Gmina Czosnów leży w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy i te dwadzieścia kilometrów wystarczy, aby jej mieszkańcy mieli problem z dojazdem do stolicy. O ile Warszawa jest chwalona za organizację transportu publicznego na terenie miasta, o tyle do wielu okolicznych miejscowości nie dojeżdża autobus, brakuje dogodnych połączeń, aby przesiąść się do linii warszawskich. Sytuacja frustruje, bo ludzie mają trudność, aby dojechać do lekarza, szkoły lub pracy.
Mrówcza praca
Temat komunikacji publicznej nie był nowy dla Stowarzyszenia Slavia Masovia. Lokalne władze próbowały rozwiązać problem, niestety nieskutecznie, więc do Stowarzyszenia uchodzącego za sprawnie działające zgłaszali się ludzie z prośbami o reakcję. Członkowie Stowarzyszenia zaczęli naradzać się z sołtysami, radnymi i ówczesnym wójtem gminy – Antonim Kręźlewiczem. Po przystąpieniu do akcji Masz Głos w 2023 roku ich uwagę zwróciły konsultacje społeczne.
– Na początku skupiliśmy się na wnikliwej analizie połączeń komunikacyjnych w gminie: komunikacji gminnej, PKS Polonus i linii ZTM. Musieliśmy dokładnie rozeznać problem w punkcie wyjścia. Podczas spotkań z sołtysami i radnymi gminy Czosnów zbieraliśmy informacje, które miały pomóc nam w stworzeniu optymalnych rozwiązań – mówi Leszek Giziński ze Stowarzyszenia Slavia Masovia.
Analiza rozkładów jazdy była o tyle trudna, że dotyczyła wielu przewoźników, ponadto wymagała sprawdzenia, na ile proponowane przez nich połączenia umożliwiają łatwe wzajemne skomunikowanie i gdzie są białe plamy. Grupa nie miała do dyspozycji map kursowania i przystanków poszczególnych linii, więc musiała ręcznie nanosić wszystkie połączenia na jeden arkusz i analizować godziny kursów. Zajęło to dobrych kilkanaście godzin. Trzeba było wypracować dwa rozwiązania – doraźne z racji trwającej przebudowy S7, która powoduje dodatkowe trudności komunikacyjne, i długoterminowe. Każde z nich należało potem skonsultować z władzami nie tylko Czosnowa, ale też Łomianek, Nowego Dworu Mazowieckiego i Warszawy, bo trasy autobusów prowadzą przez kilka mazowieckich gmin i powiatów.
Po analizie rozkładów nasuwało się pytanie: jakie są potrzeby komunikacyjne mieszkańców. Wróciła myśl o spotkaniu konsultacyjnym i przygotowaniu ankiety, aby zebrać oczekiwania oraz postulaty.
Konsultacje z rekordową frekwencją
Pierwsze spotkanie konsultacyjne odbyło się w Szkole Podstawowej w Kazuniu Polskim. Frekwencja przerosła oczekiwania organizatorów – na spotkanie przyszło około 250 mieszkańców. Szybko trzeba było przenosić się z sali lekcyjnej do sali gimnastycznej. Anna Maliszewska, radna powiatowa, przedstawiła rozwiązania bazujące na analizach rozkładów i zaproponowała dyskusję. Mieszkańcy mówili m.in. o przesunięciu godzin odjazdu autobusów, zwiększeniu liczby kursów linii 850, ponieważ autobusy są przepełnione, zgłosili brak dogodnych połączeń z Nowym Dworem Mazowieckim dla uczniów i potrzebę lepszego systemu informacyjnego o rozkładach jazdy.
Każdy z uczestników dostał też do anonimowego wypełnienia ankietę, w której były pytania o to, jak często wybiera komunikację publiczną, w jakich kierunkach najczęściej podróżuje i jakich potrzebuje zmian w zakresie połączeń. Ankiety zostały też rozkolportowane w szkołach i gminnej bibliotece.
Kilka tygodni później mieszkańcy sąsiedniej wsi Kaliszki poprosili o spotkanie konsultacyjne wzorem Czosnowa. Przyszło kilkanaście osób. Spotkanie odbyło się według sprawdzonego scenariusza. Nowością były ankiety w wersji elektronicznej. Żeby zwiększyć rzetelność badania, wypełnianie było możliwe jedynie po zalogowaniu się na adres e-mail. Stowarzyszenie otrzymało 482 wypełnione ankiety (papierowe i elektroniczne). Najstarsza uczestniczka badania miała 92 lata! Zebrane wnioski mieszkańców z konsultacji społecznych oraz analizy ankiet trafiły do Urzędu Gminy Czosnów.
Władze wracają do gry
Nie można powiedzieć, że władze Czosnowa wcześniej nie dostrzegały problemu i nie reagowały. Próbowały porozumienia w sprawie braku dogodnych połączeń z samorządami Warszawy, Łomianek i Nowego Dworu Mazowieckiego. Postulowały rozszerzenie komunikacji, zwiększenie liczby kursów, wydłużenie linii 750, skierowanie na trasy dłuższych autobusów. Pomysłów i prób zmian było wiele, ale żadna nie przyniosła odczuwalnej poprawy. Konsultacje społeczne zorganizowane przez Stowarzyszenie wprowadziły temat od innej strony.
Członkowie Stowarzyszenia parę razy spotkali się z wójtem Czosnowa, który otrzymał też list od organizatora akcji Masz Głos rekomendujący inicjatywę Stowarzyszenia, co mocniej wyartykułowało ważkość problemu i zmotywowało wójta do podjęcia działań. Z aprobatą odniósł się do pomysłu wprowadzenia dodatkowych kursów dowożących pasażerów do głównych linii, a docelowo do rozszerzenia oferty komunikacji Zarządu Transportu Miejskiego. Zadeklarował, że od 1 stycznia 2024 roku zostanie zwiększona liczba kursów linii 850 i że nowy rozkład jazdy autobusów będzie lepiej dostosowany do potrzeb mieszkańców. Wójt wystąpił też do Wojewody Mazowieckiego z prośbą o dofinansowanie nowej trasy, ponadto wszedł w kontakt z władzami sąsiednich samorządów.
