Publicystyka - ngo.pl

Jeszcze nie tak dawno darowizny kojarzyły się przede wszystkim ze zbieraniem pieniędzy do puszki podczas wydarzeń, festynów czy kwest w przestrzeni publicznej. Z czasem coraz większą popularność zaczęły zyskiwać darowizny przekazywane elektronicznie – najpierw w formie klasycznych przelewów bankowych, a w ostatnich latach zbierane także bezpośrednio na stronie internetowej stowarzyszenia, fundacji dzięki szybkim płatnościom online.

W dobie cyfryzacji, zarówno darczyńcy, jak i organizacje pozarządowe coraz chętniej korzystają z nowych technologii. Terminale płatnicze, systemy typu Click & Donate, crowdfunding, mikrodonacje, a także składki pracownicze czy aukcje charytatywne – to tylko niektóre z rozwiązań, które warto rozważyć w działaniach fundraisingowych.

Warto zaznaczyć, że opisane poniżej formy nie są uznawane za zbiórki publiczne w rozumieniu ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych. Ustawa ta odnosi się wyłącznie do zbierania ofiar w gotówce lub w naturze, które prowadzoną są w przestrzeni publicznej i to takie zbiórki podlegają obowiązkowi zgłoszenia na zbiorki.gov.pl.

Kwesta w przestrzeni publicznej – np. na rynku, deptaku, podczas wydarzenia kulturalnego czy sportowego – tradycyjnie kojarzy się to ze zbiórką do puszek. Takie działanie, zgodnie z ustawą, stanowi zbiórkę publiczną i wymaga odpowiedniego zgłoszenia.

Coraz częściej jednak organizacje decydują się na wyposażenie wolontariuszy w terminale płatnicze, dzięki którym darczyńcy mogą przekazać pieniądze kartą płatniczą lub telefonem. W takim przypadku mamy do czynienia nie z klasyczną zbiórką publiczną, lecz z darowizną bezgotówkową.

Z formalnego punktu widzenia płatność wykonana za pomocą terminala nie podlega przepisom ustawy o zbiórkach publicznych, ponieważ nie dochodzi do przekazania środków „w gotówce” ani „w naturze”. Oznacza to, że nie musicie zgłaszać takiej zbiórki jako publicznej, choć nadal warto zadbać o jej przejrzystość i odpowiednią komunikację z darczyńcami. Mimo że wpłaty bezgotówkowe nie są zbiórką publiczną, nadal należy prowadzić ich ewidencję i ujmować je w księgach rachunkowych. Wpłaty te stanowią przychód z darowizn.

Słowo crowdfunding powstało z połączenia dwóch angielskich terminów: crowd (tłum) i funding (finansowanie). Oznacza ono formę finansowania projektów, inicjatyw lub działań poprzez dobrowolne wpłaty dużej liczby osób – zazwyczaj za pośrednictwem internetu.

W przypadku organizacji pozarządowych największe znaczenie ma crowdfunding charytatywny, czyli taki, w którym darczyńcy nie otrzymują nic w zamian za swoje wsparcie. To bardzo istotne, bo przesądza o klasyfikacji prawnej wpłat – są one traktowane jako darowizny, co oznacza, że muszą być odpowiednio ujęte w ewidencji finansowej organizacji jako przychody z darowizn, oraz nie podlegają opodatkowaniu VAT ani podatkowi dochodowemu, o ile spełniają przewidziane prawem warunki.

Crowdfunding może być realizowany za pośrednictwem różnych platform internetowych, takich jak zrzutka.pl, pomagam.pl, czy międzynarodowe serwisy typu GoFundMe. Platformy te zwykle zapewniają techniczne i formalne wsparcie, choć warto pamiętać, że każda z nich ma własny regulamin, który może wpływać na sposób prowadzenia zbiórki (np. limity, prowizje, okres trwania kampanii).

