Publicystyka - ngo.pl

Zasada dostępu do wymiaru sprawiedliwości gwarantuje, że osoby indywidualne oraz stowarzyszenia działające na rzecz ochrony środowiska mogą na określonych warunkach zwrócić się do niezawisłego sądu krajowego o zbadanie, czy organ publiczny działał zgodnie z prawem, wydając decyzję, podejmując działanie lub dopuszczając się zaniechania, które to czyny wpływają na ich prawa. Do gwarancji w ramach tej zasady należą: prawo do bycia wysłuchanym, kontrola sprawowana w wystarczający sposób przez sąd krajowy, środki w celu naprawienia sytuacji i środki w celu uniknięcia nadmiernych kosztów.

Wytyczne opierają się na przepisach dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości w prawodawstwie wtórnym UE w dziedzinie ochrony środowiska oraz na postanowieniach Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (konwencja z Aarhus), zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zakres wytycznych ogranicza się do dostępu do wymiaru sprawiedliwości w odniesieniu do decyzji, działań i zaniechań organów administracji publicznej w państwach członkowskich. Nie obejmuje on sporów dotyczących ochrony środowiska pomiędzy podmiotami prywatnymi. Zakres ten nie dotyczy także kontroli sądowej aktów przyjętych przez instytucje UE.

Komisja pod przewodnictwem Jeana-Claude'a Junckera poczyniła krok do przodu, publikując te wytyczne zawierające niezbędne informacje dla obywateli w zakresie lepszego dostępu do krajowych wymiarów sprawiedliwości (w języku angielskim). Wytyczne mają pomóc osobom indywidualnym i organizacjom pozarządowym w podejmowaniu decyzji o ewentualnym wniesieniu sprawy do sądu krajowego. Sądy krajowe mogą z nich korzystać w celu wyszukania wszystkich spraw rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które sądy te powinny uwzględnić przy rozpoznawaniu kwestii związanych z dostępem do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska. Dzięki tym wytycznym administracja krajowa dysponuje wiedzą o ewentualnych niedociągnięciach w krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości, a przedsiębiorcy zyskują klarowniejsze informacje o tym, jakie unijne prawa i obowiązki mają zastosowanie do decyzji, działań i zaniechań, które ich dotyczą.

Pierwszy wiceprzewodniczący ds. praworządności Frans Timmermans powiedział: Pewność prawa jest podstawową zasadą w społeczeństwie opartym na praworządności. Dlatego zależy nam, aby zaoferować te wytyczne wszystkim zainteresowanym stronom. Prawo ochrony środowiska wpisuje się w nasze główne starania zmierzające do zbudowania zrównoważonej przyszłości UE, każdy powinien zatem wyraźnie rozumieć swoje prawa i obowiązki.

Komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa Karmenu Vella stwierdził: Prawo ochrony środowiska ma chronić ludzi i ich zdrowie. Kiedy organy publiczne nie przestrzegają praw i nie wypełniają obowiązków wynikających z tego prawa, obywatele mogą pociągnąć je do odpowiedzialności. Nowe wytyczne są istotnym krokiem wzmacniającym pozycję obywateli, tak aby mogli brać sprawy, takie jak jakość powietrza i wody czy gospodarowanie odpadami, we własne ręce. Występując na drogę sądową we własnym kraju, obywatele mogą przyczyniać się do zapewnienia prawidłowego stosowania prawa ochrony środowiska w całej Unii.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał szereg orzeczeń wyjaśniających ustanowione na szczeblu UE obowiązki w zakresie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska. Orzeczenia te dotyczyły na przykład następujących zagadnień:

• jak sądy krajowe powinny traktować skargi na to, że gminne plany jakości powietrza nie przewidują wystarczająco skutecznych środków umożliwiających spełnienie norm jakości powietrza określonych w prawie unijnym w dziedzinie jakości powietrza;
• rola społeczeństwa, zwłaszcza organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska, w czuwaniu nad tym, aby wypełniano w państwach członkowskich obowiązki wynikające z unijnych przepisów dotyczących przyrody;
• kryteria oceny, jakie powinny być stosowane przez sądy krajowe, aby uniknąć sytuacji, w której niewspółmiernie wysokie koszty postępowania uniemożliwiają obywatelom i stowarzyszeniom stanie na straży przestrzegania prawa UE w dziedzinie ochrony środowiska na szczeblu krajowym.

Opublikowane wytyczne gromadzą wszystkie wspomniane orzeczenia w jednym kompleksowym dokumencie, dzięki czemu czytelnicy mogą łatwiej zrozumieć zarówno same orzeczenia, jak i ich skutki.

Po przyjęciu wytycznych nastąpią rozmowy z państwami członkowskimi, które jeszcze w pełni nie wypełniają swoich zobowiązań, zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Rozmowy te będą również prowadzone w kontekście procesu ustanowionego w drodze przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska.

Więcej informacji:

• Zestawienie informacji: Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska
• Arkusz informacyjny: Egzekwowanie przepisów ochrony środowiska – Jaki z tego pożytek?