Publicystyka - ngo.pl

Ministerstwo Zdrowia opublikowało raport z konsultacji publicznych dotyczących projektu rozporządzenia regulującego żywienie dzieci i młodzieży w placówkach oświatowych. Do resortu wpłynęło około 800 stanowisk – liczba ta jest efektem ogromnej mobilizacji społecznej, będącej bezpośrednim efektem wieloletniej pracy programu Roślinna Szkoła w całej Polsce.

Wśród zgłoszeń kluczową rolę odegrało kompleksowe stanowisko Green REV Institute, które wskazywało na fundamentalne naruszenia praw człowieka w pierwotnym projekcie rozporządzenia. Organizacja argumentowała, że obligatoryjne podawanie mięsa i produktów mlecznych bez realnych alternatyw narusza:

1. prawo do żywności oraz prawo do ochrony zdrowia (art. 68 ust. 1 Konstytucji RP),

2. zasadę równego traktowania i zakaz dyskryminacji,

3. zasadę ochrony praw dziecka i poszanowania jego tożsamości kulturowej oraz światopoglądowej.

Program Roślinna Szkoła została zainicjowana i jest prowadzona przez Green REV Institute. Program ma na celu transformację systemu żywnościowego, w tym zagwarantowanie dostępu dzieci i młodzieży do roślinnych posiłków w szkołach i przedszkolach w Polsce. Od 2021 roku organizacja prowadziła systematyczne działania na wielu poziomach:

Mobilizacja samorządów - w program zaangażowało się ponad 60 radnych z całej Polski, którzy wspierają lokalne działania na rzecz wprowadzenia roślinnych opcji w placówkach oświatowych.

Budowanie koalicji - Roślinna Szkoła zgromadziła wokół siebie dziesiątki NGO-sów, ekspertów i ekspertek z zakresu żywienia, prawa i zdrowia publicznego oraz instytucje zaangażowane w ochronę praw dziecka.

Edukacja i rzecznictwo -  REV prowadził kampanie informacyjne, przygotowywał materiały edukacyjne i aktywnie uczestniczyła w procesach legislacyjnych, podnosząc temat dyskryminacji żywnościowej dzieci i młodzieży w Polsce.

W odpowiedzi na masową mobilizację społeczną, Ministerstwo Zdrowia zadeklarowało wprowadzenie czterech konkretnych zmian:

1. Roślinne alternatywy w głównych posiłkach: W dni, w które serwowane jest mięso lub ryba, placówki będą zobowiązane do zapewnienia alternatywnej potrawy roślinnej, przygotowywanej w szczególności na bazie nasion roślin strączkowych.

2. Zasada obowiązuje wszystkie posiłki: Mechanizm zapewnienia roślinnych alternatyw będzie obowiązywał również w przypadku placówek serwujących wyłącznie obiady.

3. Zamiana produktów mlecznych: Dzieci będą mogły zamieniać obie dzienne porcje produktów mlecznych na napoje roślinne lub roślinne alternatywy produktów mlecznych.

4. Precyzyjniejsze nazewnictwo: Ministerstwo przyjęło sformułowanie "roślinne alternatywy produktów mlecznych" zamiast niejasnych określeń, co ułatwi wdrażanie przepisów.

Anna Spurek, Prezeska Green REV Institute: "To sukces szerokiej koalicji organizacji i osób nauki, rodziców, aktywistów… dziękuję Federacji Bezpieczna Żywność, Radnym Roślinnej Szkoły! To bardzo dobry krok ze strony Ministerstwa pokazujący, że czas na podejście oparte na nauce i prawie do zdrowia".

Pomimo częściowego uwzględnienia uwag Green REV Institute, Ministerstwo Zdrowia pozostaje przy stanowisku, że mięso powinno być obligatoryjnym elementem jadłospisów szkolnych. W komentarzach do konsultacji resort argumentuje, że mięso jest "źródłem pełnowartościowego białka i niezbędnych składników odżywczych", a "rezygnacja ze spożycia mięsa przez dzieci może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, w tym zaburzenia wzrastania, rozwój anemii, osłabienie odporności, nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego skutkujące gorszym rozwojem poznawczym oraz zwiększone ryzyko problemów natury psychicznej."

To stanowisko pokazuje, jak silny jest opór części ekspertów i ekspertek ministerialnych wobec diet roślinnych i jak duży wpływ ma lobby mięsne i mleczne na polski proces legislacyjny. Mimo to, samo pojawienie się roślinnych alternatyw w oficjalnych deklaracjach MZ stanowi historyczny przełom.

Wprowadzenie roślinnych opcji w szkołach i przedszkolach to krok w stronę bardziej inkluzywnego systemu edukacji, który respektuje różnorodność potrzeb i przekonań dzieci oraz ich rodzin. Dotychczas dzieci stosujące diety roślinne – czy to z powodów etycznych, religijnych, zdrowotnych czy środowiskowych – były systemowo wykluczane z dostępu do pełnowartościowych posiłków w placówkach oświatowych.

Green REV Institute podkreśla, że na obecnym etapie są to wyłącznie deklaracje zawarte w raporcie z konsultacji publicznych. Ostateczny kształt przepisów zostanie udostępniony dopiero po publikacji zmodyfikowanego projektu rozporządzenia.

REV zapowiada kontynuację monitoringu procesu legislacyjnego i dalsze działania rzecznicze, aby upewnić się, że obietnice Ministerstwa przełożą się na konkretne, skuteczne rozwiązania prawne chroniące prawa wszystkich dzieci.

Sukces programu Roślinna Szkoła dowodzi, że systematyczna praca oddolna, mobilizacja społeczna i konsekwentne rzecznictwo mogą prowadzić do realnych zmian w polityce publicznej – nawet w obszarach silnie chronionych przez lobby branżowe.

800 stanowisk w konsultacjach, zaangażowanie 62 radnych, współpraca setek organizacji i cztery lata pracy w ramach Programu Roślinna Szkoła zaowocowały przełomem w polskim prawodawstwie dotyczącym żywienia dzieci. 

Program Roślinna Szkoła będzie kontynuowany. Kolejne cele to pełne wdrożenie obiecanych rozwiązań, edukacja placówek oświatowych w zakresie przygotowywania wartościowych posiłków roślinnych oraz dalsza walka o to, by roślinne opcje stały się domyślnym wyborem w polskich szkołach i przedszkolach.

Kontakt dla mediów: [email protected]