Publicystyka - ngo.pl

Rafał Kowalski, ngo.pl: – W czerwcu Forum Darczyńców rozpoczęło nowy projekt na temat rzecznictwa. O co w nim chodzi i czy jest w nim miejsce dla innych organizacji?

Magdalena Pękacka, Forum Darczyńców: – Sama nazwa projektu: „Silniejszy głos organizacji społecznych w działaniach rzeczniczych” dobrze oddaje jego istotę. Organizacje społeczne muszą zabierać głos w sprawach ich dotyczących. Nie mamy rozwiniętych instytucji dialogu. Tylko naszą determinacją i współdziałaniem możemy wpłynąć na rząd i polityków, aby ukształtować przyjaźniejsze otoczenie prawne. W naszym projekcie chcemy stworzyć organizacjom społecznym dobre warunki do współpracy w kwestiach rzeczniczych, wspólnie wypracowywać rekomendacje i stanowiska, w szczególności w zakresie przepisów dotyczących fundacji.

Za nami pierwsze webinarium, podczas którego rozmawialiśmy o tym, czy i kiedy wyrażanie głosu w sprawach publicznych jest rzecznictwem, czy rzecznictwo jest tym samym co lobbing. Przyjrzeliśmy się czterem przykładom działań rzeczniczych. Opowiedziały o nich osoby, które były zaangażowane w procesy i kampanie rzecznicze. Wszystko po to, aby podczas dyskusji w grupach porozmawiać o tym, jaką lekcję możemy z tych historii wynieść, czy czegoś możemy się nauczyć.

A czego możemy się nauczyć?

– Trudno o prostą receptę na sukces, ale obserwacją, która pojawiła się w naszych dyskusjach była konieczność współpracy i zaangażowania grupy organizacji. To jest absolutna baza – wspólnie możemy więcej niż w pojedynkę. Możemy efektywniej wykorzystać nasze zasoby, jesteśmy też bardziej wiarygodni. Niezbędna jest również wytrwałość – procesy rzecznicze trwają często wiele miesięcy lub nawet kilka lat i wymagają monitorowania i zaangażowania. Warto również mieć szersze spojrzenie – szukać szans nawet w niesprzyjających okolicznościach.

Przykładem może być pandemia – mimo że wiele organizacji musiało zawiesić działania (w tym rzecznicze), był to czas, kiedy zainteresowanie mediów i obywateli filantropią i działalnością dobroczynną wzrosło. Był to zatem dobry moment na pokazywanie efektów działań i wzmacnianie rozpoznawalności swojej organizacji. To ważny element w procesie pozyskiwania darczyńców, partnerów i również w działalności rzeczniczej.

Czy rzecznictwo to to samo, co lobbing?

– Lobbing to po prostu wywieranie wpływu na prawo i decyzje publiczne. Jest wiele definicji, ale łączy je to, że są bardzo szerokie. Lobbing to działanie mieszczące się w ramach systemu demokratycznego – obywatele i organizacje społeczne mają prawo zabiegać o swoje sprawy i interesy. Co ważne, organizacje społeczne nie potrzebują na to zgody lub koncesji ze strony państwa. Tylko „lobbing zawodowy”, czyli działania na rzecz osób trzecich i za wynagrodzeniem, jest ściślej uregulowany, ale w niewielkim stopniu dotyczy organizacji społecznych.

Na gruncie prawa nie ma zatem rozróżnienia między lobbingiem a rzecznictwem. To pojęcia zbliżone.

Czy możesz wymienić kilka przykładów sukcesów działań rzeczniczych, które mogą motywować do angażowania się w tego typu działalność?

– Pierwszy, który pamiętam z własnych doświadczeń, to walka o utrzymanie odliczeń dla darczyńców fizycznych i prawnych, kiedy w 2006 roku rząd zaproponował ich wykreślenie z ustaw podatkowych. Wspólna akcja organizacji społecznych i związków przedsiębiorców, wspierana przez Europejskie Centrum Fundacji (EFC), przyniosła efekty w postaci utrzymania ulg i rozszerzenia ich na darowizny przekazywane na cele pożytku publicznego organizacjom w EOG.