Uwaga: Crowdfunding z „nagrodami"

Kwestia symbolicznych podarunków w crowdfundingu charytatywnym budzi wątpliwości. O ile ich wartość jest rażąco niska w stosunku do wpłaty (np. naklejka), wsparcie nadal jest traktowane jako darowizna. Jeśli jednak wartość podarunku jest znacząca, organy podatkowe mogą uznać taką transakcję za sprzedaż, co może pociągać za sobą konieczność naliczenia i zapłaty podatku VAT (poza tym taka organizacja musi mieć zarejestrowaną w KRS działalność gospodarczą).

Jedną z coraz bardziej popularnych, a jednocześnie wygodnych form wsparcia celów charytatywnych są mikrodonacje przy transakcjach online. Ten typ wsparcia opiera się na prostym systemie – płacąc za zakupy czy usługę pojawia się komunikat o możliwości wsparcia wskazanego na wyświetlaczu celu charytatywnego. Kwoty wsparcia są zwykle niewielkie i oscylują w granicach 1-5 zł i dodawane do głównego rachunku.

Mikrodonacje przy transakcji prawnie traktowane są jako darowizny pieniężne, a nie zbiórka publiczna – brak tu podstawowego desygnatu tj. zbierania środków „w gotówce lub w naturze” w miejscu publicznym. Tak jak i pozostałe formy wsparcia zobowiązują organizację korzystającą do prowadzenia dokładnej ewidencji przychodów z darowizny. 

A w praktyce? Mikrodonacje przy transakcji są zwykle realizowane dzięki współpracy z firmą (sklepem, platformą), organizacją i operatorem płatności. To operator płatności umożliwia techniczną część darowizny, dzięki której wybrana kwota zostaje doliczona do zakupu i przekazana dalej. Aktualnie na rynku funkcjonują podmioty ułatwiające podjęcie takiej współpracy ze sklepem i operatorem płatności.

Nazwy tych dwóch mechanizmów brzmią podobnie, ale ich forma działania, a co za tym idzie, interpretacja prawna, jest zupełnie inna. Rozróżnienie to jest kluczowe dla prawidłowego rozliczania środków w organizacji.

Click & Donate (kliknij i wpłać)

To jedna z form mikrodonacji. Darczyńca wchodzi na stronę internetową i klika przycisk typu „wpłać”, „zostań darczyńcą” itp. W kolejnym kroku, za pomocą wybranej formy płatności online, przekazuje wybraną kwotę na rzecz organizacji. Jest to kolejna forma darowizny. Jeżeli operator płatności nie pobiera za nią opłat, sama czynność dla darczyńcy jest bezpłatna. Wysokość darowizny darczyńca wpisuje samodzielnie, chociaż często może też wybrać jedną z proponowanych opcji. Z punktu widzenia organizacji, jest to przychód z darowizn, który podlega księgowaniu zgodnie z ogólnymi zasadami.

Pay Per Click (zapłać za kliknięcie)

Jest to forma reklamy internetowej. Reklamodawca płaci za każde kliknięcie w wyświetloną reklamę, a osoba klikająca nie ponosi żadnych kosztów. W praktyce polega to na tym, że kliknięcie użytkownika w reklamę kosztuje reklamodawcę odpowiednią kwotę, która zostaje później przekazana organizacji. Z formalnego punktu widzenia, Pay Per Click można traktować jako sponsoring lub darowiznę od firmy (a nie od osoby fizycznej). Taka forma wsparcia jest bardziej skomplikowana i wymaga precyzyjnych umów z platformą reklamową i reklamodawcą. Jeżeli organizacja otrzymuje środki z takiej kampanii, musi ustalić ich charakter prawny – czy to darowizna, czy inna forma wsparcia (np. z tytułu umowy sponsoringu). Zazwyczaj wymaga to dokładnego rozliczenia i dokumentacji, aby uniknąć problemów z urzędem skarbowym.

Pamiętaj, że Click & Donate to prosta, bezpośrednia darowizna, natomiast Pay Per Click to złożony mechanizm reklamowy, który wymaga starannego przeanalizowania umów z partnerami i platformami, a w niektórych przypadkach może wiązać się z koniecznością prowadzenia działalności gospodarczej.

