Publicystyka - ngo.pl

6 września tego roku wchodzi w życie ustawa o petycjach, przyjęta w 2014 roku. Projekt tej ustawy zainicjowany został przez Senat RP jeszcze w 2011 roku, w odpowiedzi na postulaty zgłoszone przez organizacje pozarządowe w ramach Parlamentarnego Zespołu do spraw Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Był to również efekt pozytywnych doświadczeń Senatu, który od 2009 roku dzięki zmianie dokonanej w regulaminie, przyjmuje i rozpatruje petycje. Kilka z nich zaowocowało przygotowaniem przez senatorów projektów nowelizacji obowiązujących ustaw.

Prawo do składania skarg, wniosków i petycji gwarantuje każdemu Konstytucja RP w artykule 63. Tyle tylko, że o ile zasady składania i rozpatrywania wniosków i skarg reguluje Kodeks postępowania administracyjnego (K.p.a.), o tyle nie było podobnej regulacji dotyczącej petycji, dlatego traktowane były one w ten sam sposób, co wnioski i skargi, stąd potrzeba określenia zasad składania i rozpatrywania petycji. Senatorowie zdecydowali, aby nie dopisywać ich do K.p.a., ale stworzyć odrębną ustawę w celu nadania petycji większej rangi.

Petycja powinna być przede wszystkim żądaniem zmiany istniejącego prawa lub też decyzji organów publicznych. Petycja powinna więc zawierać w miarę konkretną propozycję tej zmiany wraz z uzasadnieniem, wskazującym, że jest ona konieczna w interesie podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego. Petycję może wnosić osoba fizyczna, podmiot prawny, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną lub grupa tych podmiotów. Petycja może być złożona również w imieniu osób trzecich, za ich zgodą. Ustawa określa, w jaki sposób mają być składane petycje, co powinny zawierać, w jakich terminach powinny być rozpatrzone. Istotne jest, że ustawa wymusza przejrzystość składania i rozpatrywania petycji. Skan każdej petycji po złożeniu musi być umieszczony na stronie internetowej przyjmującego petycję, na której powinny być także umieszczane najważniejsze informacje o procesie rozpatrywania petycji. Petycje będzie można składać do organów publicznych, ale również do organizacji pozarządowych, w zakresie realizowanych przez nie zadań publicznych.

Dzięki nowym rozwiązaniom, petycje mogą stać się ważnym instrumentem partycypacji obywatelskiej, czyli wpływania obywateli na kształt prawa krajowego i lokalnego oraz decyzji podejmowanych przez państwo i samorządy. Przejrzystość procesu składania i rozpatrywania petycji, wymagana przez ustawę, powoduje, że petycje mogą stać się dobrym źródłem informacji o praktyce stosowania prawa, ale także formą edukacji obywatelskiej. Aby tak się stało, potrzebne jest spełnienie dwóch podstawowych warunków. Po pierwsze obywatele powinni rozsądnie i odpowiedzialne wykorzystywać ten instrument, aby nie spowodować jego dewaluacji w oczach adresatów. Wydaje mi się, że jest to zadanie między innymi dla organizacji pozarządowych, które mogą pomagać obywatelom formułować petycje, czy też składać je w ich imieniu. Drugi warunek, to traktowanie petycji przez władze i administrację publiczną jako istotnego głosu obywateli o tym, że stanowione prawo czy podejmowane decyzje nie działają w interesie obywateli, co wymaga rzetelnego i odpowiedzialnego rozpatrywania składanych petycji.

Nie stanie się tak oczywiście od razu, do tego potrzebny jest czas na naukę dla obu stron. Tym bardziej, że na razie obywatele i organy publiczne niewiele wiedzą o ustawie, nie mówiąc już o tym, że nie są przygotowani do jej stosowania. Tu także ważną rolę mogą odegrać organizacje pozarządowe, informując obywateli, ale również instytucje publiczne, o ustawie i jej wymogach. Mogą włączyć się na przykład w uruchomioną w maju kampanię informacyjną „PETYCJA –TWOJE PRAWO”, której liderem jest Kancelaria Senatu RP, a partnerami Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich i Instytut Spraw Publicznych. Organizacje zainteresowane współpracą mogą przystąpić do koalicji na rzecz petycji wspierającej realizację kampanii. Informacje o kampanii oraz o możliwości przyłączenia się do niej znajdują się na stronie: www.petycje.edu.pl Tym bardziej, że dla wielu organizacji pozarządowych petycje w nowym wydaniu mogą stać orężem, na przykład w walce o prawo bardziej przyjazne ich działalności, zarówno na poziomie krajowym, jak i lokalnym.

Organizacje mogą także, jak wynika z ustawy, być po drugiej stronie, czyli stać się adresatem petycji w zakresie realizowanych zadań publicznych. Będą to, jak sądzę, nieliczne przypadki dotyczące takich zadań publicznych, w których organizacje podejmują decyzje o przyznaniu wsparcia, na przykład innym organizacjom lub osobom fizycznym. Organizacje, które realizują tego rodzaju zadania, publiczne powinny zatem także przygotować się do rozpatrywania ewentualnych petycji, na przykład poprzez określenie w regulaminie pracy zarządu zasad ich składania i rozpatrywania.

Czekamy na Wasze głosy (maks. 4500 znaków) plus zdjęcie na adres: redakcja@portal.ngo.pl.

Tomasz Schimanek – współpracownik Instytutu Spraw Publicznych, zajmuje się działalnością szkoleniową i doradczą. Był wśród założycieli Forum Darczyńców w Polsce, jest również ekspertem Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce.

Dla wielu organizacji pozarządowych petycje mogą stać orężem, na przykład w walce o prawo bardziej przyjazne ich działalności.