Z kolei najdłuższą kampanią były zabiegi o zmianę przepisów o zbiórkach publicznych, które zaowocowały nową, przyjazną i liberalną ustawą po – bagatela – sześciu latach. W koordynowanej przez Forum Darczyńców kampanii wzięło udział kilkadziesiąt organizacji.

Bardzo pozytywnym przykładem były też prace nad nowelizacją Prawa o stowarzyszeniach, prowadzone przez OFOP, w grupie roboczej organizacji społecznych przy kancelarii Prezydenta RP.

Trudno nam sobie teraz wyobrazić, że darczyńcy nie mogliby odliczać od podstawy opodatkowania środków, którymi wsparli organizacje albo że zbieranie środków poprzez wpłaty on-line byłoby niemożliwe bez uzyskania zgody ministerstwa, czy też, że do założenia stowarzyszenia potrzebowalibyśmy 15 osób. Nie ma tych utrudnień, bo zawalczyliśmy o zmiany jako sektor i działamy w przyjaźniejszym otoczeniu prawnym dotyczącym wymienionych spraw.

W jakich obszarach rzecznictwo prowadzone na poziomie europejskim może być dla nas inspiracją?

– W rzecznictwie na poziomie europejskim ważne są te same kwestie: budowanie sojuszy, solidarność, troska o to, żeby nie zabrakło nas przy rozmowach o kwestiach, które nas dotyczą. Forum Darczyńców od początku swojej działalności jest członkiem Dafne, czyli europejskiej sieci krajowych związków fundacji, a ja od pięciu lat jestem wiceprzewodniczącą zarządu tej organizacji. Od kilku lat Dafne prowadzi działania rzecznicze wspólnie z EFC (Europejskim Centrum Fundacji) pod wspólnym szyldem „Philantrophy Advocacy”. Mówimy jednym głosem, co zwiększa naszą wiarygodność w dialogu z europejskimi instytucjami. Obecnie idziemy krok dalej, tj. łączymy te dwie sieci w jedną organizację, a motywacją do transformacji jest m.in. chęć zwiększenia efektywności działań rzeczniczych.

Jakie kolejne wydarzenia planujecie w ramach projektu?

– Planujemy kolejne seminaria on-line i warsztaty. Tematem ich będzie dobre prawo dla fundacji. Przyjrzymy się różnym aspektom prawa fundacyjnego, np. sprawozdawczości, nadzorowi, finansom oraz wypracujemy rekomendacje.

Październikowe wydarzenia poświęcimy sprawozdawczości, która obecnie jest tematem szeroko  dyskutowanym, w związku z konsultacjami projektu ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych. Organizując wydarzenia będziemy korzystali z ekspertyz opracowanych przez osoby z Polski oraz z inspiracji i przykładów rozwiązań zagranicznych. Dla osób z grupy warsztatowej pracującej nad rekomendacjami oraz manifestem fundacji (który będzie ich skrótem) mamy dodatkową ofertę w postaci szkoleń na temat rzecznictwa, spotkań z parlamentarzystami oraz wspólnego prowadzenia akcji rzeczniczych.

Najbliższe wydarzenia już w październiku: czwartego – seminarium, natomiast szóstego warsztat. Zapraszamy serdecznie do udziału w obu wydarzeniach.

Magdalena Pękacka – Dyrektorka Forum Darczyńców w Polsce, wiceprzewodnicząca zarządu DAFNE (Donors and Foundations Networks in Europe). Z Forum związana od 2006 roku. Zajmuje się: standardami zarządzania fundacjami, badaniami, otoczeniem prawnym i podatkowym. Przez pięć lat (2009-2014) koordynowała kampanię rzeczniczą koalicji kilkudziesięciu wiodących polskich organizacji, której efektem było przyjęcie nowej ustawy o zbiórkach publicznych.