Publicystyka - ngo.pl

Stowarzyszenie Demagog na co dzień śledzi debatę publiczną, wyłapuje z niej fałszywe informacje i konfrontuje je z faktami. Rok 2024 jest globalnym wyzwaniem dla prawdy i fact-checkerów. W co najmniej 64 krajach odbędą się wybory, a uprawnionych do głosowania może być nawet 4 miliardy ludzi. Szczególnie przed wyborami, gdy jesteśmy jeszcze bardziej narażeni na fałsze i manipulacje polityków, umiejętność weryfikowania informacji jest nieoceniona. Odpowiedzią na ten problem jest Weryfikaton, czyli nowa inicjatywa Stowarzyszenia Demagog.

Weryfikaton to przedwyborczy maraton weryfikowania informacji połączony z rywalizacją, który w weekend 25-26 maja odbywał się już po raz drugi. Tym razem tematem przewodnim były nadchodzące wybory do Parlamentu Europejskiego.

Wydarzenie opierało się na formule hackathonu. Uczestnicy pracowali nad rozwiązaniem konkretnego problemu – w tym przypadku była to weryfikacja informacji w kontekście wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Weryfikaton łączy rywalizację z edukacją. Tym razem nie chodziło o pokonanie innych drużyn, ale o wyznaczenie sobie celu i dążenie do jego realizacji. Dotarcie do prawdy i sprawdzenie, czy politycy trzymają się faktów – to właśnie był ten cel. Uczestnicy pod okiem ekspertów z zespołu Demagoga poznawali i rozwijali umiejętności w zakresie technik fact-checkingu, które stanowiły podstawę w dążeniu do zrealizowania zadania.

Dzięki temu, po zakończeniu Weryfikatonu, dziennikarze mogą zastosować zdobytą wiedzę w swojej codziennej pracy, w której rzetelność informacji jest na wagę złota. Udział w Weryfikatonie nie tylko poszerza wiedzę uczestników, ale także wzmacnia kompetencje zawodowe. Uczestnicy wychodzą z Weryfikatonu z większą pewnością siebie w walce o prawdę, co w znaczący sposób wpływa na jakość mediów i zaufanie, jakim darzą je odbiorcy.

Do udziału mogły zgłosić się zespoły dziennikarzy z redakcji ogólnopolskich i lokalnych, aktywiści i działacze społeczni oraz studenci dziennikarstwa. Możliwe było również zgłoszenie indywidualne i przydzielenie przez organizatora do grupy. W tej edycji wzięła udział także młodzież ze szkół średnich, która uzyskała tytuły laureatów lub finalistów w Olimpiadzie Wiedzy o Mediach.

Na początku zespoły zmierzyły się z rozgrzewką, w ramach której mogły pogłębić swoją wiedzę z zakresu fact-checkingu. Uczestnicy i uczestniczki zapoznali się z codziennymi obowiązkami i problemami, z którymi mierzą się fact-checkerzy. Zadaniem było m.in. ocenienie, która ilustracja jest prawdziwa, a która została stworzona przy użyciu sztucznej inteligencji. Grupy musiały również dotrzeć do pierwotnych źródeł wybranych przez zespół Demagoga wypowiedzi polityków oraz przygotować pierwsze analizy.

Na dalszym etapie rywalizacji zespoły przeprowadzały monitoring mediów w celu odszukania treści do sprawdzenia, a następnie analizowały wybrane wypowiedzi kandydatów do Parlamentu Europejskiego

Głównym zadaniem było przygotowanie jak największej liczby jakościowych analiz wypowiedzi i przyznanie im ocen zgodnie z metodologią opracowaną przez zespół Demagoga. Ostatecznie w czasie dwudniowego wydarzenia uczestnicy przygotowali blisko 70 analiz wypowiedzi. Treści te zostały sprawdzone przez profesjonalnych fact-checkerów z Demagoga.

Efekty pracy uczestników zostały zamieszczone na stronie demagog.org.pl oraz udostępniane w mediach społecznościowych Demagoga. Opublikowano 11 analiz, z czego jako prawdę oceniono 3 wypowiedzi, częściowa prawda i manipulacja wystąpiły po 1 razie, ocenę fałsz przyznano 4 razy, a 2 wypowiedzi zostały ocenione jako nieweryfikowalne.

Zwieńczeniem dwudniowych zmagań uczestników była ceremonia wręczenia nagród, którą poprzedziły obrady jury. W kapitule oceniającej prace zespołu znaleźli się: Wojciech Szacki z „Polityki Insight”, Marcin Czajkowski z magazynu „Pismo”, Szymon Jadczak z „Wirtualnej Polski”, Filip Szulik-Szarecki z „Wojowników Klawiatury”, Róża Rzeplińska z „Mam Prawo Wiedzieć” oraz Małgorzata Kilian-Grzegorczyk, prezeska Stowarzyszenia Demagog.

Wyłonienie zwycięzców okazało się najtrudniejszym elementem dla oceniających. Jury ostatecznie zdecydowało się na przyznanie drugiego miejsca (ex aequo dwóm zespołom) oraz miejsca trzeciego.

Jedną z grup, które zajęły drugie miejsce, tworzyli studenci z Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, stawiający pierwsze kroki w dziennikarstwie. Byli to: Julia Łysakowska, Anna Wójtowicz, Artur Siekaczyński oraz Łukasz Bownik. Grupa nagrodzona drugim miejscem składała się ze studentek: Alicji Tonak i Julii Kapron oraz dziennikarki Katarzyny Kubackiej. Obie grupy otrzymały nagrodę w wysokości 8,75 tys. zł. Na miejscu trzecim uplasował się zespół licealistów, laureatów Olimpiady Wiedzy o Mediach, którzy otrzymali 5 tys. zł.

Już 6-7 lipca 2024 Uniwersytet w Amsterdamie organizuje międzynarodowy Weryfikaton, również związany z wyborami do Parlamentu Europejskiego. Stowarzyszenie Demagog jest zaangażowane w organizację i stanowi wsparcie merytoryczne przy tym wydarzeniu. Aleksy Szymkiewicz, koordynator projektów w Demagogu otworzy pierwszy dzień rywalizacji swoim wystąpieniem, podczas którego opowie o tym, jakie informacje należy weryfikować.

Badanie „Dezinformacjami Oczami Polaków 2024” wykazało, że  aż 56 proc. Polaków uważa, że fałszywe informacje są tworzone w celu wpłynięcia na wyniki wyborów. To pokazuje, jak ważne są inicjatywy takie jak Weryfikaton.

Weryfikaton był przestrzenią, w której fact-checkerzy i dziennikarze mogli połączyć swoje doświadczania i wypracować wspólne mechanizmy, mające na celu zapewnienie obywatelom dostępu do rzetelnych informacji. Jest to szczególnie istotne tuż przed kolejnymi wyborami, aby ułatwić społeczeństwu podejmowanie decyzji opartych na faktach.

Stowarzyszenie Demagog planuje długofalowo pozostawać w dialogu z dziennikarzami, budując trwałe porozumienie i współpracę w ramach przyszłych inicjatyw, aby podnosić jakość debaty publicznej i przeciwdziałać dezinformacji.

Aleksandra Żychska – młodsza specjalistka ds. Social Media i Komunikacji w Stowarzyszeniu Demagog. Studentka III roku Dziennikarstwa i Medioznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim, skoncentrowana na zagadnieniach związanych z public relations i mediatyzacją polityki. Doświadczenie zawodowe zdobywała w agencji PR specjalizującej się w popularyzacji wiedzy, gdzie zauważyła potrzebę stworzenia przestrzeni dla nauki w polskich mediach.