Publicystyka - ngo.pl

Wizja jest kluczowym dokumentem, który nakreśla jak Komisja Europejska będzie działała w kolejnych latach i jakich standardów i idei będzie się trzymała w kontekście tworzenia prawa w zakresie rolnictwa i żywności. Jesteśmy w momencie, w którym ustalane będą wieloletnie ramy finansowania dla rolnictwa i systemu żywnościowego oraz Wspólna Polityka Rolna na lata po 2027 r. Poprzez dokumenty strategiczne, takie jak Wizja dla Rolnictwa i Żywności, Komisja Europejska pokazuje czy i w jaki sposób odpowiadać będzie na postulaty społeczeństwa i naukowe opinie.

Przez ostatnie lata Komisja Europejska dostawała raporty naukowe krytykujące obecny kształt systemu żywności i rolnictwa - od kwestii antybiotykooporności, emisji z rolnictwa, zasobów wodnych, po degradację środowiska naturalnego i złych warunków do życia dla społeczności mieszkających przy fermach. Dostawała także apele od organizacji społeczeństwa obywatelskiego zajmujących się prawami człowieka, prawami zwierząt, ochroną środowiska i przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym, kwestią bezpiecznej żywności oraz zdrowia publicznego. Poza głosami ekspertów i ekspertek, dostawała jasne komunikaty od rolników i rolniczek, którzy muszą odnaleźć się na szybko zmieniającym się rynku, sprostać wyzwaniom związanym ze zmianami klimatycznymi, a także zmierzać się z uprzemysłowieniem rolnictwa i konkurencyjnością wielkich producentów żywności. Niestety Komisja Europejska nie uwzględniła tych stanowisk w Wizji, nie odpowiedziała na wyzwania i obawy społeczeństwa obywatelskiego.

Dokument strategiczny KE nie odnosi się i nie zapewnia zrównoważonych rozwiązań dla tych krytycznych wyzwań, jest niejasno sformułowany, nie zawiera konkretnych celów, w tym celów klimatycznych. Chroni natomiast interesy producentów wielkoskalowych, którzy czerpią korzyści ze status quo, negatywnie wpływając na dostęp do zdrowej żywności, zaostrzając kryzysy środowiskowe i przyczyniając się do cierpienia zwierząt. Komisja Europejska kontynuuje dofinansowywanie wielkich przemysłowych gospodarstw.

Celem wizji jest budowanie zaufania i opracowanie strategii „w całym systemie rolno-spożywczym”. Niestety, nie uwzględniono w niej głosów organizacji społeczeństwa obywatelskiego. To duże rozczarowanie dla milionów Europejczyków i Europejek i zagrożenie dla globalnych celów klimatycznych. Komisja zlekceważyła wyniki Strategicznego Dialogu w sprawie przyszłości rolnictwa UE, zamiast tego proponując dokument, który wzmacnia dalszą industrializację rolnictwa, ignorując potrzeby i interesy konsumentów/ek oraz rolników/czek.

Unijna Wizja dla Rolnictwa i Żywności powinna zaadresować w kompleksowy sposób wszystkie najpilniejsze wyzwania, przed którymi stoimy dziś w Unii Europejskiej, czyli: 

a) gwarantować dostęp do bezpiecznej i zdrowej żywności dla wszystkich

b) wspierać żywność roślinną i przekształcenie na systemy roślinne

c) przeciwdziałać ubóstwu żywnościowemu i nierównościom społecznym

d) budować rolnictwo i system żywności bezpieczny dla środowiska i bioróżnorodności.

Nieefektywny i niesprawiedliwy system żywnościowy w UE prowadzi do poważnych problemów społecznych i zdrowotnych – mimo pełnych półek w sklepach, około 37 milionów Europejczyków i Europejek nie stać na regularne pełnowartościowe posiłki, podczas gdy 10% żywności w UE trafia na śmietnik. Nadmierne stosowanie antybiotyków w hodowli zwierząt powoduje natomiast wzrost antybiotykooporności, prowadząc do ponad 35 000 zgonów rocznie w UE, Islandii i Norwegii. W Polsce ok. 25% dorosłych zmaga się z otyłością, co wpisuje się w szerszy problem chorób dietozależnych obciążających systemy opieki zdrowotnej w całej Europie.

Jedną z kluczowych zasad nakreślonych w wizji jest „konkurencyjność”, która budzi obawy, gdy stosuje się ją do rolnictwa - sektora, który wpływa na europejską dietę, zdrowie i środowisko. W przypadku niewłaściwego zastosowania zasada ta może prowadzić do polityki, która podważa prawa człowieka, zdrowie publiczne, prawa zwierząt i ochronę środowiska. Konkurencyjność nie może stać się populistycznym uzasadnieniem dla erozji praw człowieka i degradacji planety. Społeczeństwo obywatelskie musi zachować czujność, aby tak się nie stało. 

Wizja mówiąc o konkurencyjności, mówi o konkurencyjności kilku największych producentów i aktorów na rynku. Komisja Europejska zdaje się nie rozumieć, że konkurencyjność można budować zapewniając wysoką jakość życia, także na obszarach wiejskich, lepszą opieką zdrowotną, dostęp do zdrowej i lokalnej żywności oraz zapewniając gwarancje szeroko pojętego bezpieczeństwa w świecie pełnych wyzwań. Wizja miała wzmocnić poczucie bezpieczeństwa Europejek i Europejczyków. Powinna była ukazać przywództwo Komisji Europejskiej dla przyszłości żywności, poprawy naszego zdrowia, diety, jakości życia, portfela, a także zdrowia psychicznego i fizycznego. Konkurencyjność, która stawia na fermy przemysłowe doprowadzi do tego, że UE zamiast postawić na sprawiedliwą transformację i wzmacnianie zdrowej, lokalnej, roślinnej żywności stanie się głównym eksporterem produktów odzwierzęcych i niezrównoważonej żywności. Nauka już dzisiaj mówi jasno o konsekwencjach działania ferm dla turystyki, zdrowia publicznego, ubóstwa żywnościowego. Niestety Komisja nie zaproponowała konkretnych działań dla konsumentów i konsumentek, pomimo, że to oni codziennie poprzez swoje zakupy budują Wspólnotę. 

“Komisja Europejska dalej stawia na sektor hodowlany jako fundament dla przyszłości i bezpieczeństwa rolnictwa i systemu żywności. Jest to nie tylko ryzykowne w kontekście celów klimatycznych, zdrowia publicznego i sprawiedliwość społecznej, ale pokazuje też, że decydenci trzymają stronę wielkich korporacji.” - Barbara Wołk, doradczyni ds. politycznych i rzecznictwa w Green REV Institute.

Stanowisko Future Food 4 Climate i Green REV Institute wobec Wizji ma na celu krytyczną analizę zarówno ryzyk jak i możliwości związanych z Wizją Komisji, a także podkreślenie obszarów, w których społeczeństwo obywatelskie, osoby tworzące prawo i różne zainteresowane strony mogą wykorzystać wizję do pociągnięcia Komisji do odpowiedzialności i dążenia do lepszej polityki i prawodawstwa.