Jest to kolejna forma wsparcia finansowego organizacji pozarządowych. W tym modelu procent z zakupów w sklepie internetowym jest przekazywany na rzecz wybranej organizacji charytatywnej.

Z perspektywy prawnej kluczowe jest rozstrzygnięcie, czym jest przekazywany procent wartości zakupów. Pieniądze te trafiają do stowarzyszenia, fundacji jako darowizna.

Darowizny tego typu, co do zasady, są dokonywane przez platformę pośredniczącą lub bezpośrednio przez sklep internetowy, który rezygnuje z części swojej marży na rzecz organizacji. Użytkownik, po zainstalowaniu wtyczki do przeglądarki lub dokonaniu zakupu przez specjalny link, aktywuje mechanizm przekazywania darowizny. Klient nic za to nie płaci. Przed przystąpieniem do takiego programu zawsze warto zapoznać się z ewentualnym regulaminem lub zasadami oferowanymi przez dane rozwiązanie.

Organizacja pozarządowa, która korzysta z tego rodzaju wsparcia nie musi zgłaszać wpłat jako zbiórki publicznej, ponieważ wpłaty te nie podlegają pod ustawę o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych. Powinna za to zawrzeć umowę (lub zaakceptować regulamin) z platformą pośredniczącą lub sklepem, która określa zasady przekazywania środków, terminy, zakres odpowiedzialności oraz sposób wykorzystania logotypów i wizerunku organizacji.

Z punktu widzenia organizacji, mechanizm ten stanowi cenne źródło pozyskiwania dodatkowych środków na realizację ich celów statutowych. Jednocześnie poszerza grono darczyńców o osoby, które w łatwy sposób chcą wspierać dobro. Dla sklepów internetowych jest to doskonała okazja do budowania pozytywnego wizerunku, pokazania swojego zaangażowania w działania społeczne i wzmocnienia relacji z klientami, którzy cenią marki odpowiedzialne społecznie.

Z kolei klienci zyskują prostą i niewymagającą wysiłku metodę wsparcia ważnych dla nich inicjatyw, łącząc codzienne zakupy z bezinteresowną pomocą.

Kwestia aukcji charytatywnych nie jest bezpośrednio uregulowana w polskim prawie – nie ma przepisów o aukcjach charytatywnych – traktuje się je tak samo, jak wszystkie inne aukcje.

Aukcja charytatywna polega na licytacji przedmiotów lub usług, w której kwota uzyskana ze sprzedaży jest w całości lub w części przeznaczona na cele statutowe organizacji pozarządowej. Aukcje mogą odbywać się online (np. na portalach aukcyjnych) lub offline. Przedmiot jest przekazywany przez darczyńcę lub samą organizację.

Aukcja – nawet jeśli dochód z niej przeznaczony jest na cele społeczne – nie jest traktowana jako zbiórka publiczna. W efekcie nie dokonujesz zgłoszenia na portalu zbiorki.gov.pl jako zbiórki publicznej, a co za tym idzie nie podlega obowiązkowi sprawozdawczemu, który dotyczy zbiórek publicznych.

Aukcje charytatywne mają charakter tzw. darowizny mieszanej. Organizacja nie staje się właścicielem licytowanego przedmiotu – wystawiają go np. internauci, a pieniądze z licytacji trafiają bezpośrednio na konto organizacji.

Często, w związku z przeprowadzoną aukcją charytatywną, organizacja nie ma dodatkowych obowiązków podatkowych. Trzeba jednak pamiętać, że każdą sytuację należy ocenić indywidualnie – sposób rozliczenia może zależeć np. od charakteru przedmiotu, wartości licytacji czy przyjętego modelu prowadzenia aukcji.

Choć aukcja charytatywna nie wymaga zgłoszenia, nie zwalnia to organizatora z obowiązku odpowiedniego jej przygotowania. Kluczowe znaczenie ma regulamin aukcji, który powinien zawierać m.in.:

• szczegółowe zasady udziału w aukcji,
• opis przedmiotów, usług wystawionych na aukcję,
• sposób przekazania wylicytowanego przedmiotu,
• informacje o celu charytatywnym,
• formę i termin zapłaty,
• ewentualną możliwość odwołania aukcji lub jej rozstrzygnięcia.

