Publicystyka - ngo.pl

Według badań „Młodzi w Europie Środkowej 2020” przeprowadzonych przez Instytut Spraw Społecznych, 60 procent Polaków w wieku 16-29 lat określa siebie jako Europejczyków i Europejki. To osoby, których dzieciństwo i wczesna młodość przypadły na czas po akcesji Polski do Unii Europejskiej. W swoim najbliższym otoczeniu od dawna obserwowali realizacje inwestycji dofinansowanych przez Unię, w szkołach brali udział w międzynarodowych wymianach uczniowskich. To w odniesieniu do nich pierwszy raz zaczęto używać określenia „eurosieroty” (osoby, które na skutek zagranicznej migracji rodziców wychowywane są przez inne osoby z rodziny lub zostają w kraju same). To wszystko sprawiło, że dziś ci młodzi dorośli znacznie częściej niż poprzednie pokolenia, wskazują na europejską tożsamość.

– Mam poczucie, że u mnie i wśród moich znajomych na co dzień się o tym nie myśli. Przez to, co nas otaczało i jak poznaliśmy kraj będąc dziećmi, nie musimy przypisywać sobie krajowego czy europejskiego obywatelstwa. Mamy oba. To oczywiste, wręcz wpisane w nasze DNA – mówi Wojciech Pierwoła, który, jako student Szkoły Głównej Handlowej w 2020 wyjechał na stypendium Erasmus+ do Hiszpanii. – Tę europejskość dało się szczególnie odczuć, kiedy podczas wyjazdu poznaliśmy studentów ze Stanów Zjednoczonych. Przez to, że oni traktowali nas jak pochodzących z jednego kraju czy regionu, sami zaczęliśmy zauważać wiele wspólnych cech z Hiszpanami, Niemcami, Francuzami czy Portugalczykami – dopowiada Wojtek.

Historycznie, fundamentem i spoiwem tożsamości europejskiej były grecko-rzymski antyk oraz judeochrześcijańskie tradycje. Późniejsze doświadczenia odkrywania nowych cywilizacji poza kontynentem wzmocniły poczucie odrębności wobec nieznanych, inaczej wyglądających i zachowujących się społeczeństw. To rozróżnienie na „my” i „oni” pokutowało jeszcze przez setki lat.

– Duża część pokolenia Z odrzuca eurocentryczną koncepcję świata. I nie szuka wspólnego wroga. Młodzi ludzie europejskość definiują jako wspólne wartości związane z demokracją, poszanowaniem praw człowieka, wielokulturowością – komentuje ekspertka Centrum Edukacji Obywatelskiej, Elżbieta Krawczyk.

Tożsamość europejska ma silny związek z przynależnością do wspólnoty. – Kiedy w debacie publicznej pojawia się temat potencjalnego Polexitu, przechodzą mnie ciarki. Polska poza Europą to byłby zupełnie inny kraj niż ten, w którym się wychowałem. Procesy, które by do tego doprowadziły, sprawiłyby, że to miejsce, nie byłoby już dla mnie – mówi Wojciech Pierwoła.

Takiego potwierdzenia “europejskości” często potrzebują także młodzi Europejczycy spoza Unii. Maka Khutsishvili, Gruzinka mieszkająca od 2015 roku w Warszawie utożsamia się z tym: – Nasza tożsamość to tożsamość europejska: wolność, tolerancja, otwartość, poszanowanie praw człowieka, szacunek i akceptacja innych kultur itd. Jedynym wyborem dla Gruzji jest orientacja prozachodnia. To jest jej historyczny wybór. Gruzja musi stać się pełnoprawnym członkiem rodziny europejskiej. Dlaczego? Aby przetrwać jako państwo i zachować swoją tożsamość – mówi Maka.

Centrum Edukacji Obywatelskiej od lat działa na rzecz edukacji globalnej i wzmacniania postaw obywatelskich w młodym pokoleniu. Od 2020 roku,  we współpracy z sześcioma innymi państwami Unii Europejskiej prowadzi projekt „I am European. Historie i fakty o migracjach na XXI wiek”, mający na celu budowanie bardziej otwartego, świadomego, inkluzywnego środowiska dla migrantów i migrantek w Europie.

– Migracje są nieodłącznym elementem naszego życia. Dzięki nim, jak na dłoni widać zmianę społeczeństw, a co za tym idzie, postaw ludzi. Młode pokolenie jest świetnym przykładem na to, że rozmawianie o tożsamości, o tym, czym jest “inność”, ale także poszukiwanie tego, co nas łączy, wzmacnia poczucie wspólnoty i otwiera na nowe doświadczenia – mówi Elżbieta Krawczyk, szefowa Działu Edukacji Globalnej i Ekologicznej z CEO. 

– Dzień Europy to dobra okazja, by zatrzymać się i uświadomić, jak dużo daje nam solidarność międzynarodowa, działania podejmowane na skalę globalną i wzniesienie się ponad narodowe myślenie. Przykładów jest wiele, dzięki wspólnie realizowanym projektom, młodzi ludzie mają szansę poznać szeroką perspektywę i zrozumieć zachodzące procesy. Unia Europejska ma przecież wpływ na tak wiele obszarów naszego życia; nie tylko edukację, gospodarkę czy rynek pracy, ale też choćby na nasze zdrowie: przykładem są szczepionki. To dzięki integracji i współpracy krajów Unii mogły dotrzeć do nas tak szybko – przytacza przykład Krawczyk.

W ramach „I am European. Historie i fakty o migracjach na XXI wiek”, z okazji Dnia Europy organizacje z różnych krajów europejskich prezentują różne spojrzenia na temat przynależności i tożsamości w Europie. Migration Matters z Niemiec produkuje serię filmów edukacyjnych z wyjaśnieniem podstawowych pojęć związanych z migracją: od integracji po nacjonalizm. Organizacja Vikes z Finlandii porusza temat tożsamościowych trudności. Na specjalnej platformie internetowej młodzi mogą wypełnić tzw. “test na fińskość”, w którym dowiedzą się, że elementami tożsamości europejskiej może być zarówno dbałość o dziedzictwo przekazywane przez babcię, jak i udział w międzynarodowych projektach studenckich.

W Polsce Centrum Edukacji Obywatelskiej publikuje serię angażujących postów na Instagramie, o tym dlaczego młodzi Polacy czują się Europejczykami, co sądzą o swojej przynależności państwowej i kontynentalnej oraz perspektywę osób zza granicy. W ramach kampanii zachęca także mikroinfluncerów z doświadczeniem migracyjnym i użytkowników do dzielenia się swoimi historiami, z użyciem hasztaga #PonadGranicami. Poza działaniami online, realizuje także projekty z nauczycielami i nauczycielkami, wprowadzając temat migracji i tożsamości europejskiej do szkół w całej Polsce.