Publicystyka - ngo.pl

Raport z badania Kwalifikacje ponad Granicami: Uznawanie ukraińskich dyplomów i kwalifikacji w Polsce powstał na zlecenie CARE Poland w ramach Skills Alliance w Polsce, inicjatywy zrzeszającej organizacje pozarządowe, agendy ONZ, donatorów, przedstawicieli sektora prywatnego i publicznego oraz Akademii, działających na rzecz poszerzania kompetencji i zwiększania zatrudnienia wśród osób uchodźczych w Polsce, by odpowiadało ono ich kompetencjom oraz potrzebom polskiego rynku pracy.

Badanie przeprowadzono w marcu i kwietniu 2025 roku. Obejmowało ono analizę prawną, ankietę internetową wśród osób uchodźczych, wywiady z przedstawicielami instytucji istotnych dla procedur uznawania kwalifikacji oraz studia przypadków z trzech deficytowych sektorów: edukacji, ochrony zdrowia i logistyki. Celem raportu była analiza systemu nostryfikacji dyplomów i uznawania kwalifikacji – zarówno w aspekcie formalno-prawnym, jak i praktycznym.

Raport formułuje zestaw rekomendacji, których wdrożenie mogłoby znacząco poprawić efektywność, dostępność i sprawiedliwość systemu uznawania kwalifikacji w Polsce. Propozycje te koncentrują się na pięciu obszarach:

Instytucje odpowiedzialne za uznawanie kwalifikacji – w tym uczelnie, ministerstwa, izby zawodowe i agencje rządowe – działają w dużej mierze niezależnie, co prowadzi do niespójności, braku standardów i dezorientacji migrantów. Rekomenduje się:

• wyznaczenie lidera systemu (np. NAWA, MRPiPS lub MNiSW), który koordynowałby działania operacyjne, zapewniał wymianę informacji i monitorował spójność procedur;

• organizację regularnych spotkań i szkoleń z udziałem kluczowych instytucji;

• tworzenie partnerstw lokalnych między pracodawcami, urzędami pracy i instytucjami edukacyjnymi;

• zaangażowanie samorządów zawodowych w edukację i rzecznictwo.

Usprawnienie współpracy międzyinstytucjonalnej zakładałoby wykorzystanie aktualnych zasobów (np. Międzyresortowego Zespołu ds. Migracji) oraz wyznaczenie odpowiedzialności wśród instytucji.

Obecnie wnioski o nostryfikację składane są często papierowo lub przez e-mail, co utrudnia komunikację, wydłuża czas i obniża przejrzystość procedur. Rekomenduje się utworzenie centralnej platformy online, która umożliwiałaby:

• wypełnienie formularza wniosku i dołączenie skanów dokumentów;

• śledzenie statusu sprawy w czasie rzeczywistym;

• komunikację z instytucją i otrzymywanie powiadomień (e-mail/SMS);

• gromadzenie danych przydatnych do monitorowania skuteczności systemu.

System ten powinien być zintegrowany z procesami uczelni, izb i ministerstw – a w przyszłości również umożliwiać przesyłanie decyzji w wersji cyfrowej.

Brak jednolitego, aktualnego i przystępnego źródła wiedzy o procedurach uznawania kwalifikacji to jedna z najczęściej zgłaszanych barier. Rekomenduje się uruchomienie oficjalnego portalu informacyjnego, dostępnego w językach polskim, ukraińskim i angielskim, który zawierałby:

• opisy ścieżek uznawania kwalifikacji dla różnych zawodów;

• wymagane dokumenty, koszty, terminy i dane kontaktowe do instytucji;

• przewodniki krok po kroku, infografiki i odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Informacje te należałoby również rozpowszechnić wśród organizacji pozarządowych wspierających migrantów. Przydatne mogłoby być także zapewnienie infolinii lub czatu w języku ukraińskim.

Respondenci badania podkreślali znaczne różnice między uczelniami i instytucjami w zakresie wymaganych dokumentów, interpretacji przepisów i przebiegu procesu. Prowadzi to do nieprzewidywalności i poczucia nierównego traktowania. Rekomenduje się:

• opracowanie krajowych standardów dokumentacyjnych i merytorycznych (przygotowywanych przez odpowiednie ministerstwa);

• możliwość zaliczenia doświadczenia zawodowego zdobytego w Polsce (np. w ramach zezwoleń czasowych) jako części wymogów formalnych;

Dążenie do uspójnienia i standaryzacji nie oznacza zniesienia wymagań – oznacza racjonalizację ich stosowania. Efektem będzie szybsze uzyskiwanie pełnoprawnych kwalifikacji przez migrantów przy zachowaniu wymaganych standardów jakości i bezpieczeństwa.

Wielu obywateli Ukrainy posiada kwalifikacje, które nie są w pełni zgodne z polskim systemem edukacyjnym – np. dyplomy „junior bachelor” lub średnie wykształcenie zawodowe bez pracy dyplomowej. Obecnie osoby te często muszą rozpoczynać naukę od zera. Rekomenduje się:

• uruchomienie elastycznych programów pomostowych (studiów uzupełniających) umożliwiających uzupełnienie różnic programowych i uzyskanie polskiego dyplomu;

• organizację zajęć w formie niestacjonarnej, wieczorowej lub hybrydowej, z zaliczeniem wcześniej zdobytej wiedzy i praktyki;

• wsparcie finansowe i organizacyjne – np. w postaci stypendiów, opłat ulgowych, praktyk w miejscu zamieszkania.

Stworzenie studiów pomostowych wymagałoby ścisłej współpracy uczelni z ministerstwami i instytucjami branżowymi przy projektowaniu programów, formatów i udogodnień dla studentów.

Zachęcamy do lektury pełnego raportu!