Organizator aukcji charytatywnej powinien ogłosić warunki aukcji przed jej rozpoczęciem. Zmiana tych warunków jest dopuszczalna tylko, jeśli została wyraźnie zastrzeżona wcześniej. Z chwilą zakończenia licytacji i wyłonienia zwycięzcy dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży. Ma ona charakter wiążący zarówno dla kupującego, jak i sprzedającego (czyli podmiotu oferującego przedmiot lub usługę).

Jest to program, w którym pracownik regularnie i dobrowolnie przekazuje część swojego wynagrodzenia na rzecz wybranej przez siebie organizacji pozarządowej. Pracodawca, działając jako pośrednik, potrąca te kwoty z pensji pracownika i przekazuje na konto organizacji. Payroll giving to w istocie regularna darowizna pieniężna, dokonywana przez pracownika. Pracodawca jedynie pośredniczy w przekazaniu pieniędzy. Nie staje się ani właścicielem środków, ani darczyńcą.

Zgodnie z art. 91 §1 Kodeksu pracy, pracodawca może dokonywać potrąceń z wynagrodzenia pracownika wyłącznie na podstawie pisemnej zgody pracownika. Oznacza to, że udział w programie payroll giving musi być dobrowolny, potwierdzony pisemnym oświadczeniem pracownika o zgodzie na regularne potrącenia wynagrodzenia w określonej wysokości oraz musi być możliwe odwołanie go w każdym czasie przez pracownika – brak zgody lub jej cofnięcie uniemożliwia dokonywanie dalszych potrąceń.

Pracodawca w ramach programu pełni funkcję techniczno-organizacyjną. Nie staje się stroną umowy darowizny, a jedynie zbiera zgody pracowników, dokonuje odpowiednich potrąceń z wynagrodzeń oraz przekazuje środkina konto wybranych organizacji pozarządowych.

Warto zaznaczyć, że nie istnieje obowiązek ustawowy prowadzenia takiego programu – udział pracodawcy jest dobrowolny.

Nowoczesne technologie całkowicie zmieniły sposób, w jaki organizacje pozarządowe pozyskują fundusze. Tradycyjne zbiórki do puszek, regulowane ustawą o zbiórkach publicznych, ustępują miejsca nowym, bezgotówkowym formom, które wymagają mniejszego zaangażowania osób w czasie rzeczywistym. Takie formy fundraisingu – od kwest z terminalami, przez crowdfunding i mikrodonacje, po aukcje charytatywne i składki pracownicze – nie są prawnie traktowane jako zbiórka publiczna. Ustawa ściśle reguluje co tą zbiórką jest.

Mimo, iż nie obowiązuje nas w takiej sytuacji obowiązek zgłoszenia zbiórki publicznej i jej rozliczenia, to należy pamiętać, że brak konieczności formalnego zgłoszenia nie zwalnia z obowiązku zachowania transparentności. Wszystkie wpłaty stanowiące przychód z darowizn, muszą być odpowiednio zaksięgowane, a później wykazane w CIT-8. Każdorazowo upewnij się czy dana wpłata jest darowizną, czy może jednak świadczeniem wzajemnym. W niektórych przypadkach konieczne będzie zawarcie stosownych umów, zebranie oświadczeń lub przygotowanie regulaminów.

Przy pozyskiwaniu darowizn pamiętaj o różnych obowiązkach – więcej informacji na infografice >

Wykorzystanie tych nowoczesnych narzędzi to szansa na rozszerzenie grona darczyńców, obniżenie kosztów administracyjnych oraz zbudowanie trwałej relacji z osobami wspierającymi. Dzięki nowym technologiom fundraising staje się bardziej dostępny i skuteczny. Warto jednak zawsze dokładnie zastanowić się jaka forma będzie dla nas najlepsza i najbardziej efektywna.