2022/2023. Jak było? Jak będzie? Karolina Cyran-Juraszek: Usługi społeczne, głupcze!
Stajemy przed ogromnym wyzwaniem w zakresie wzmacniania się jako realizatorzy usług społecznych podejmowanych na rzecz społeczności lokalnych. Nie możemy czekać, apeluje Karolina Cyran-Juraszek, kolejna uczestniczka cyklu „2022/2023. Jak było? Jak będzie?”.
W styczniu 2023 r. poprosiliśmy aktywistów i aktywistki, ekspertów i ekspertki, którzy byli obecni na łamach portalu ngo.pl w 2022 roku o podzielenie się z naszymi czytelnikami i czytelniczkami swoimi przemyśleniami. Jak było w 2022 roku? Z czym wchodzimy w 2023?
A może na przełomie 2022 i 2023 roku warto zwrócić uwagę na inne zagadnienia? Może macie odmienną ocenę wydarzeń niż ta prezentowana przez naszych autorów i autorki? Zapraszamy do dzielenia się swoimi refleksjami.
Na komentarze (do 2 tys. znaków; wraz z krótką notką biograficzną i zdjęciem autora lub autorki) czekamy pod adresem redakcja@portal.ngo.pl.
2022 – na wojnie i w Komitetach z usługami społecznymi w sercu
Rok 2022 był jednym z najtrudniejszych dla sektora społecznego. Wyczerpani po dwóch latach pandemii i zmian w formule działania , musieliśmy sprawdzić się w pomaganiu naszym braciom z Ukrainy, których dotknęła wojna. Zdaliśmy ten egzamin jako organizacje i obywatele wzorowo, chociaż lekcja cały czas trwa, tak jak dwunasty miesiąc agresji rosyjskiej w Ukrainie.
Te dwa wydarzenia (pandemia i wojna) zmieniły wszystko, cały dotychczasowy porządek, ale także nadały naszym działaniom nowy wymiar i sens, pokazały także, że jesteśmy potrzebni, że jesteśmy niezbędni!!!
Pokazały naszą szczególną rolę, jaką odgrywamy, będąc jednym z głównych realizatorów usług społecznych w nurcie deinstytucjonalizacji (DI), świadcząc je nie tylko interwencyjnie, ale także w domach osób potrzebujących wsparcia, w ośrodkach wsparcia dziennego (świetlicach, klubach, dziennych domach pobytu), w mieszkaniach wspomaganych dla różnego rodzaju grup.
Trzeba wiedzieć, że 77% sektora realizuje usługi społeczne i prowadzi blisko 1/5 placówek i miejsc wsparcia w usługach społecznych. Ponadto w blisko 50 utworzonych Centrach Usług Społecznych CUS większość usług społecznych jest realizowanych przez sektor organizacji obywatelskich, a przedstawiciele samorządów otwarcie mówią, że nie wyobrażają sobie bez sektora, pełnienia swojej funkcji zarządzania usługami.
Szacuje się, iż z usług społecznych oferowanych przez organizacje skorzystało 12 milionów odbiorców.
Równolegle bardzo intensywnie trwały prace w programowaniu nowej perspektywy finansowej na lata 2021-2027 oraz specjalnego funduszu, jakim jest Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Włączyliśmy się bardzo aktywnie w konsultowanie dokumentów, od Umowy Partnerstwa, poprzez Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS), aż po Fundusze Europejskie dla szesnastu Regionów. Cały czas toczy się walka o miejsca w Komitetach Monitorujących naszych reprezentantów oraz konsultowanie warunków, na jakich przyjdzie nam w nowej perspektywie pracować.
Komisja Europejska postawiła także przed nową perspektywą finansowania warunek wypracowania Strategii Rozwoju Usług Społecznych, która została przyjęta przez rząd w czerwcu 2022. Dwa lata wcześniej, w styczniu 2020 roku, weszła w życie Ustawa o realizacji usług społecznych przez centra usług społecznych, która nie tylko zdefiniowała prawnie usługi społeczne, ale dała impuls do ich rozwoju. W nowym okresie programowania przewidziano szczególne miejsce dla usług społecznym w nurcie deinstytucjonalizacji. Przeznaczono na ten cel ok. 2 mld euro, a kluczowymi beneficjentami projektów będzie właśnie sektor społeczny.
2023 – skalowanie i jakość świadczonych usług
To wszystko oznacza, że projektowanie, rozwijanie i realizowanie usług społecznych oraz przejście z opieki instytucjonalnej do środowiskowej będzie udziałem wszystkich wspólnot lokalnych w najbliższych latach.
W proces ten włączone będą zarówno samorządy lokalne, jak i sektor społeczny odgrywający ważną rolę w ich rozwoju i deinstytucjonalizacji (DI). To nowy paradygmat polityki publicznej i zauważenie ważnej roli sektora społecznego w jej realizacji.
Należy także zwrócić uwagę, że proces rozwoju usług społecznych w nurcie DI skierowany jest przede wszystkim do osób wymagających wsparcia w codziennym funkcjonowaniu (m. in. osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami), żyjących w społecznościach lokalnych, w rodzinach, które potrzebują alternatyw dla instytucji opieki całodobowej, w tym alternatyw oferowanych przez sektor społeczny.
Musimy wiedzieć, że skala zapotrzebowania na usługi społeczne dla tej grupy będzie gwałtownie rosła. Wsparcia potrzebują przede wszystkim rodziny i opiekunowie osób starszych, długotrwale chorych, z niepełnosprawnościami. Szacuje się, że w rodzinach przebywa obecnie ok. 2,5 – 3 mln osób wymagających wsparcia w codziennym funkcjonowaniu z powodu podeszłego wieku, długotrwałej choroby lub niepełnosprawności, a system ochrony zdrowia i pomocy społecznej zapewnia wsparcie środowiskowe i instytucjonalne dla zaledwie 400 tys. osób. Do 2030 r. liczba osób w wieku 75+ wzrośnie o 1,4 mln, a w ciągu najbliższych 15 lat ulegnie prawie podwojeniu.
Pozostaje zadać pytanie, kto i jak zapewni wsparcie tym osobom?
Stajemy zatem przed ogromnym wyzwaniem w zakresie wzmacniania się jako realizatorzy usług społecznych podejmowanych na rzecz społeczności lokalnych, a szczególnie osób z grup zagrożonych umieszczeniem w placówkach całodobowych (osób starszych, osób z niepełnosprawnością).
Jako sektor powinniśmy być także włączeni w system tworzenia lokalnych polityk w obszarze usług społecznych i ich realizacji oraz pilnować wydatkowania unijnych funduszy, poprzez pracę w Komitetach Monitorujących.
Musimy także wzmacniać się instytucjonalne i być gotowi, aby narastającą skalę usług społecznych dźwignąć i stać się dojrzałym partnerem dla samorządu i jednocześnie być oparciem dla odbiorców usług.
Nie możemy czekać, musimy już to robić z początkiem 2023 roku!
Karolina Cyran Juraszek – związana z sektorem organizacji pozarządowych od ponad 20 lat, działa w zespole Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego i w Ogólnopolskim Związku Rewizyjnym Spółdzielni Socjalnych. Jest członkiem Komitetu Monitorującego KPO.
Źródło: informacja własna ngo.pl
