Publicystyka - ngo.pl

Nowelizacja Kodeksu wyborczego z dn. 25 czerwca 2015 r. przyniosła szereg zmian. Umożliwiła między innymi rejestrowanie prac komisji obwodowych, wprowadziła zapisy dotyczące podawania przyczyny nieważności głosów, wykorzystania urn z przejrzystego materiału oraz możliwość użycia koperty na kartę wyborczą. Zmiany objęły również wygląd karty do głosowania oraz sposób informowania o wyborach – wprowadzono druki bezadresowe. Pojawiły się zapisy dotyczące kadencyjności członków Państwowej Komisji Wyborczej.

Przed prawodawcami stoją jednak dalsze wyzwania, gdyż nie wszystkie problematyczne kwestie związane z procedurą wyborczą doczekały się rozwiązania. Jedną z nich jest proces informacji i edukacji wyborczej. Zgodnie z opinią ekspertów Fundacji Batorego cały czas jest on niewystarczający. Jedną z proponowanych rekomendacji jest ustawowe przeznaczenie części czasu antenowego przysługującego komitetom wyborczym w publicznym radiu i telewizji na audycje informujące o sposobie i zasadach głosowania. To istotne zwłaszcza przed wyborami samorządowymi w których szczególnie często dochodzi do pomyłek, co wykazały badania kart wyborczych z wyborów samorządowych 2014 (Wyniki badania kart wyborów z wyborów samorządowych 2014 – wstępny komunikat).

Kolejnym wyzwaniem jest według ekspertów poprawa wyglądu karty do głosowania. Wzór karty Państwowa Komisja Wyborcza powinna obowiązkowo konsultować z przedstawicielami komitetów wyborczych, a także z organizacjami pozarządowymi oraz specjalistami np. z dziedziny komunikacji i grafiki użytkowej. Karta do głosowania musi być maksymalnie czytelna i intuicyjna. Sam jej druk we wszystkich rodzajach wyborów powinien być zadaniem powierzonym administracji rządowej bądź Krajowemu Biuru Wyborczemu.

Idąc dalej należy podnieść temat kryterium ważności głosu. Obecnie postawienie znaku „v” bądź zaczernienie kratki uznawane jest za głos nieważny, zwykle wbrew intencji wyborcy. Warto rozważyć dopuszczenie tych sposobów wskazania wybranych kandydatów i kandydatek. Bywa też, że głosujący w ramach protestu wrzucają pustą kartę lub dopisują dodatkowych kandydatów. Rozwiązaniem może być wprowadzenie możliwości tzw. głosowania negatywnego, tj. dodanie na karcie kratki „żaden z powyższych”. Wyborca zyska dzięki temu możliwość wyrażenia swojego niezadowolenia z sytuacji na scenie politycznej. Eksperci i prawodawcy otrzymają z kolei informację ile głosów nieważnych oddawanych jest przez pomyłkę, a ile intencjonalnie.

Zauważmy również, że w obecnym stanie prawnym, gdy popełnimy pomyłkę wypełniając kartę wyborczą nie mamy możliwości otrzymania od komisji nowej karty. To ograniczenie możliwości głosowania nie wydaje się konieczne. Zalecaną zmianą jest także umożliwienie głosującym wglądu do spisu wyborców po zakończeniu wyborów. Obecnie jest to niemożliwe.

Aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom formułowanym często przez osoby indywidualne, inicjatywy obywatelskie, środowiska zainteresowane jawnością procedur wyborczych warto rozważyć możliwość przyznawania statusu mężów zaufania osobom wyznaczonym przez organizacje pozarządowe. Aktualnie rozwiązanie takie nie jest dopuszczalne.

Program Masz Głos, Masz Wybór już od pierwszych kampanii postulował ulepszanie edukacji członków komisji wyborczych. Jej poziom znacząco poprawił się na przestrzeni lat. Jednakże starania o podnoszenie ich wiedzy i kwalifikacji powinny trwać nadal obejmując np. całodzienne szkolenia zawierające zajęcia teoretyczne i praktyczne, kończące się testem.

Uzupełnieniem wprowadzanych zmian powinny stać się wyrywkowe kontrole lokali wyborczych dokonywane przez delegatury Krajowego Biura Wyborczego. Szczegółowy opis standardu lokalu wraz z jego wyposażeniem powinien zawierać w formie rozporządzenia Kodeks wyborczy, uwzględniając zarazem sankcje pieniężne nakładane na gminy za łamanie tych wytycznych.

Jednym z ważnych uprawnień obywateli biorących udział w głosowaniu jest możliwość wnoszenia protestu wyborczego. Warto przypomnieć, że gdy w 2014 roku oficjalne wyniki wyborów podano ze znacznym opóźnieniem w praktyce skrócił się czas na zgłoszenie ewentualnych protestów. Rozwiązaniem jest powiązanie terminu wnoszenia protestów nie z datą wyborów (obecnie termin wnoszenia protestów rozpoczyna się 3, 7 bądź 14 dnia po wyborach), lecz z datą ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów. Powinna pojawić się także możliwość wnoszenia protestów jeszcze w trakcie trwania kampanii – wówczas, gdy dotyczą one czynności organów wyborczych.

Opisane postulaty są tylko niektórymi z tych, jakie Fundacja Batorego wprowadza do publicznej debaty. Warto przypomnieć, że wiele z nich spotkało się z szerokim odbiorem i z reakcją organów wyborczych. Gdy przed zeszłorocznymi wyborami parlamentarnymi Fundacja poddała krytyce wygląd kart wyborczych, przestrzegając przed głosowaniem na spis treści (opis akcji znajduje się tutaj), poparcie wyrazili w mediach między innymi eksperci od prawa wyborczego, graficy użytkowi specjalizujący się w projektowaniu broszur i psychologowie komunikacji społecznej. W odpowiedzi wiceprzewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej zapowiedział powołanie interdyscyplinarnego zespołu mającego za zadanie poprawę projektu kart. Liczymy, iż zespół rzeczywiście zostanie zawiązany a proponowane postulaty również spotkają się z konkretną reakcją.