„Zapewniam, że nadal będziemy starali się usprawnić komunikację na terenie naszej gminy, musimy być jednak świadomi ograniczeń, jakie wynikają z przyczyn, takich jak przebudowa trasy S7, brak kierowców oraz możliwości budżetu” – napisał do organizatorów konsultacji i zapowiedział, że budżet na komunikację zwiększy o około 20 procent.
Zmiana
Zmiany w organizacji komunikacji publicznej gminy Czosnów nabrały tempa, odkąd problem podjęło Stowarzyszenie Slavia Masovia. Kluczowe znaczenie miały konsultacje społeczne i lista konkretnych potrzeb, które trafiły do rąk lokalnych władz. Do wyobraźni przemawiała frekwencja, zwłaszcza na pierwszym spotkaniu, którą Stowarzyszenie udokumentowało na zdjęciach. Po spotkaniach z mieszkańcami grupa otrzymała podziękowania od wielu z nich za podjęcie się tak trudnego tematu.
Już jeździ się z Czosnowa łatwiej. Zostały wdrożone drobne korekty do kursów polegające na przesunięciach godzin odjazdów nawet o 15 minut. Do aktualizacji trafiły rozkłady jazdy najpopularniejszych połączeń, aby mieszkańcy mieli większy komfort podróżowania do pracy, szkoły czy lekarza. Zmiany weszły w życie w połowie lutego 2024 roku.
– Rezultatem tej inicjatywy są bardzo konkretne postulaty zmian, które otrzymał wójt gminy i zareagował na nie podjęciem zdecydowanych działań. Ogromne wrażenie zrobiła też na mnie frekwencja na spotkaniu konsultacyjnym, która pokazuje sens i potrzebę konsultacji społecznych w lokalnej społeczności. Mam nadzieję, że staną się one częściej wykorzystywanym sposobem zasięgania opinii mieszkańców w tej gminie – podsumowuje Agnieszka Maszkowska, koordynatorka akcji Masz Głos z Fundacji SocLab.
Nagroda Super Samorząd
Stowarzyszenie Slavia Masovia i władze gminy Czosnów znalazły się w gronie finalistów nagrody Super Samorząd – jurorzy docenili skuteczną walkę z wykluczeniem transportowym.
Pytanie do eksperta
DO KOGO SKIEROWAĆ PIERWSZE KROKI, JEŚLI POTRZEBUJEMY ZMIAN W KOMUNIKACJI PUBLICZNEJ W MIEJSCU NASZEGO ZAMIESZKANIA?
Odpowiada Agnieszka Maszkowska z Fundacji SocLab:
Pierwsze kroki warto skierować do lokalnych władz samorządowych – wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub rady miasta, gminy. Może w strukturze lokalnych władz istnieje komisja ds. transportu? Wówczas dobrze jest zwrócić się bezpośrednio do niej.
Jednostką odpowiedzialną za transport publiczny w danym mieście jest Miejski Zarząd Dróg i Komunikacji (lub jego odpowiednik) – tutaj warto zgłosić swoje sugestie, prośby i uwagi.
Jeśli w mieście funkcjonują prywatne firmy świadczące usługi transportowe, warto skontaktować się również z nimi. Operatorzy mogą być zainteresowani uwagami pasażerów w celu poprawy swoich usług.
Warto rozważyć też zwrócenie się do lokalnych organizacji społecznych i stowarzyszeń mieszkańców, bo zbiorowy głos może być lepiej słyszalny, a żeby go dobrze wyartykułować, można użyć petycji. Dobrze jest też uczestniczyć w zebraniach organizowanych przez lokalne władze, podczas których mieszkańcy mają okazję wyrazić swoje opinie i wyartykułować potrzeby dotyczące np. transportu publicznego. Jakimś pomysłem jest
też skontaktowanie się z dziennikarzami i nagłośnienie problemu w lokalnych mediach.
Niezależnie od osoby i instytucji, z którymi będziecie się kontaktowali, przydatne są lista konkretnych potrzeb i propozycji zmian, a także uzasadnienie, dlaczego są one istotne dla społeczności lokalnej. Dobrze jest też przedstawić potencjalne korzyści płynące z proponowanych rozwiązań.
Materiał dodatkowy na stronie maszglos.pl
Webinarium „Jak poprawić usługi transportowe dla lokalnej społeczności?”.
Przeczytaj historie lokalne
„Atlas dobrych praktyk. Historie lokalne 2023” to dwadzieścia trzy opowieści o działaniach, które wydarzyły się w różnych miejscach w Polsce. Zrealizowały je grupy uczestniczące w akcji Masz Głos i docenione tytułem laureata lub finalisty nagrody Super Samorząd i nagrody Super Głos. Choć historie są indywidualne i charakterystyczne dla konkretnych miejsc, to już rozwiązania lokalnych problemów pozwalają na wyciągnięcie wniosków na temat metod wprowadzania zmian, wpływania na decyzje i sposób postępowania władz samorządowych.
Akcja Masz Głos to prowadzony od 2006 roku ogólnopolski projekt Fundacji im. Stefana Batorego, który ma na celu budowanie dialogu i współpracy pomiędzy społecznościami lokalnymi a władzami samorządowymi. Patroni medialni edycji 2025: Ngo.pl, Onet.
Źródło: akcja Masz Głos
