu widzenia działania EPAN są zrozumiałe tzn. łatwo
trafiają do przekonania polityków i społeczeństw. Jednocześnie Sieć zdaje sobie sprawę z wyzwania
jakim jest walka z wykluczeniem - choćby ze względu na różnice między poszczególnymi krajami,
szczególnie po przyjęciu nowych członków - jest to więc również działanie ambitne.
O tym, że tworzenie i współpraca w ramach sieci nie jest łatwa
świadczyły doświadczenia przedstawicieli organizacji z Węgier, Cypru, Malty, Rumunii, Słowacji,
Czech, Bułgarii i Łotwy. W większości przypadków, prezentowane kraje są jeszcze na etapie budowania
koalicji i przedstawicielstw.
Polska sieć
Polskie organizacje wykorzystały zorganizowane w Warszawie seminarium
do podjęcia pierwszych prac w celu powołania krajowej sieci, która mogłaby wejść struktury
europejskie.
Zalążek ogólnopolskiej struktury organizacyjnej, która mogłaby w
przyszłości przystąpić do EPAN, powstał w czwartek 7 października 2004 r. podczas spotkania
przedstawicieli władz European Anti Powerty Network z polskimi organizacjami działającymi w
obszarze polityki i pomocy społecznej. Tematyka spotkania dotyczyła kwestii ubóstwa i
marginalizacji społecznej oraz analizy przygotowanego przez rząd Krajowego Planu Działania na rzecz
Integracji Społecznej. Uczestniczący w spotkaniu przedstawiciele polskich organizacji pozarządowych
uznali za konieczne wypracowanie programu "Partnerstwo na rzecz integracji społecznej",
włączenie w to działanie jak największej ilości zainteresowanych organizacji oraz stworzenie
ogólnopolskiej struktury organizacyjnej "Partnerstwa na rzecz integracji społecznej",
która mogłaby stać się członkiem European Anti Poverty Network.
KPD dzisiaj i jutro
Przedstawiciele organizacji z Polski z zagranicy dokonali także
przeglądu Krajowych Planów Działania na Rzecz Integracji Społecznej. W ocenie Frazera Hugha z
Komisji Europejskiej pierwsze plany nowych członków wypadły znacznie lepiej niż pierwsze plany
starych państw piętnastki (starzy członkowie pisali tego typu dokumenty po raz trzeci). Podstawowym
problemem, z którym musieli sobie poradzić twórcy Krajowych Planów było wywarzenie między
działaniami aktywizującymi albo profilaktycznymi a działaniami polegającymi na walce ze skutkami
biedy, bezrobocia czy wykluczenia. Pozytywnie został oceniony udział organizacji społecznych w
tworzeniu Krajowych Planów Działania. Do wad, przedstawiciel Komisji zaliczył zbytnią koncentrację
na sytuacji obecnej. W KPD przeważa drobiazgowy opis rzeczywistości oraz opis dzisiejszych sposobów
przeciwdziałania wykluczeniu, a także możliwości ich rozwoju. Brak jest natomiast odważnego
spojrzenia w przyszłość, nowych ciekawych propozycji.
Przedstawiciele organizacji pozarządowych znacznie krytyczniej ocenili
proces powstawania KPD. Ich zdaniem dokumenty powstawały zazwyczaj w pośpiechu i ad hoc.
Administracja rządowa podejmowała prace nad nimi nie dlatego, że widziała potrzebę zajęcia się
problemami ubóstwa i wykluczenia społecznego, ale dlatego, że takie były wymagania Unii. Równie
problematyczny był udział partnerów społecznych w konsultowaniu Planów. Organizacje miały
ograniczone możliwości wpływania na kształt dokumentu. Wynikało to zarówno z niezrozumienia ze
strony administracji publicznej, jak i niezorganizowania ze strony pozarządowej - rozproszone
organizacje nie stanowiły wiarygodnego partnera do rozmów dla administracji.
- Jeśli chcemy mieć realny wpływ na przyszłe KPD nie możecie czekać, aż administracja was zaprosi
do rozmów i konsultacji - apelowali przedstawiciele EAPN. - Już teraz trzeba przygotować pomysły,
musicie wiedzieć czego chcecie i co powinno się znaleźć w tych dokumentach.
Przedstawiciele EAPN zwracali uwagę, iż jest to tym bardziej ważne, że następne konsultacje KPD
przypadną na miesiące wakacyjne - lipiec- wrzesień 2006 roku, a więc czas, który nie służy
wytężonej pracy zespołowej.
Irena Wójcicka z Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową wymieniła
między innymi jeden z obszarów, którym organizacje już powinny się zająć i przyglądać poczynaniom
rządów w tym względzie. Chodzi o przygotowania państw do wejścia do strefy euro i związane z tym
ograniczenia budżetowe, a konkretnie ograniczenia na wydatki socjalne.
- To należy antycypować w KPD - mówiła I. Wójcicka. - Trzeba pamiętać, że nie wszystkich można
przywrócić na rynek pracy. Są osoby, które wymagają innego rodzaju pomocy i na to także trzeba mieć
środki.
Podkreśliła również, że stworzenie dobrego KPD to nie wszystko. Należy dążyć do identyfikacji
z opisanymi w nim problemami całego społeczeństwa.
Źródło: inf. własna, WRZOS
